Vatan Mersiyesi
Vatan Mersiyesi, Tanzimat dönemi yazarlarından Namık Kemal'in, 93 Harbi'nden sonra Rumeli topraklarının işgal edilmesi üzerine arkadaşı Deli Hikmet ile birlikte yazdığı bir mersiyedir.
Şiirde, vatanın içine düştüğü kötü durum, geçmişteki güzel günler, kötü hale düşme sebepleri ve vatanın eski güzel günlere dönmesi için yapılması gerekenler anlatılır.[1] Vatanın içine düştüğü durum, her birimin sonunda tekrar eden şu beyit ile ifade edilir:
| “ | Vatanın bağrına düşman dayadı hançerini Yoğimiş kurtaracak bahtı kara maderini |
” |
Vatana yardım eli uzatacak kimsenin olmaması, şiirde en çok üzerinde durulan düşüncedir. Şair, bu şiirle vatan fikrine sahip olmayan insanlarda duyarlılık meydana getirmeye çalışmıştır.[1]
Şiirde düşman olarak "Karadağlılar" ve “Moskof” isimleri zikredilmiştir. 93 Harbi sırasında Karadağ ve Rusya'nın Rumeli'deki müslüman halka yaptığı eziyetlerin anlatıldığı mersiyenin sonunda "Ya Muhammet! O mübarek yüreğin taş mıdır” diyerek İslam peygamberine sitemde bulunulur.
93 Harbi sırasında Midilli'de bulunan şair Namık Kemal, bu şiiri "Deli" lakabı ile anılan arkadaşı Hikmet Bey ile bir içki gecesinde sabaha kadar oturup birlikte meydana getirmiştir.[2] Mersiyede, tek sayılı bendelerin Namık Kemal’e, çiftlerin ise Deli Hikmet’e ait olduğu şeklinde bir kanaat vardır. Ancak her iki şairin de birbirinin bendlerine müdahaleleri olduğu bilinir.
Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
93 Harbi'ndeki yenilgi üzerine yazılan Vatan Mersiyesi'nin ardından, Balkan Savaşları'ndaki yenilgi üzerine 1912'de Enis Behiç (Koryürek), "Vatan Mersiyesi" adlı bir şiir yazarak vatanın içine düştüğü acı durumu anlatmış; şiiri Namık Kemâl’in ruhuna ithaf etmiştir. Her bendin sonunda tekrarladığı “Gururum kırılmış, hayalim harap" dizeleri, o dönemde dillere pelesenk olmuştur.[3]
Namık Kemal'in Vatan Mersiyesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ü öğrencilik yıllarından beri etkileyen bir şiirdi. Arkadaşı Ali Fuat Cebesoy anılarında bir gün Harp Okulu öğrencisi birkaç arkadaş 93 Harbi'ni konuşurken Mustafa Kemal'in birden Vatan Mersiyesi'nin ünlü tekrar eden beyitini (Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini/Yok imiş kurtaracak bahtı kara mâderini) söylediğini anlatır.[4] Kurtuluş Savaşı devam ederken Mustafa Kemal Paşa, Namık Kemal'in Vatan Mersiyesi'nde tekrar eden beyiti 13 Ocak 1921 günü I. Büyük Millet Meclisi kürsüsünden okumuş ve şöyle bir nazire ile cevap vermiştir:
| “ | Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini Bulunur kurtaracak bahtı kara mâderini |
” |
Bu söz, 1927'de Ankara'da Ulus Meydanı'na dikilen Zafer Anıtı üzerinde de yer almaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Tan, Murat (21 Ekim 2022). "Rumeli Kaybının Namık Kemal'in Şiir ve Piyeslerine Yansımaları". Dil ve Edebiyat Araştırmaları (26): 333-353. doi:10.30767/diledeara.1171614. ISSN 1308-5069.
- ^ "NÂMIK KEMAL". TDV İslâm Ansiklopedisi. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.
- ^ Çandir, Kazim (1 Aralık 2015). "Enis Behiç Koryürek'in harp edebiyatı konulu şiirleri üzerine bir inceleme". Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi. 6 (6): 15-37. ISSN 2147-8465.
- ^ Akyüz, Yahya (1981). "Atatürk'te Namık Kemal'in Etkisi ve Abdülhamit Döneminde Yasak Kitaplara İlişkin İki Belge". Belleten. 45 (180): 501-512. doi:10.37879/belleten.1981.501. ISSN 0041-4255. 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.