Turan Pamuk

Turan (Pamuk) Batuhan (15 Ocak 1914, İzmir – 16 Mart 1996, Büyükada) Türk felsefeci, yazar, eğitimci, çevirmen. Vefatından sonra eşi Hüseyin Batuhan’ın bulduğu günlükleri ve bunlara dayanarak yazdığı üç ciltlik biyografiyle kültür tarihine geçmiştir.

Yaşamı

Turan Pamuk, 15 Ocak 1914'te İzmir’de doğdu.

Ailesi Manisa'nın Gördes ilçesi kökenliydi. Lise mezunu olan babası Abdullah Bey, İttihat ve Terakki Partisi üyeliği nedeniyle Sultan Abdülhamit’in hışmına uğramaktan çekinip 1908’de ABD’ye kaçmış, sultanın tahttan indirilmesinden sonra Türkiye’ye dönüp ticarete atılmıştı. Kardeşi mühendis ve müteahhit Şevket Bey’le çalışmıştı. Ankara-Sivas demiryolunun müteahhiti, yazar Orhan Pamuk’un dedesi Şevket Bey, Keten ve Kendir A.Ş fabrikasını kurduktan kısa süre sonra, 1934 yılında lösemiden ölünce firmanın yönetimi kardeşine kalmıştı.

Abdullah ve Şevket kardeşler, iki kızkardeşle evlenmişti. Abdullah Pamuk’un ikisi kız, üç çocuğu oldu. İlk kızı Turan’a çocukluğunda Fransız mürebbiye tutarak dil dersi almasını sağladı. Eğitimine İzmir’de Sainte Pulcherie’de başlayan Turan, ailesinin 1930'da İstanbul’a yerleşmesinden sonra eğitimine Amerikan Kız Koleji’nde devam etti. İlkokul yıllarından itibaren çok sevdiği sınıf arkadaşlarına uzun mektup yazma alışkanlığı kazandı. 14 yaşında annesini kaybetmenin acısıyla günlük tutmaya başladı. Hayatı boyunca günlük yazmayı sürdürdü. Türkçe, Fransızca, İngilizce ve Almanca tuttuğu günlüklerinde ağırlıklı olarak dostluklarını sorguladı.

Amerikan Kız Koleji'ndeki öğretmenlerinden Nermin Muvaffak Hanım'dan derinden etkilendi. Öğretmenine dört yıl boyunca insan ilişkilerini irdeleyen çok sayıda İngilizce mektup yazdı. Nermin Muvaffak Hanım, Nazım Hikmet’in şiirlerini İngilizceye tercüme edip New York'ta yayımlanan The Bookman dergisinde yazdığı makaleyle şairin isminin ilk kez dünya basınında geçmesini sağlayan kişiydi.

Turan Pamuk, 1930’ların başında yabancı dille eğitim yapılan okullarda öğrencilerin dil becerilerini artırmak, dünyaya açılmalarını sağlamak amacıyla başlatılan mektup arkadaşlığı sistemine katıldı. 22 ülkeden 87 kişiyle İngilizce ve Fransızca yazıştı. Sadece Hollandalı Johan Marie Langeweg'e 1933-1940 arasında gönderdiği 130 mektubun toplam sayfa sayısı 1500'e ulaşıyordu. Kimi dostluklarını ömür boyu sürdürdü.

1936 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne girdi. Nazi zulmünden kaçıp Türkiye’ye sığınan Hans Reichenbach’ın gözde öğrencisi olarak, Friedrich Nietzche üzerine yazdığı tezle, 1940’ta sınıf birinciliğiyle eğitimini tamamladı. Aynı okulda kütüphane memuru olarak çalıştı. 1945-1955 arasında Edebiyat Fakültesi’nde Fransızca dersleri verdi. Aynı dönemde Cemal Reşit Rey’den piyano dersi aldı.

Genç yaştaki annesini kaybetmenin acısını üzerinden atamayan Turan Pamuk, 19 Şubat 1943’te babasının da hastalık sonucu vefat etmesi üzerine buhran geçirdi. Üç gün sonra yüksek dozda ilaçla intihara teşebbüs etti. Ailesinin erken fark etmesi sonucunda kurtarıldı.

Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun asistanlığına hazırlandığı günlerde Hüseyin Batuhan’la tanıştı. 1943’te evlenen çift 1954’te doktora çalışması amacıyla sağlanan bursla Almanya’nın Heidelberg kentine gitti. Karl Löwith ve Hans-Georg Gadamer’in derslerine devam etti.

Eşine Soren Kierkegaard’ı tanıtıp doktora konusu seçmesini sağlayan Turan Pamuk, daha sonra Varoluşçuluk akımına ilgi duydu. 1958 yılında doktora çalışmasından vaz geçerek Türkiye’ye döndü.

1936 yılında kaleme aldığı günlüğünde “Yazmak arzusuyla yanıp tutuşuyorum. İyi de ne yazacağım? Roman, hikaye, günlük, herhangi bir sanat, özyaşamım, artık ne olursa” diyen Pamuk ömrü boyunca tutkulu bir mektup yazarı olarak kalmayı tercih etti. Aynı evi paylaştığı eşine kimi zaman uzunluğu 30 sayfayı bulan üç dilde mektuplar yazdı. Kimi zaman günde dört mektup kaleme aldı. Mektuplarında bir roman kahramanından esinlenerek eşine "Nathanael" ismiyle hitap etti. Sanatı doğallıktan uzak ve “yapmacık” bulduğunu belirterek edebiyat alanında okurluğu seçti. Sadece mektuplarında zaman zaman Fransızca, İngilizce şiirlerine yer verdi. Andre Roussin’in “Am-Stram-Gram” oyununu “Ne Ondadır ne Bunda” ismiyle Türkçeye çevirdi.

Ölümü

80 yaşına yaklaşırken duyma yeteneğinin azalması ve çevresiyle iletişim kurmakta zorlanması sonucunda içine dönen, hayata küsen Turan Batuhan kendisini açlığa mahkûm etmek suretiyle güçsüz düşüp 1996 baharında kaldırıldığı Heybeliada Sanatoryumu'nda hayatını kaybetti. Eşiyle yaşadığı Heybeliada’da toprağa verildi.

Biyografisi

Eşinin vefatından bir süre sonra dolabında 200 civarında defter bulan Hüseyin Batuhan, bunları okuduğunda Turan Batuhan’ın hayatının bilmediği ayrıntılarını keşfetti. Onu anlatmak üzere bir dizi kitap yazmaya karar verdi. “Biyografide neye gerek olduğunu, neye olmadığını bilmeden” yazılan ilk iki kitap 2001'de Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nca “Bir Zamanlar Turan Vardı” adıyla tek ciltte yayımlandı. Kitap kamuoyunda ilgiyle karşılandı. Haberlere, köşe yazılarına konu oldu. Bir yıl sonra Bulut Yayınları’ndan “Turan’ın En Mutlu Yılları 1942-1948” adlı üçüncü cilt piyasaya çıktı. Hüseyin Batuhan'ın son 38 yılı yazarken hastalanması üzerine kitap yarım kaldı.

Vefatından sonra Hüseyin Batuhan’ın Heybeliada’daki evi, evlatlık edindiği yardımcısı tarafından boşaltıldı. Hüseyin Batuhan’ın kitap taslağıyla birlikte Turan Batuhan’ın günceleri, binlerce sayfayı bulan mektupları yok oldu.