Orojenik kuşak
| Genişlemiş yerkabuğu | Okyanusal kabuk: 0–20 myö 20–65 myö >65 myö |
Bir orojenik kuşak veya orojen, yerkabuğunun orojenezden etkilenen bir bölgesidir.[1] Bir kıtasal levha çöktüğünde ve bir veya daha fazla dağ silsilesi oluşturmak üzere yükseldiğinde bir orojenik kuşak ortaya çıkar. Bu orojenik kuşaklar, orojenez adı verilen bir dizi jeolojik süreç ile meydana gelirler.[2][3]
Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]
Orojenezi tipik olarak kıtasal kratonları sınırlayan uzunlamasına deformasyon bölgeleri olan orojenik kuşaklar üretir. Hala dalma-batmanın yer aldığı genç orojenik kuşaklarda sık sık volkanizma ve depremler görülür. Daha yaşlı orojenik kuşaklar ise tipik olarak derin bir şekilde aşınmış olduğundan dolayı yer değiştirmiş ve deforme olmuş yeryüzü katmanlarını ortaya çıkarır. Bunlar genellikle oldukça başkalaşım geçirmiş olup, batolitler adı verilen sokulum magmatik kayaçlardan bolca içerir.[4]
-
Bir okyanusal kabuğun kıtasal bir levhanın altına dalarak bir eklenme orojeni oluşturması. (örnek: And Dağları) -
İki kıtasal levhanın kıtasal çarpışma geçirerek çarpışma orojeni oluşturması. Tipik olarak kıtasal kabuk, litosferik derinliklere dalar ve daha sonra aynı yitim kanalı boyunca ortaya çıkarak mavişistten eklojit fasiyesi başkalaşımı meydana getirir (örnek: Himalayalar).
Orojenik kuşaklar, kabuğu tüketen, litosferi kalınlaştıran, deprem ve volkanlar üreten ve ada yayları oluşturan dalma zonlarıyla genellikle ilişkilidir. Bu ada yayları, bir yığılma orojenezi sırasında bir kıta kenarına eklenebilir. Orojenez, dalan okyanusal levhanın karşı tarafındaki kıtasal kabuğun yitim zonuna ulaşmasıyla sonuçlanabilir. Bu durum dalma-batmayı sona erdirir ve eklenme orojenezini çarpışma orojenezine dönüştürür. Çarpışma orojenezi, son 65 milyon yıldır Himalayalar'da meydana geldiği üzere, son derece yüksek dağlar üretebilir.[4]
-
Pasifik çevresindeki orojenik kuşak
(Pasifik Ateş Çemberi) -
Dünya üzerindeki belirgin orojenik kuşaklar, Pasifik çevresi orojenik kuşağı (Pasifik ateş çemberi) ve Alp-Himalaya orojenik kuşağıdır.[4] Bu orojenik kuşaklar genç orojenik kuşaklar olduklarından geniş dağ sıraları oluştururlar, kabuk faaliyetleri aktiftir ve tüm bunlara volkanik kuşaklar ve deprem kuşakları eşlik eder.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Orogenic belt | geology". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.
- ^ Tony Waltham (2009). Foundations of Engineering Geology. 3rd. Taylor & Francis. s. 20. ISBN 978-0-415-46959-3.
- ^ Philip Kearey; Keith A. Klepeis; Frederick J. Vine (2009). "Chapter 10: Orogenic belts". Global Tectonics. 3rd. Wiley-Blackwell. s. 287. ISBN 978-1-4051-0777-8.
- ^ a b c "Orogenic Belt - an overview | ScienceDirect Topics". www.sciencedirect.com. 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.
- ^ "Ring of Fire | Definition, Map, & Facts". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Orogenic belts ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur