Tiseli
Tiseli (Gürcüce: თისელი; okunuşu: “tiseli”), Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahaltsihe Belediyesi sınırları içinde bir köydür. Tiseli Deresi'nin yukarı kesiminde, Oşora Dağı'nın kuzey eteğinde, deniz seviyesinden 1.200 metre yükseklikte yer alır. Atskuri köyüne 9 km uzaklıktadır.
Tiseli, Atskuri ve Tkemlana köyleriyle birlikte Atskuri temini oluşturmaktadır.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tiseli köyünün 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde yer alması ve köyde daha eski tarihli bir kilisenin varlığı, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Erken ve geç orta çağda Gürcü devletleri sınırları içinde bulunan yerleşmeyi Osmanlı Devleti 16. yüzyılın son çeyreğinde Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago'dan ele geçirdi. 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre köyde, ispenç vergisi vermekle yükümlü 9 hane yaşıyordu. Hane reisleri Nikoloz, Gogiça, Abesalom, İvane, Laşkara, Vardzel gibi adlar taşıyordu. Bu kayıttan o tarihte Hristiyan Gürcü köyü olduğu anlaşına Tiseli'de buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Osmanlı idaresinin Tisel / Tisil (تسیل) biçiminde kaydettiği Tiseli, Ahısha livasının Azğur nahiyesine bağlıydı.[2]
Yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kalan Tiseli, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Edirne Antlaşması’yla Çarlık Rusyası’na bırakıldı. Böylece bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katılmış oldu.
Tiseli köyünün 1 km kuzeydoğusunda eski bir köy yerleşmesi bulunmaktadır. Bu yerleşmenin adı bilinmediği için "Eski Tiseli" olarak adlandırılmaktadır. Bu eski yerleşmedeki yapıların harç kullanılmadan inşa edildiği bugüne kalan kalıntılardan anlaşılmaktadır. Burada ayrıca arkeolojik değere sahip eşya (seramik, taş ve cam) bulunmuştur. Tiseli'de günümüze ulaşan önemli yapılardan biri, Tiseli Kilisesi'dir. Köyün 1-1,5 km güneydoğusunda bulunan kilise, Samtshe-Saatabago döneminde, 14-16. yüzyılda inşa edilmiştir. Meryem Ana'ya adanmış olan ve Tiseli Meryem Ana Kilisesi olarak da bilinen yapıdan bugüne yıkıntılar kalmıştır. Bu kubbeli kilisenin dışında, yaklaşık olarak aynı dönemde inşa edilmiş ve Meryem Ana'ya adanmış tek nefli bir kilise daha bulunmaktadır. Burada eskiden bir manastırın olduğu bilinmektedir. Bu manastıra tahsis edilmiş arazide bağcılık ve şarapçılık yapılıyordu.[3]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
2014 yılı verilerine göre köyde 147 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu Gürcülerden oluşuyordu.[3]
| Sayım tarihi | Nüfus | Erkek | Kadın |
|---|---|---|---|
| 2002 | 242 | 123 | 119 |
| 2014 | 147 | 84 | 63 |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 33 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 93, II. cilt (1941), s. 96". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.
- ^ a b Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 112 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7