Angut (kuş)

Angıt
Korunma durumu
	; Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Sınıf:	Aves;
Takım:	Anseriformes (Kazsılar);
Familya:	Anatidae ; (Ördekgiller);
Alt familya:	Anatinae ; (Ördekler);
Cins:	Tadorna;
Tür:	T. ferruginea;
İkili adlandırma
	Tadorna ferruginea; Pallas, 1764
Sinonimler
	Anas ferruginea; Casarca ferruginea; Casarca rutila

Angut (ya da Angıt) (Tadorna ferruginea), Ördekgillerden, tüyleri kiremit renginde, evcilleştirilebilen bir dalıcı ördek türü yaban kuşudur. Divânu Lügati't-Türk'te, "انگت anğıt" "Ördeğe benzer kızıl renkli bir kuş, angıt."^[1] şeklinde tanımlanır. "Tadorna" cins adı Kelt kökenli olup, "benekli (alaca) su kuşu" ve "Ferrugo" Latince'de "demir pası" anlamındadır.

Anatidae familyasına ait ayırt edici bir su kuşudur. Boyu 58 ila 70 cm, kanat açıklığı ise 110 ila 135 cm arasındadır. Turuncumsu kahverengi vücut tüyleri ve daha soluk bir başı vardır. Kuyruğu ve kanatlardaki uçuş tüyleri siyah renktedir ve beyaz kanat örtüleri ile kontrast oluşturur. Göçmen bir kuş olan angut kuşu, kışı Hint alt kıtasında geçirirken, üremek için güneydoğu Avrupa ve Orta Asya'ya göçer. Kuzey Afrika'da da küçük yerleşik popülasyonlar bulunur. Yüksek sesli bir honklama çağrısına sahiptir.

Angut kuşu genellikle göller, barajlar ve nehirler gibi su kaynaklarına yakın yaşar. Erkek ve dişi ömür boyu süren güçlü bir bağ oluşturur. Yuvaları sudan uzakta, bir kayanın çatlağında, ağaç kovuğunda veya benzeri bir yerde olabilir. Dişi ördek yaklaşık sekiz yumurta yumurtlar ve bunları tek başına dört hafta boyunca kuluçkaya yatırır. Yavrular, yumurtadan çıktıktan yaklaşık sekiz hafta sonra uçma yeteneği kazanıncaya kadar her iki ebeveyn tarafından birlikte bakılır.

Orta ve doğu Asya'daki popülasyonları stabil veya artışta olsa da, Avrupa'da genelde azalma eğilimindedir. Genel olarak, angut kuşu geniş bir yaşam alanına ve büyük bir toplam nüfusa sahiptir. Bu nedenle Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), koruma durumunu "en az endişe verici" olarak değerlendirmiştir.

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Angut kuşu (Tadorna ferruginea), ördek ve kazgiller familyası (Anatidae) içinde yer alan bir Tadorna türüdür. Alman zoolog ve botanikçi Peter Simon Pallas, bu kuşu ilk olarak 1764 yılında Anas ferruginea adıyla tanımlamıştır. Daha sonra diğer kazayağı türleri gibi Tadorna cinsine aktarılmıştır^[2]^[3]^[4]

Bazı kaynaklar, Güney Afrika kazayağı (T. cana), Avustralya kazayağı (T. tadornoides) ve cennet kazayağı (T. variegata) ile birlikte Casarca cinsine yerleştirmektedir. Filogenetik analizler, angut kuşunun Güney Afrika kazayağı ile en yakın akraba olduğunu göstermektedir.

Esaret altında, angut kuşunun diğer Tadorna türlerinin yanı sıra bazı Anas ördekleri ve Mısır kazı (Alopochen aegyptiaca) ile melezleşebildiği bilinmektedir. Angut kuşunun bilinen hiçbir alttürü yoktur^[5].

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tadorna ferruginea

Angıt kuşları 58–70 cm boyunda olup, 110–135 cm kanat genişliğine sahiptir. Kuzeybatı Afrika ve Etiyopya'da türün oluşturduğu küçük yerleşik topluluklar bulunsa da, türün gerçek yerleşim bölgesi güneydoğu Avrupa'dan Orta Asya'da güneydoğu Çin'e kadar olan bölgelerdir. Kuşlar çoğunlukla kışları geçirmek üzere güney Asya'ya göç ederler.

İnanışlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu kuş türü iniş yaparken rüzgarı arkasına alarak indiği için sağlıklı bir iniş yapamayarak yuvarlanır. Bu özelliğinden teşbih yapılarak argoda da kullanılır. Suna ile birlikte Tadorna cinsinde yer alır. Angut kuşları, yeryüzündeki kuş türleri arasında tek eşli olan nadir türlerden birisi. Eşi ölen angut kuşlarının, başka bir eş ile bağlantı kurmayıp ölen eşinin arkasından yas tuttuğu bilinir.

Tibet ile Moğolistan'da ve Slav mitolojisinde kutsal kabul edilmektedir.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Mayr, Ernst; Cottrell, G. William (1979). Check-list of Birds of the World. 2nd. 1. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. s. 450.
^ Sherborn, C. Davies (1905). "The new species of birds in Vroeg's catalogue, 1764". Smithsonian Miscellaneous Collections. Cilt 47. ss. 332-341 [339 No. 258]. Includes a transcript of the 1764 text.
^ Rookmaaker, L.C.; Pieters, F.F.J.M. (2000). "Birds in the sales catalogue of Adriaan Vroeg (1764) described by Pallas and Vosmaer". Contributions to Zoology. 69 (4). ss. 271-277. doi:10.1163/18759866-06904005. Geçersiz |doi-access=free (yardım)
^ Carboneras, C.; Kirwan, G.M. (2021). Billerman, Shawn M; Bridwell, Myrah A (Ed.). "Ruddy Shelduck (Tadorna ferruginea)". Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. doi:10.2173/bow.rudshe.02. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015.

Kazsılar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Mayr, Ernst; Cottrell, G. William (1979). Check-list of Birds of the World. 2nd. 1. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. s. 450.

[3] Sherborn, C. Davies (1905). "The new species of birds in Vroeg's catalogue, 1764". Smithsonian Miscellaneous Collections. Cilt 47. ss. 332-341 [339 No. 258]. Includes a transcript of the 1764 text.

[4] Rookmaaker, L.C.; Pieters, F.F.J.M. (2000). "Birds in the sales catalogue of Adriaan Vroeg (1764) described by Pallas and Vosmaer". Contributions to Zoology. 69 (4). ss. 271-277. doi:10.1163/18759866-06904005. Geçersiz |doi-access=free (yardım)

[HBWA-5] Carboneras, C.; Kirwan, G.M. (2021). Billerman, Shawn M; Bridwell, Myrah A (Ed.). "Ruddy Shelduck (Tadorna ferruginea)". Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. doi:10.2173/bow.rudshe.02. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]