Retrocausality
Retrocausality, sonucun kendini oluşturan sebeplerden önce çıktığını savunan anti-nedensel hipotez.
Retrocausality, geleceğin şimdiki zamanı,şimdiki zamanın geçmişi etkileyip etkileyemeyeceği gibi konuları ele alan fizik elementlerine dayanan bir düşünme deneyidir.[1]Zaman yolculuğu hakkındaki felsefi düşünceler ve retrocausality evrensel olarak eş anlamlı terimler olmasalar da aynı meseleleri ele alırlar. Retrocausality hakkındaki bazı tartışmalar uç ya da sözde bilim olarak sınırlanırken, mantık çerçevesindeki bazı temel fiziksel teorilerin retrocausalitye yol açtığı düşünülmektedir. Neden-sonuç arasındaki ayrım fizik alanındaki en temel seviyede yapılmadığı için, bu fizik için problem teşkil etmektedir.[2]
Felsefi olarak[değiştir | kaynağı değiştir]
Nedenselliği anlama felsefi çabaları Aristoteles'in dört nedenine kadar dayanıyor olmasına rağmen zaman oku'nun terse döndürülebileceği görüşü esasen daha günceldir. 18. Yüzyıl filozoflarından David Hume'un da ele aldığı gibi, bağlantılı iki olay incelendiğinde nedenin sonuçtan önce gelmesi sebebiyle Retrocausality'nin kendisiyle çeliştiği düşünülüyor.[3] Nedenlerin kendi sonuçları tarafından boşa çıkarılabileceği görüşünü ele alan geçmişi etkileme yeteneği, dede paradoksu gibi bazı paradoksları da yaratıyor.[4]
1950'lerde Michael Dummett, bu tarz tanımlamalara karşı olarak, nedenlerinden önce gelen sonuçlar hakkında bir felsefi görüşün olmadığıyla ilgili bir yazı yazdı. Bu argümanlar Antony Flew tarafından reddedildi[5] ve daha sonrasında Max Black'in "dolandırıcı argüman" ı, sonuçları gözlemleyen kişinin geleceği etkileyen nedenleri oluşmadan engellemeye çalışacağını bu yüzden retrocausalitynin imkânsız olduğunu savundu.[6] Black'in konusunu açtığı meselelerle ilişkili olarak özgür irade ile ilgili daha kompleks tartışmalar Newcomb paradoksu tarafından özetlendi.
Konu ile ilgili son zamanlardaki felsefi çalışmalar, ışık hızından daha hızlı hareket eden takyonların ve kuantum mekaniğinin zamandan bağımsız yönleri gibi konuları içeren modern fizik konusuna adapte oluyor. Kopenhag Universitesi'nden Jan Faye makroskopik zaman yolculuğuna getirilen mantıklı bakış açılarının retrocausalityi önleyemeyecebileceğini savunuyor. Bu mümkün olsa bile normal nedensel ilişkilerden kaynaklananlardan farklı bir sonuç elde etmeye yeterli olmayabilir.[7]
Fiziksel olarak[değiştir | kaynağı değiştir]
Varolan fizik genellikle retrocausalitye başvurmaz. Buna rağmen parçacıkları hesaba katan teoriler veya zamanda geçmişe yolculukla ilgili bilgiler öne çıkan bilim insanları tarafından ortaya atılmaktadır.
Anti-madde[değiştir | kaynağı değiştir]
Parçacık fiziğinin modern anlayışının gelişimi ile beraber retrocausality elektromanyetizma ve anti-madde gibi konuları içeren alışılmışın dışındaki şartlara model aracı olarak kullanıldı.
John Archibald Wheeler and Richard Feynman tarafından ortaya atılan Wheeler–Feynman emici teorisi Maxwell denklemleri tarafından kesin sonuçlarla ortaya atılan yakınksak eş merkezli dalga yoksunluğunu(?) açıklamak amacıyla yok edici girişimin zamansal formunu ve retrocausalityi kullanır.[8] Bu dalgalar neden-sonuçla alakası olmayan sadece normal dalgaları tanımlamak için kullanılan farklı bir matematiksel yöntemdir. Kullanılmalarının nedeni de, yüklü parçacıkların klasik elektromanyetizmada olduğundan farklı olarak kendileri üzerinde etki oluşturmama ihtimalleridir.[9]
Feynman ve öncesinde Stueckelberg elektronun zamanda geriye hareketiyle ilişkili olarak pozitrona bir yorumlama getirdi. Zamanda geriye hareket eden elektronlar pozitif elektrik yüke sahip olabilirlerdi. Wheeler tüm elektronlar tarafından paylaşılan özdeş özellikleri (hepsi kompleks,kendilerine ait kesişen hayat çizgileriyle beraber aynı elektronlar) açıklamak için bu konuya başvurdu. Yoichiro Nambu daha sonra tüm parçacık-antiparçacık çiftlerinin kreasyon ve imhasına bunu uyguladı ve"Çiftlerin olası kreasyon ve imhası aslında imha veya kreasyon değil ama hareket eden parçacıkların geçmişten geleceğe veya gelecekten geçmişe doğru yönlerinin değişimi." olduğunu belirtti.Zamanda geriye gitme görüşü bu günlerde diğer betimlemelere eşdeğer kabul ediliyor ama neden ve sonuç gibi mikroskobik fiziksel tanımlamaların makroskobik terimlerle uzaktan yakından ilgisi bulunmuyor.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Barry, Patrick (28 Ağustos 2006). "What's done is done... or is it?". New Scientist. 28 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2006.
- ^ Sheehan, D. P., ed. (14 Kasım 2006). Frontiers of Time: Retrocausation - Experiment and Theory, San Diego, California, 20–22 June 2006. Record of a symposium held by the Pacific Division of the American Association for the Advancement of Science. American Institute of Physics. ISBN 0-7354-0361-9.
- ^ Beauchamp, Tom L. and Alexander Rosenberg (1981). Hume and the Problem of Causation. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-520236-6.
- ^ Krasnikov, S. V. (Mart 1997). "Causality violation and paradoxes". Physical Review D. 55 (6). ss. 3427-3430. Bibcode:1997PhRvD..55.3427K. doi:10.1103/PhysRevD.55.3427.
- ^ Dummett, Michael (1954). "Can an Effect Precede its Cause". Proceedings of the Aristotelian Society, Supp. 28.
- ^ Flew, Anthony (1954). "Can an Effect Precede its Cause". Proceedings of the Aristotelian Society, Supp. 28.
- ^ Elitzur, A., S. Doley and N. Kolenda, eds. (25 Mayıs 2005). Quo Vadis Quantum Mechanics?. Springer. ISBN 3-540-22188-3.
- ^ Wheeler, John and Richard Feynman (1945). "Interaction with the Absorber as the Mechanism of Radiation". Review of Modern Physics. 17 (17). s. 157. Bibcode:1945RvMP...17..157W. doi:10.1103/RevModPhys.17.157.
- ^ Price, Huw (4 Aralık 1997). Time's Arrow and Archimedes' Point. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-511798-0.