Batolit

Yosemite Ulusal Parkı

Batolit (Grekçe: βάθος, romanize: bathos derin +Grekçe: λίθος, romanize: líthos, taş), magmanın derinliklere sokulması ve katılaşmasıyla meydana gelen büyük boyutlu bir magmatik oluşumdur. Dipten, çok derinlerden yer kabuğunun içine doğru büyük yığınlar halinde sokulmuş, fakat yeryüzüne ulaşmamış kütleler şeklindedir. Kökü derinliklere doğru uzanan yığınlar hâlindedir. Batolitler çoğunca granitlerdendir. Batolit terimi Eduard Suess tarafından türetilmiştir.

Batolit en az 100 km²'lik yüzey alanına ve birçoğu çok daha büyük alana sahip sokulum kütleleri olarak tanımlanır. Bir başka ifadeyle batolit aynı bölgede yinelenen, geniş magma sokulumlarıyla ortaya çıkan büyük bir karma kütledir. Yatay kesitleri genellikle daire veya elipse benzeyen batolitler, yerin derin kısımlarına doğru gittikçe genişleyerek, dipsiz bir şekilde devam ederler. Çevre kayalarıyla sınırları, düşey ve çok dik konumlar arasında değişir. Batolitler üzerinde yapılan araştırmalar, bu yapıların üst yüzeylerinin çok düzensiz olduğunu ortaya koymuştur. Batolitin oluşumu sırasında, çevre kayalarda da kıvrımlanma, kırılma ve değme-dokunum (kontakt) başkalaşımı olayları gelişir. Büyük derinliklerde meydana geldiklerinden dolayı tam kristalli kayaçlardan oluşurlar ve kıvrımlı bölgelerde antiklinallerin veya kıvrımlı sıradağların çekirdeklerini teşkil ederek bu dağların eksenleri boyunca uzanırlar. Örneğin Alp Dağları’ndaki Mont Blanc ve Pelvoux granit masifleri ile yurdumuzda Uludağ, Yıldız Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları gibi dağların temelinde yatan batolitler bu şekildedir.

Kaynakça

• Hoşgören M. Y. 2010, Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri 1, 130.
• Güney E., 2010, Yerbilim 1, 132.
• Monroe J. S. ve Wicander R., 2005, Fiziksel Jeoloji Mühendisleri Odası çevirisi, 77.