Tümen Hanlığı
Төмəн, Tümen | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1388-1526 | |||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Tür | Hanlık | ||||||||||
| Başkent | Tümen (Tatarca: Төмəн каласы, Tümen kalası)[3] | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Türkçe (resmi), Tatarca, Mokşanca | ||||||||||
| Resmî din | Paganizm, Sünnilik | ||||||||||
| Hükûmet | Hanlık | ||||||||||
| Han | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihî dönem | Geç Orta Çağ | ||||||||||
| |||||||||||
| Para birimi | Pul, Som, Dirhem[4] | ||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Rusya Federasyonu | ||||||||||
Temnikov Hanlığı veya Tümen Hanlığı (Tatarca: Төмəн ханлыгы, Tümen xanlığı, Mokşanca: Мурунза,[5] İtalyanca: Tartari di Mordua), Murunza (Rusça: Темниковская Мещёра) veya Tümen'in Behani Hanlığı olarak da bilinir, Doğu Mişer Yurt'ta (Temnikovsky ve Kadomsky uyezdlikleri) bir Mişer ve Mokşa[6] hanlığı idi.[7] Hanlık, Moskova Knezliği ile yakın müttefikti.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Төмəн ханлыгы, Tümen xanlığı ve темник, tümen komutanı anlamına gelmektedir ve şehrin kurucusu han Teniş Kuguşev'i ya da yakın akrabalarını ifade etmektedir.[8] Hanlığın etimolojisi Altın Orda tümen komutanının karargahını işaret ettiğinden dolayı M. Safargaliev, P. Chermensky gibi bazı bilim insanları Temnikov'u Mukşa'dan sonra ordanın merkezinde ikinci sıraya yerleştirirler.[9]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Hanlık 1388 yılında Behan Han tarafından kurulmuştur.[10][11] Hanlık daha sonra genişledi ve Oka - Tsna - Sura arasındaki bölgeleri (Kuzey, Batı ve Doğu Mokşa Toprakları) içine aldı. Temnikov, Kadom, Sacony ve Andreev yerleşimleri 15. yüzyılın ilk on yıllarında Moskova ve Ryazan Knezliği akınları sırasında yıkılmış ve daha sonra aynı şehirlerin yerleşimlerinin üzerine yeni şehirler inşa edilmiştir. Bu bilgiler 1960'larda gerçekleştirilen arkeolojik bulgularla doğrulanmıştır.[12]
Tümen Prensleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kuguşev - Mişer hanedanı[8]
- Rastlar - Mokşa hanedanı (Tümen ve Tyumen karıştırıldığı için bazen yanlışlıkla "Sibirya" olarak anılır.[13] Djagfar Tarikhy, Rastlardan " Mokşa veya Macar kökenli" anlamına gelen Seber Hanları olarak bahsetti.[14]
Rus kaynaklarında Mordvin Hanları olarak bahsedilmiştir.[8][13]
Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]
Hanlık beyliklere bölünmüştü.
Arazide ağırlıklı olarak Mokşalar, Mişerler ve Erzyanlar yaşamaktadır. Bazı Burtaşlar Kuzey Mokşa Topraklarına yerleştiler ve daha sonraki Rus belgelerinde hanın ordusunda ekmek tedarikçisi olarak hizmet ettikleri ve ekmek vergisi ödedikleri için Posop Tatarları olarak anıldılar.[15]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Karamzin, Nikolai Mikhailovich. History of the Russian State. St. Petersburg: printed in the Military Printing Office of the General Staff of His Imperial Majesty, Vol. 8, 1816
- ^ Zahler, Diane (2013). The Black Death (Revised bas.). Twenty-First Century Books. s. 70. ISBN 978-1-4677-0375-8. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Utverzhdennaya gramota ob izbranii na Moskovskoe gosudarstvo Mikhaila Fedorovicha Romanova [The Approved Charter on the Election to the Moscow State’s Reign of Mikhail Fedorovich Romanov. Explanations by S.A. Belokurov]. Moscow, 1904 (In Russian)
- ^ German A. Fedorov-Davydov The Monetary System of The Golden Horde*. 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Translated by L. I. Smirnova (Holden). Retrieved: 14 July 2017.
- ^ Karamzin, Nikolai Mikhailovich.
- ^ Filjushkin 2008 p.94
- ^ Belyakov&Yengalycheva 2014
- ^ a b c Akchurin&Isheev 2017
- ^ Safargaliev M.G. Raspad Zolotoy Ordy [Dissolution of the Golden Horde].
- ^ Bikkinin
- ^ Pervushkin&Shishlov
- ^ Fedorov-Davydov&Tsirkin 1966 pp. 235–249
- ^ a b Belyakov 2013
- ^ Text of the Cäğfär Taríxı.
- ^ Akchurin 2012 pp. 43–48.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Akchurin, Maksum; Isheev, Mullanur (2017), "Temnikov: The Town of a Tümen Commander. The History of Towns of The "Mordovian Peripheries" In The 15th–16th centuries", Golden Horde Review, Kazan, 5 (3), ss. 629-658, doi:10.22378/2313-6197.2017-5-3.629-658
- Akchurin, Maksum (2012), The Burtas in the Documents of the 17th century, Kazan: Ethnological Research in Tatarstan. Sh.Marjani Institute of History of Tatarstan Academy of Sciences Publ.
- Kuznetsov, Stefan (1912), Russkaya istoricheskaya geografiya. Mordva, Book on Demand Ltd, ISBN 5518066848
- Belyakov, Andrey (12 Mart 2013), Invisible Men in Russian Army in 16th century. Russian Army During the Reign of Ivan the Terrible. Materials of Academic Discussion Dedicated To 455th Anniversary of Beginning of the Livonian War. Part I. Is.2, Saint-Petersburg, 8 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Mart 2022
- Fedorov-Davydov German; Tsirkin Aleksey (1966), Novye dannye ob Ityakovskom gorodishche v Temnikovskom r-ne Mordovskoy ASSR [New Data on the Ityakovskoe Settlement in the Temnikov District of the Mordovian ASSR]. Issledovaniya po arkheologii i etnografii Mordovskoy ASSR: Trudy Mordovskogo IYaLIE [Studies in Archaeology and Ethnography of the Mordovian ASSR: Proceedings of the Mordovian Scientific-Research Institute of Language, Literature and History] Is. 30, Saransk
- Filjushkin, Alexander (2008). Ivan the Terrible: A Military History. Frontline Books. ISBN 978-1848325043.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Belyakov А.V., Yengalycheva G.A. "Temnikovskoye knyazhestvo po istochnikam XVI -XVII. Srednevekovyye tyurksko-tatarskiye gosudarstva;Temnikov Principality in 16-17th century sources. Medieval Turkic-Tatar States;". 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- Irek Bikkinin. "Tatar Aristocracy of Temnikov Principality and its descendants]". Tatar Gazette. 8 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018.
- Vadim Pervushkin, Sergey Shishlov. "Эволюция представлений о средневековой политической истории Окско-Ценско-Сурского междуречья (Темниковской Мещёры) в XIX-XX вв". 17 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.