Stroszek (film)

Stroszek
	"Stroszek" filminin Fransızca sinema afişi
Yönetmen	Werner Herzog
Yapımcı	Willi Segler
Senarist	Werner Herzog
Oyuncular	Bruno S.; Eva Mattes; Clemens Scheitz
Müzik	Chet Atkins; Sonny Terry
Görüntü yönetmeni	Thomas Mauch
Kurgu	Beate Mainka-Jellinghaus
Stüdyo	Werner Herzog Filmproduktion; ZDF
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, yol filmi
Renk	Renkli
Yapım yılı	1977
Çıkış tarih(ler)i	12 Ocak 1977, ABD; 20 Mayıs 1977, Almanya; Nisan 1990, 9. İstanbul Film Festivali
Süre	115 dakika
Ülke	Batı Almanya
Dil	Almanca, İngilizce
Diğer adları	Stroszek (Türkiye); La ballade de Bruno (Fransa); La ballata di Stroszek (İtalya)

Stroszek, 1977 Batı Almanya yapımı dramatik yol filmidir.

Çekimleri Almanya'da Berlin'de ve ABD'de Wisconsin ve Kuzey Carolina'da gerçekleştirilen bu filmin ilk gösterimi de ülkesinden önce ABD'de yapılmıştı. Türkiye'de Nisan 1990'da 9. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde birçok ülkede olduğu gibi özgün adıyla gösterilmiştir.^[1]

Kendine has çizgi dışı filmleriyle tanınan "Yeni Alman sineması" (Das Neue Kino)'nın öncü yönetmenlerinden Werner Herzog'un yönettiği filmin senaryosunu da yine Herzog sadece dört günde yazmıştır. Film ezilmiş ve toplum dışına itilmiş üç insanın Almanya'da başlayıp Amerika'da devam eden öyküsünü anlatır. Herzog filmlerinde ruhsal ve bedensel travmaya uğramış sıra dışı insanlara ve egzotik mekanlara bolca yer vermesiyle tanınmaktadır. Bu filminde de kendi keşfettiği ve ilk kez önceki filmi The Enigma of Kaspar Hauser (1974)'de oynattığı Bruno S. adlı engelli oyuncuya tekrar rol vermiştir. Bu filmin başkarakterleri, zekâ engelli ve alkolik bir sabıkalı (bir bakıma Bruno S. kendini oynuyor), onun çok yaşlı arkadaşı eski bir bilim adamı (Clemens Scheitz) ve bir fahişe (Eva Mattes)'dir.

Herzog bu filminde, diğer Yeni Alman sinemacıları Wim Wenders ve Rainer Werner Fassbinder gibi, Amerikan kültürüne ve yaşam tarzına olan ilgisini yansıtır, ama bu ilgi onlarınki kadar derin ve uzun süreli olmayacaktır. Herzog bir sonraki filmi Vampir Nosferatu (Nosferatu: Phantom der Nacht)'yla birlikte tekrar dışavurumcu tarza ve konusunu 20. yüzyıl dışından almış filmlerine dönecektir.^[2]

Alman kamu televizyonunu ZDF'nin desteğiyle çekilen filmin müzikleri Chet Atkins ve Sonny Terry'ye aittir.

Hem eleştirmenlerden tam not alan hem de gişede başarılı olan bu film tek ödülünü "Alman Film Eleştirmenleri Derneği" nden almıştır.^[3]^[4]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Film Bruno (Bruno S.)'nun Berlin'de bir hapishaneden tahliye olma sahneleriyle başlar. Hapishane müdürünün sert nasihatlerinden Bruno'nun bir alkolik olduğunu ve işlemiş olduğu bütün suçların alkolizmden kaynaklandığı anlarız. Müdürün alkolden uzak durması gerektiğiyle ilgili uyarılarını kayıtsızca dinleyen Bruno, dışarı çıkar çıkmaz gördüğü ilk bara dalar. Burada iki kadın satıcısının darp ettiği Eva (Eva Mattes) adlı bir fahişeyi teselli eder ve evine davet eder. Evde onları çok yaşlı komşusu Scheitz (Clemens Scheitz) karşılar. Bruno'nun yokluğunda evine göz kulak olmuş olan bu ufak tefek eksantrik ihtiyar eski bir bilim adamıdır ve Almanya'daki hayatından bıktığı için Wisconsin'e, bir araba tamircisi Amerikalı yeğeni Clayton (Clayton Szalpinski)'ın yanına göçmeyi planlamaktadır. Bruno ise sokaklarda akordeon çalarak hayatını kazanmaya çalışır.

