Ulusal Tez Merkezi
YÖK Ulusal Tez Merkezi (YÖKTEZ), Türkiye'de hazırlanmış lisansüstü tezlerin toplanması, düzenlenmesi ve elektronik ortamda erişime açılması hizmetlerini yürüten merkez.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı'na bağlıdır. Hizmetlerinin tamamını internet üzerinden verir. 2007'de başlatılan Elektronik Tez Arşivi Projesi ile Türkiye'deki üniversitelerde üretilen lisansüstü tezler internet kullanıcılarına dijital ortamda sunulmaktadır. Ulusal Tez Merkezi arşivi, 2022 itibarıyla 700bine yakın tez içerir;[1] yaklaşık üçte ikisi tam metin erişime açıktır.[2]
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye'de tezlerin bibliyografik denetimi konusunda ilk çalışma, TÜBİTAK Dokümantasyon Merkezi (TÜRDOK) tarafından 1975 yılında başlatıldı.[3] 1977'de Tez Duyuru Bülteni / Turkish Dissertation Index adlı Türkçe-İngilizce bir eser yayımlandı. İlk sayısı 1974-1975 yıllarını kapsayan Tez Duyuru Bülteni, Türkiye'de yayımlanan doktora, doçentlik tezleri ile hastanelerde yapılan tıpta uzmanlık tezlerinin bibliyografik kayıtları ile özetlerini içermekteydi. Bülten, dört sayı yayımlandıktan sonra 1982'de son buldu. 1987 yılında tezlerle ilgili işlemlerin YÖK tarafından yapılması karara bağlandı, o yıla kadar tezler TÜRDOK'a ulaştırılmaya devam etti.[3]
1987'den itibaren Türk üniversitelerinde hazırlanmış olan yüksek lisans ve doktora tezlerini toplamayı YÖK Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı (YÖK-DOK) sorumluluğu altına aldı. Konunun YÖK tarafından yazılı olarak üniversite rektörlüklerine bildirilmesinden sonra tezler, Daire Başkanlığı'na gönderilmeye başladı. 1991'de TÜRDOK'un bünyesindeki bütün tezleri bu merkeze göndermesiyle koleksiyon hızla arttı.
4. sayıda son bulan Tez Duyuru Bülteni'nden sonra ilk defa 1987-1988 yıllına ait tezleri kapsayan Türkiye Tez Kataloğu yayımlandı. Sonraki yıllarda devam eden bu hizmet, 1995 yılı tezlerinin bibliyografik bilgilerini kapsayan katalogdan sonra durdu.[3]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
YÖK Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı 1996 yılında "YÖK Ulusal Tez Merkezi" olarak yeniden yapılandırıldı. 2006 yılından itibaren tezler YÖK Ulusal Tez Merkezi tarafından elektronik ortamda (CD-ROM) kabul edilmeye başlandı.
2007'de YÖK Ulusal Tez Merkezi'nde "Elektronik Tez Arşivi Projesi" başlatıldı. Projenin amacı, bütün tezleri dijital ortama aktararak hizmetlerin Internet üzerinden sunulması idi. 2006 yılı öncesinde merkeze gönderilen basılı tezler dijitalleştirilerek elektronik ortama aktarıldı ve yazarlarına ulaşılarak izin alınabilenler tam metin erişime açıldı. Kısa sürede yaklaşık 200 bin tez dijital ortama aktarıldı.[2] Ancak tez yazarlarının çok az bir kısmına erişilerek çoğaltma ve yayın izni alınabildiği için 2008'de ancak %18'i tam metin erişime açılabildi.[2] Tezlerini 2006'dan itibaren merkeze gönderen öğrencilerden ise "Tez Yayımlama İzin Belgesi" doldurmaları istendi ve en fazla üç yıllık bir kısıtlama döneminden sonra bütün tezler elektronik ortamda tam metin olarak erişime açılmaya başlandı.
2018'de tezlerin elektronik ortamda toplanması, düzenlenmesi ve erişime açılmasına ilişkin yeni bir yönerge hazırlandı. Bu yönergenin yürürlüğe girmesiyle birlikte YÖK Ulusal Tez Merkezinde bulunan tam metin erişime açık tezlerin oranı yükseldi.[2]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Lisansüstü tezlerin elektronik ortamda toplanması, düzenlenmesi ve erişime açılmasına ilişkin yönerge 9 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ulusal Tez Merkezi Tez Tarama Sayfası 12 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yıllara göre istatistik". tez.yok.gov.tr. 1 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
- ^ a b c d Tonta, Yaşar; Akbulut, Müge (27 Aralık 2019). "Türkiye'de Lisansüstü Tezlere Açık Erişim". Türk Kütüphaneciliği. 33 (4): 219-248. ISSN 2147-9682. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
- ^ a b c Yılmaz, Erol (1 Mart 2006). "Yükseköğretim Kurulu Dokümantasyon Merkezi'nden Ulusal Tez Merkezi'ne Doğru". Türk Kütüphaneciliği. 16 (1): 41-60. ISSN 2147-9682. 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.