Lig (birim)
Lig bir uzunluk birimidir. Avrupa ve Latin Amerika'da yaygındı, ancak artık hiçbir ülkede resmî bir birim değildir. Kelime aslında bir kişinin bir saat içinde yürüyebileceği mesafeyi ifade ediyordu.[1] Orta Çağ'dan beri, birçok ülkede birçok değer belirlenmiştir.
Farklı tanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Lig Antik Roma'da 11⁄2 Roma mili şeklinde tanımlanmış olarak kullanılmıştır. (7.500 Roma fiti, günümüzde 2,2 km veya 1,4 mildir). Kökeni Galya ligi leuga Gallica'dır (ayrıca: leuca Callica).[2]
Arjantin[değiştir | kaynağı değiştir]
Arjantin ligi (legua) 5,57 km veya 6.666 vara'dır: 1 vara 0,83 km'dir.[3]
İngilizce konuşulan dünya[değiştir | kaynağı değiştir]
Karada, lig en çok üç mil olarak tanımlanır, ancak bir milin uzunluğu bir yerden bir yere ve döneme bağlı olarak değişebilir. Denizde bir lig 3 deniz milidir (3,5 mil; 5,6 km). İngilizce kullanımı, aşağıda belirtilen diğer liglerin çoğunu da içeriyordu (Örneğin, Tordesillas Antlaşması'nda tartışıldığı gibi).
Fransa[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız lieuesi - farklı zamanlarda - birkaç varyantta vardı: 10.000, 12.000, 13.200 ve 14.400 Fransız fiti, yaklaşık olarak 3,25 ila 4,68 km'dir. Bir süre metrik sistemle birlikte kullanıldı, ancak artık uzun süredir kullanılmıyor.
Fransa'da 1812'den 1840'a kadar bir metrik lieue kullanıldı; 1 metrik lieue tam olarak 4000 m veya 4 km idi.[4] Jules Verne'nin Deniz Altındaki Yirmi Bin Fersah (1870) romanının hem başlığı hem de ana metninde bahsedilen bu birimdir.[5]
Meksika[değiştir | kaynağı değiştir]
Belki de Meksika'nın bazı kırsal bölgelerinde, lig (İspanyol leguası) hâlâ bir saat içinde yaya olarak gidilebilecek mesafenin orijinal anlamında kullanılmaktadır, böylece düz bir zeminli iyi bir yoldaki bir liglik meseafe, engebeli bir arazideki zor bir yoldaki ligden daha uzun mesafedir.[6]
Portekizce konuşulan dünya[değiştir | kaynağı değiştir]
Portekiz, Brezilya ve eski Portekiz İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinde, lig adında birkaç birim vardı (Portekizce: légua):
- Bir dereceye kadar 18 Légua = 6.172,84 metre
- Bir dereceye kadar (Denizcilik Léguası) 20 Legua = 5.555,56 metre
- Bir dereceye kadar 25 Légua = 4.344,44 metre
Birkaç léguanın isimleri, meridyen yayının açı derecesine karşılık gelen uzunluğu gelen birimlerin sayısını ifade eder.
Geçici olarak, Portekiz metrik sistemi kabul ettikten sonra, metrik légua 5,0 km olarak kullanıldı.
Brezilya'da, légua hâlâ ara sıra kullanılmaktadır ve yaklaşık 6,6 km olarak tanımlanmıştır.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Chardon, Roland (June 1980). "The Linear League in North America". Annals of the Association of Geographers. 70 (2): 131. doi:10.1111/j.1467-8306.1980.tb01304.x. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ The Oxford English Dictionary
- ^ Espasa-Calpe Dictionary, Argentina and Mexico Edition 1945: headword Legua
- ^ François Cardarelli: Scientific Unit Conversion (Springer-Verlag London, 1999)
- ^ Jules Verne: Vingt mille lieues sous les mers (1871), Part 2, Chapter VII
"Aussi, notre vitesse fut-elle de vingt-cinq milles à l’heure, soit douze lieues de quatre kilomètres. Il va sans dire que Ned Land, à son grand ennui, dut renoncer à ses projets de fuite. Il ne pouvait se servir du canot entraîné à raison de douze à treize mètres par seconde. Quitter le Nautilus dans ces conditions, c’eût été sauter d’un train marchant avec cette rapidité, manœuvre imprudente s’il en fut."
"Accordingly, our speed was twenty–five miles (that is, twelve four–kilometre leagues) per hour. Needless to say, Ned Land had to give up his escape plans, much to his distress. Swept along at the rate of twelve to thirteen metres per second, he could hardly make use of the skiff. Leaving the Nautilus under these conditions would have been like jumping off a train racing at this speed, a rash move if there ever was one." Translated by F. P. Walter - ^ Yaxcabá and the Caste War of Yucatán: An Archaeological Perspective. UNM Press. 2004. s. 165. ISBN 978-0-8263-2962-2.