İki kadın satıcısının Eva'nın izini bularak eve gelmeleri ve tacizlerini sürdürmeleri üzerine ihtiyar Scheitz Bruno ve Eva'ya Amerika'ya birlikte gitmelerini önerir. Yolculuk için gerekli parayı Eva, inşaat şantiyelerine gidip Türk işçilerle yatarak temin eder. Bu üç uyumsuz tip hep birlikte ABD'ye Scheitz'ın yeğeninin yanına giderler. Bruno tamirhanede işe başlarken, Eva bir lokantada iş bulur. Mesai saatleri dışında da fahişelik yapmayı sürdürür. Aralarında sadece Eva İngilizce konuşabilmektedir. Bruno ile Eva arasında duygusal bir ilişki de başlamıştır. Banka kredisiyle büyük bir mobil ev satın alırlar ama işler bekledikleri gibi gitmez. Eva bir TIR şoförüyle ortadan kaybolur. Taksitlerini ödeyemedikleri eve haciz gelir ve ev haraç mezat satılır. Sisteme inancı kalmayan Bruno ve ihtiyar birlikte acemice bir soygun yaparlar (banka kapalı olduğu için berber dükkânını soyarlar) ve akabinde hemen karşı kaldırımdaki markete alışverişe giderler. Gelen polisler ihtiyarı götürürler ama Bruno'yu unuturlar.

Tamirhanenin külüstür çekicisini alan Bruno av tüfeğini de yanına alarak turistik bir dinlenme tesisine gider. Bu tenha tesisteki boş teleferiği çalıştırır ve teleferik sandalyelerinden birine biner. Bir süre sonra tepeden bir silah sesi duyulur. Bruno'nun intihar etmiş olduğunu anlarız. Bu sırada turistlerin para atarak seyrettikleri hayvan gösterileri devam etmektedir. Bruno bunların tümünü teleferiğe binmeden önce çalışır halde bırakmıştır. Bunların arasında danseden tavuk, davul çalan ördek ve oyuncak itfaiye aracı süren bir tavşan da vardır. Tabii bütün bunlar elektrik akımıyla şartlandırma yoluyla mümkün olmaktadır. Werner Herzog DVD'de yer alan söyleşisinde bu hayvanların bir metafor olduğunu söylemiştir. Bu kutulardaki esir hayvanlar nasıl turistlerin attığı paraların tetiklediği elektrik akımıyla canlarının yanmaması için sürekli dans etmek zorundalarsa, insanlar da kontrolleri dışındaki güçler tarafından yönlendirilerek bu yaşamda sürekli debelenip durmaktadır. Tıpkı Bruno gibi.^[5]

Çekim öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu film topu topu 4 konulu filmde oynamış olan Bruno S.'nin üçüncü fimidir. Asıl adı Bruno Schleinstein olan bu amatör oyuncunun gerçek hayattaki trajik öyküsü filmde canlandırdığı aynı adlı karakterin (Der Bruno Stroszek) öyküsüyle benzerlikler gösterir. Bruno S.'nin annesi bir fahişeydi ve küçükken onu sürekli dövüyordu. Uyguladığı şiddet o denli yoğundu ki küçük Bruno bir ara sağır olmuştu. Bruno 3 yaşından 26 yaşına kadar bir akıl hastanesinde kalmıştı. Zaman zaman kanunlarla da başı derde giren Bruno, kısıtlı yeteneklerine ve fiziksel yetersizliklerine rağmen kendi kendine resim ve müzik öğrendi, New York'ta bir resim sergisi bile açtı. Bu arada hayatını kazanmak için fabrikalarda çalıştı.

Werner Herzog onu ilk kez 1970 yılında "Bruno der Schwarze - Es blies ein Jäger wohl in sein Horn" adlı bir belgeselde oynarken gördü ve onun deli olduğuna hiçbir zaman inanmadı. Ona iki filminde arka arkaya rol verdi. Bu filmlerden ilki 1974 tarihli Jeder für sich und Gott gegen alle (The Enigma of Kaspar Hauser), diğeri de 1977 tarihli Stroszek'dir. Bruno S. her iki filmde de kendi yaşantısıyla paralellikler gösteren karakterleri canlandırıyordu. Onunla çalışmanın zorluğundan da bahseden Herzog Bruno S. için "O Alman sinemasının meçhul askeridir" demiştir. Bruno S. ilk filminden kazandığı parayla bir piyano satın almıştı. Bu filmde görülen ve Bruno'nun "siyahi arkadaşım" dediği piyano odur.

