Marie-Jeanne de Lalande
Marie-Jeanne de Lalande | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Marie-Jeanne Harlay 1768 Paris |
| Ölüm | 8 Kasım 1832 (64 yaşında) |
| Milliyet | Fransız |
| Vatandaşlık | Fransa |
| Evlilik | Michel Lefrançois de Lalande |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik, astronomi |
Marie-Jeanne-Amélie Le Francais de Lalande ya da doğum adıyla Marie-Jeanne Harlay[1] (1768[2] - 8 Kasım 1832), Fransız astronom ve matematikçiydi.
Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]
Lalande, 1788'de babasının kendisi gibi astronom olan genç kuzeni Michel Lefrançois de Lalande (1776-1839) ile evlendi.[1] Michel, ayrıca Lalande'ye matematiksel eğilimi nedeniyle değer verdiği söylenen astronom ve yazar Jérôme Lalande'ın[3] yeğeniydi.[4]
Babası, genç çifte astronomi alanında hesaplama ve gözlem yöntemlerini öğretti.
Babasının yanında yoğun bir şekilde çalıştı ve onun birçok yayınına katkıda bulundu.
Bir bilim kadını olarak ünü Carl Friedrich Gauss ile ilgili bir anekdotta yer edinmiştir. Gauss, 1806 yılında Prusya'daki bir askeri sefer sırasında, bilim alanında çalışan tek bir Fransız kadın tanıdığını açıkladı: “Madame Le François de Lalande”[5]
1832 yılında 64 yaşında ölmüştür. Kızı Caroline'ye, Caroline Herschel'in adı verilmiştir, doğum tarihi olan 20 Ocak 1790, Herschel tarafından keşfedilen bir kuyruklu yıldızın Paris'ten görülebildiği ilk gündür.[1] Ayrıca oğluna da Isaac Newton'un adı verilmiştir.[6]
Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Jérôme Lalande'ın Abrégé de navigation historique théorique et pratique avec tables horaires (1793) adlı kitabında yayınlanan Tables horaires de marine'i hesapladı.[1] Bu hesaplamalar yazara Lycée des Arts'ın seçkin akademisyen ve sanatçılara verdiği madalyalardan birini kazandırdı.
Çalışmaları, 1794'ten 1806'ya kadar babasının yıllık almanağında da yayımlandı.
1789'da Collège de France'da Alexandre Cassini'nin gözetiminde gözlemci olarak çalışmaya başladı. 1798'de Gotha'daki ilk Avrupalı gökbilimciler kongresinde babasına eşlik etti. 1799'da 10.000 yıldızdan oluşan bir katalog oluşturdu.
Ayrıca Lalande tarafından yazılan ve 1801'de yayınlanan L'Histoire céleste française'in yazımında da işbirliği yaptı. Eserde 50.000 yıldızın konumu belirtilmiştir.
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Venüs'teki de Lalande adlı çok halkalı çarpma kraterine onun adı verilmiştir.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Joy Harvey & Marilyn Ogilvie (1 Ocak 2000). "Marie-Jeanne de Lalande". Marilyn Ogilvie; Joy Harvey (Ed.). The Biographical Dictionary of Women in Science. 2. New York and London: Routledge. s. 735. ISBN 978-0-415-92040-7.
- ^ Poirier Jean-Pierre, Haigneré Claudie, Histoire des femmes en science en France, Du Moyen Age à la Révolution, Pygmalion, 2002.
- ^ Schiebinger, Londa (1991). The Mind Has No Sex?: Women in the Origins of Modern Science. Cambridge, MA: Harvard University Press. s. 290. ISBN 0-674-57625-X.
- ^ Opitz, Donald L.; Bergwik, Staffan; Tiggelen, Brigitte Van (2016). Domesticity in the Making of Modern Science (İngilizce). New York: Palgrave Macmillan. s. 44. ISBN 978-1-137-49272-2.
- ^ Calendrier Astronomes Françaises : du siècle des Lumières à l'ère spatiale, 2010. [French]
- ^ Joy Harvey & Marilyn Ogilvie (1 Ocak 2000). "Marie-Jeanne de Lalande". Marilyn Ogilvie; Joy Harvey (Ed.). The Biographical Dictionary of Women in Science. 2. New York and London: Routledge. s. 736. ISBN 978-0-415-92040-7.
- ^ "Planetary Names: Crater, craters: de Lalande on Venus". planetarynames.wr.usgs.gov. 31 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2019.
Konuyla ilgili okumalar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Schiebinger, Londa (1991). The mind has no sex? : women in the origins of modern science. 1st Harvard pbk. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ISBN 978-0674576254.
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Marie-Jeanne de Lalande", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
