Litopterna

Litopterna
Yaşadığı dönem aralığı: 61,7-0,0117 myö
Torrejoniyen-Pleyistosen^[1]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Litopterna; Yaşadığı dönem aralığı: 61,7-0,0117 myö; Torrejoniyen-Pleyistosen PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Macrauchenia'nın yeniden canlandırması
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	†Panameriungulata
Alt takım:	†Litopterna; Ameghino, 1889
Alt gruplar
	Metne bakınız.

Litopterna (Grekçe: "pürüzsüz topuk"), Paleosen ila Pleyistosen devirleri arasında Güney Amerika ve Antarktika'da yaşamış toynaklı grubu. En iyi bilinen örneği Macrauchenia'dır.^[2]

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Litopternler, diş söz konusu olduğunda nispeten muhafazakardı ve grubun ilk üyelerinin dişleri, özellikle Güney Amerika grubu Didolodontidae olmak üzere kondilartların dişlerine benziyor. Hatta bazı yazarlar ikincisini Litopterna'ya dahil etmişlerdir. Kronlar genellikle düşüktür ve loph'ların gelişimi zayıftır. Buna karşılık, uzuvlar, toynaklıların en gelişmişleriydi ve üçüncü parmağı (orta) baskın bırakarak yan parmakları küçültme eğilimi güçlüydü.^[2]

İki ana litoptern grubundan, proterotherioideanlar at benzeri yapıları ile dikkat çekiciydi ve Miyosen üyesi Thoatherium'un uzuvlarının tek parmaklı, olağanüstü bir durumu vardı. Diğer grup, macrauchenioideanlar, uzun boyunları ve uzuvları ve neredeyse eşit üç parmaktan oluşan geniş ayakları ile her zaman deve benzeri olarak tanımlanır. Grup ayrıca Eosen'de Antarktika'da Victorlemoinea'nın dişleriyle temsil edilir. Plio-Pleistosen Macrauchenia'nın burun deliği kafatasının üzerinde yüksekte açılmıştır, bu da alternatif olarak bataklık bir habitatla veya buharlaşma yoluyla beyni serin tutma ile ilişkilendirilmiş olsa da, bir hortumun mevcut olduğu inancına yol açmıştır. Bu cins aynı zamanda tüm litopternler arasında yüksek taçlı ve lophodont olan en türetilmiş azı dişlerine sahiptir.^[2]

Sistematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha önce Litopterna'nın meridiungulatlarla mı yoksa tek toynaklılarla mı birlikte sınıflandırılacağı tartışmalıydı. Macrauchenia'nın mitokondriyel DNA sıralaması, litopternlerin mevcut en yakın akrabalarının tek toynaklılar olduğunu gösterdi. Son ortak atalarının ise 56.64–77.83 milyon (~66 myö) yıl önce yaşadığı belirlendi. Litopternler güncel olarak, Pan-Perissodactyla'da, tek toynaklıların kardeş grubu olarak sınıflanır.^[3]

Bir 2017 çalışmasına göre oluşturulmuş kladogram:^[3]

Pan-Perissodactyla (~66 myö)

†Litopterna

Perissodactyla

Equidae

Rhinocerotoidea

	Rhinocerotidae

	Tapiridae

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Takım/Alt takım Litopterna
- Eolicaphrium
- Lambdaconus
- Paulogervaisia
- Proacrodon
- Proadiantus
- Familya Protolipternidae - incertae sedis
  - Asmithwoodwardia
  - Miguelsoria
  - Protolipterna
- Üst familya Macrauchenioidea
  - Familya Adianthidae
    - Adianthinae
      - Adianthus
      - Proadiantus
      - Proheptaconus
      - Thadanius
      - Tricoelodus
    - Indaleciinae
      - Adiantoides
      - Indalecia
    - Proheptoconus
  - Familya Macraucheniidae
  - Familya Mesorhinidae
    - Coelosoma
    - Mesorhinus
    - Pseudocoelosoma
  - Familya Notonychopidae
    - Notonychops
    - Requisia
  - Familya Sparnotheriodontidae
    - Notiolofos
    - Notolophus
    - Sparnotheriodon
- Üst familya Proterotherioidea
  - Familya Proterotheriidae

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Litopterna". paleobiodb.org. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
^ ^a ^b ^c Kemp, T. S. The origin and evolution of mammals (2005) s. 245.
^ ^a ^b Westbury, Michael; Baleka, Sina; Barlow, Axel; Hartmann, Stefanie; Paijmans, Johanna L. A.; Kramarz, Alejandro; Forasiepi, Analía M.; Bond, Mariano; Gelfo, Javier N.; Reguero, Marcelo A.; López-Mendoza, Patricio (27 Haziran 2017). "A mitogenomic timetree for Darwin's enigmatic South American mammal Macrauchenia patachonica". Nature Communications (İngilizce). 8 (1): 15951. doi:10.1038/ncomms15951. ISSN 2041-1723. PMC 5490259 $2. PMID 28654082. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)

Kitap[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemp, T. S. (2005). The origin and evolution of mammals. Oxford. ISBN 978-0-19-191658-8. OCLC 1222774704.

[1] "Litopterna". paleobiodb.org. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.

[kemp2005-2] Kemp, T. S. The origin and evolution of mammals (2005) s. 245.

[nature2017-3] Westbury, Michael; Baleka, Sina; Barlow, Axel; Hartmann, Stefanie; Paijmans, Johanna L. A.; Kramarz, Alejandro; Forasiepi, Analía M.; Bond, Mariano; Gelfo, Javier N.; Reguero, Marcelo A.; López-Mendoza, Patricio (27 Haziran 2017). "A mitogenomic timetree for Darwin's enigmatic South American mammal Macrauchenia patachonica". Nature Communications (İngilizce). 8 (1): 15951. doi:10.1038/ncomms15951. ISSN 2041-1723. PMC 5490259 $2. PMID 28654082. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)

[1]

[2]

[3]