ABD'de filmin çekimlerinin yapıldığı kasaba gerçek bir seri katil olan Ed Gein'in yaşadığı ve cinayetlerini işlediği yerdir. Ed Gain'in öyküsü Sapık (1960), İnsan Eti ve Kuzuların Sessizliği (1991) gibi filmlere ilham kaynağı olmuştu. Oyunculardan çoğu da yörenin sakinleri arasından seçilmiştir. Bazı oyuncular da tıpkı Bruno S. gibi birer sabıkalıydı.^[5]^[6]^[7]

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu	Rolü
Bruno S.	Der Bruno Stroszek
Eva Mattes	Eva
Clemens Scheitz	Scheitz
Wilhelm von Homburg	Kadın tellalı
Burkhard Driest	Kadın tellalı
Clayton Szalpinski	Tamirci
Ely Rodriguez	Kızılderili tamircinin çırağı
Alfred Edel	Hapishane müdürü
Scott McKain	Scott
Ralph Wade	Açık arttırma memuru
Michael Gahr	Mahkûm Hoss
Vaclav Vojta	Doktor
Yüksel Topçugürler	Türk mahkûm
Pit Bedewitz	Kadın tellalı
Bob Evans	Bob Evans
Der Brave Beo	Beo

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "9. Uluslararası İstanbul Film Festivali". iksv.org. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Mast, Gerald (1981). A Short History of the Movies. Bobbs-Merrill Educational Publishing. ss. sayfa 363.
^ "Stroszek/Plot Synopsis" (İngilizce). Allmovie.com. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
^ "Stroszek/Awards for" (İngilizce). IMDb. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
^ ^a ^b "Stroszek (1977)" (İngilizce). suntimes.com. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
^ "Stroszek/Awards for" (İngilizce). IMDb. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
^ "Psycho (1960)/trivia" (İngilizce). IMDb. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Stroszek
allmovie.com'da "Stroszek"5 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Roger Ebert'in eleştirisi3 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1] "9. Uluslararası İstanbul Film Festivali". iksv.org. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Mast, Gerald (1981). A Short History of the Movies. Bobbs-Merrill Educational Publishing. ss. sayfa 363.

[3] "Stroszek/Plot Synopsis" (İngilizce). Allmovie.com. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.

[4] "Stroszek/Awards for" (İngilizce). IMDb. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.

[ROG-5] "Stroszek (1977)" (İngilizce). suntimes.com. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.

[6] "Stroszek/Awards for" (İngilizce). IMDb. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.

[7] "Psycho (1960)/trivia" (İngilizce). IMDb. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Werner Herzog'un yönettiği filmler
1960'lar	Herakles (1962) • Game in the Sand (1964) • The Unprecedented Defence of the Fortress Deutschkreuz (1967) • Last Words (1967) • Signs of Life (1968) • The Flying Doctors of East Africa (1969) • Precautions Against Fanatics (1969)
1970'ler	Auch Zwerge haben klein angefangen (1970) • Handicapped Future (1971) • Land of Silence and Darkness (1971) • Fata Morgana (1971) • Aguirre, der Zorn Gottes (1972) • The Great Ecstasy of Woodcarver Steiner (1974) • Jeder für sich und Gott gegen alle (1974) • Heart of Glass (1976) • No One Will Play with Me (1976) • How Much Wood Would a Woodchuck Chuck (1976) • Stroszek (1977) • La Soufrière (1977) • Nosferatu: Phantom der Nacht (1978) • Woyzeck (1978)
1980'ler	Huie's Sermon (1981) • God's Angry Man (1981) • Fitzcarraldo (1982) • Ballad of the Little Soldier (1984) • The Dark Glow of the Mountains (1984) • Where the Green Ants Dream (1984) • Portrait Werner Herzog (1986) • Cobra Verde (1987) • The French as seen by... (1988) • Wodaabe - Herdsmen of the Sun (1989)
1990'lar	Film Lesson 1-4 (1990) • Echoes from a Somber Empire (1990) • Jag Mandir (1991) • Scream of Stone (1991) • Lessons of Darkness (1992) • Bells from the Deep (1993) • The Transformation of the World into Music (1994) • Death for Five Voices (1995) • Little Dieter Needs to Fly (1997) • The Lord and the Laden (1999) • My Best Fiend (1999)
2000'ler	Wings of Hope (2000) • Invincible (2001) • Pilgrimage (2001) • Ten Thousand Years Older (2002) • Wheel of Time (2003) • The White Diamond (2004) • Grizzly Man (2005) • The Wild Blue Yonder (2005) • Rescue Dawn (2007) • Encounters at the End of the World (2007) • Kötü Polis (2009) • My Son, My Son, What Have Ye Done (2009)