Pomorlar
 | Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve bağlantı ölümüne karşı savunmasız olan yalın URL'ler kullanılmıştır. (Ekim 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Pomorlar (Rusça: помо́ры, IPA: [pɐˈmorɨ], deniz kıyıları), kuzey sınırı Beyazdeniz kıyıları ve güney sınırı Beyazdeniz'den güneye akan nehirlerin havzalarından ayıran bir havza üzerinde bulunan topraklarda yaşayan Rus yerleşimcilerin, özellikle de Veliki Novgorod'un soyundan gelen etnografik bir gruptur.[1]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
12. yüzyılın başlarında, Novgorodlu kaşifler Kuzey Dvina, Mezen, Pechora ve Onega haliçlerinden Beyazdeniz'e girdiler ve Bjarmaland'ın deniz kıyıları boyunca yerleşimler kurdular.[2] Kholmogory, 16. yüzyılın sonlarında Arhangelsk'in yükselişine kadar baş şehirleri olarak hizmet etti.[3] Kola Körfezi'deki üslerinden Barents Denizi'ni, Kola Yarımadasını ve Novaya Zemlya'yı keşfettiler.
Daha sonra Pomorlar, Arkhangelsk ve Sibirya arasındaki Kuzey Denizi Rotasını keşfetti.[4] Pomorlar gemileriyle Kuzey Sibirya'nın trans-Ural bölgelerine girdiler ve burada 16. yüzyılın başlarında Yamal Yarımadası'nın doğusunda Mangazeya yerleşimini kurdular.[5] Tatyana Bratkova, bazı tarihçilerin 17. yüzyılın başlarında Pomorların kuzeydoğu Yakutistan'daki İndigirka deltasında izole Russkoye Ustye köyüne yerleştiğini iddia ettiğini bildirdi.[6]
Pomorların adı Beyazdeniz'in (Onega ve Kem arasında) Pomorsky (kelimenin tam anlamıyla, "denizcilik") kıyılarından türemiştir.
10-12. yüzyıllarda "denize yakın yaşayan bir kişi" anlamına gelen Pomor terimi, denizden nispeten uzakta yaşayan bu nüfusun tümüne uygulanmak üzere kademeli olarak genişletildi.[7] Nihayet 15. yüzyılda Pomorların denizle bağlantısı kesildi.[8] Deniz bu bölgenin ekonomisinin önemli bir parçası değildi.[9] Aynı dönemde, Pomor terimi Murmansk, Arkhangelsk ve Vologda bölgeleri ve Karelya ve Komi Cumhuriyetileri de dahil olmak üzere neredeyse tüm Avrupa Rus Kuzeyinin bir bölgesini belirtmek için kullanmaya başlandı.[10]
Pomorların denize dayalı geleneksel geçim kaynakları arasında hayvan avcılığı, balina avcılığı ve balıkçılık; tundra bölgelerinde ren geyiği çobanlığı yaptılar. Pomorlar, her iki taraf için de önemli hale gelen Kuzey Norveç ile deniz yoluyla mısır ve balık ticareti yaptı.[11] Bu ticaret o kadar yoğundu ki, 1750'den 1920'ye kadar kullanılan Kuzey Norveç kıyılarında bir dil (Russenorsk) gelişti.
12-15. yüzyıllarda Pomorlar, Veliki Novgorod eyaletinin geniş bir kolonisi olarak kabul edildi. 16. yüzyılın başlarında Pomorların Moskova tarafından ilhakı tamamlandı. 17. yüzyılda, Pomorların bulunduğu bölgelerde, nüfusun büyük çoğunluğu özgür köylülerden oluşuyordu.[12] Arazinin bir kısmı manastırlara ve Stroganov tüccarlarına aitti. Pomorlar genellikle ev sahibi değildi. Pomor ilçelerinin nüfusu balıkçılık, Mika ve tuz üretimi ve diğer işletmelerle uğraşmaktaydı.
Rus Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü, 1890-1907 baskısında, Pomorları Büyük Ruslar olarak sınıflandırdı. Bugüne kadar, hiçbir ansiklopedi veya ansiklopedik sözlük, Pomor'dan ayrı bir etnik grup olarak bahsetmemektedir.
2002 nüfus sayımında, katılımcılara kendilerini "Pomor" olarak tanımlama seçeneği verildi. Nüfus sayımında Pomor kategorisi Rus etnik kökeninin bir alt grubu olarak tablolaştırıldı.[13] Ancak, neredeyse tamamı Arkhangelsk Oblastı (6.295) ve Murmansk Oblastından (127) olmak üzere sadece 6.571 kişi bu kategoriyi seçti.[14]
Diğer Rusların çoğu gibi, Pomorlar da ortaya çıktığından beri geleneksel olan Eski İnananlar grubundaydı. 1917 Devrimi'nden önce, Pomorlu Rusların büyük bir kısmı Eski İnananlar grubundandı.
Önemli Pomorlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mikhail Lomonosov (1711-1765), bilge, Kholmogory yakınlarında doğdu
- Fedot Shubin (1740-1805), heykeltıraş, Kholmogory yakınlarında doğdu
- Semyon Dezhnev (c. 1605-1673), Veliki Ustyug'da doğdu, Bering Boğazı'ndan geçen ilk Avrupalı[15]
- Yerofey Khabarov (c. 1603-1671), Amur öncüsü, Veliki Ustyug'da doğdu
Adının günümüzdeki kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Arkhangelsk'in üç üniversitesinden biri Pomor Devlet Üniversitesi olarak adlandırıldı (şimdi Kuzey (Arktik) Federal Üniversitesi ile birleştirildi).[16] Rusya'nın en az nüfuslu federal bölgeleri daha büyük birimler halinde birleştirme yönündeki mevcut eğilimine uygun olarak, Arkhangelsk ve Murmansk Oblastları, Komi Cumhuriyeti ve Nenets Özerk Okrugu'nun birleşmesi önerildi; bu yeni bölgenin olası adlarından biri "Pomor Bölgesi"dir.[17]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ https://web.archive.org/web/20090417010928/
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ https://web.archive.org/web/20080910050813/
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ https://web.archive.org/web/20190806071225/
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022.