Kullanıcı:BerkBerk68/Zij-i Sultani

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Zīj-i Sulṭānī (Farsça:زیجِ سلطانی), Türk lider ve bilim insanı Uluğ Bey tarafından 1438-1439'da yayınlanan bir Zij astronomik tablo ve yıldız kataloğudur. Semerkant'ın Uluğ Bey Gözlemevinde Uluğ Bey'in himayesinde çalışan bir grup Müslüman astronomun çalışmalarının ortak ürünüdür. Bu gökbilimciler arasında Kâşî ve Ali Kuşçu de bulunmaktaydı.

Zij-i Sultani, 16. yüzyıldaki Takiyüddin ve Tycho Brahe'nin çalışmalarına kadar doğrulukta geçilememiştir.

Uluğ Bey hazırladığı bir önceki Zij'inde yıldız kataloglarında ciddi hatalar bulması üzerine 992 sabit yıldızın konumlarını yeniden belirlemeye itilmiş ve bu belirlemede el-Sufi'nin Sabit Yıldızlar Kitabından (964) 27 yıldız eklemiştir. Eklenen bu yıldızları gözlemleyebilmek için Semerkant'tan daha güneyde bulunmak gerekiyordu. Ortaçağın en kaliteli kataloglarından biri olan bu eser, ilk olarak Thomas Hyde tarafından Oxford'da "Tabulae longitudinis et latitudinis stellarum fixarum ex observatione Ulugbeighi" ismi altında düzenlenmiştir. Eser ardından G. Sharpe tarafından 1767'de, yine ardından France Baily tarafından 1843 yılında Memoirs of the Royal Astronomical Society'nin 13. bölümünde düzenlenmiştir.

Uluğ Bey, 1437 yılında yıldız yılını 365.2570370 gün (365 gün 6 saat 10 dakika 8 saniye) olarak hesaplamıştır. Bu hesaplama +58 saniye hata payına sahiptir. Ancak Uluğ Bey daha sonra yıldız yılını sadece 25 saniye hata payı bulunduran 365 gün 6 saat 9 dakika 35 saniye olarak daha kesin bir değer ölçmüştür. Yapılan bu ölçüm, Kopernik'in +30 saniyelik hata payı bulundurduğu ölçümden daha doğrudur. Uluğ Bey ayrıca Dünya'nın eksen eğikliğini altmışlık gösterimde 23;30,17 derece, ondalık gösterimde 23.5047 derece olarak ölçmüştür.

Ayrıca[değiştir | kaynağı değiştir]