Kanıt yükümlülüğü
Epistemoloji'de Kanıt yükümlülüğü (Latince: onus probandi) anlaşmazlık durumunda olan bir tarafın anlaşmazlık durumundaki pozisyonuna dair hakli sebep gösterme zorunluluğudur.
Yükümlülüğün sahibi[değiştir | kaynağı değiştir]
Anlaşmazlık durumunda olan iki taraftan, pozitif bir iddiada bulunanın bu iddiayı kanıtlama yükümlülüğü vardır. Bir iddiada bulunmayan veya bir iddiaya karşı pasif duruşta bulunan tarafın pozisyonu için kanıt göstermesine gerek yoktur.[1]
Yükümlülüğü kaydırmak[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir tarafın kanıt yükümlülüğünü karşı tarafa kaydırmaya çalışmakta kullanabileceği yöntem Bilgi Yoksunluğunda Kaynaklanan Argüman safsatasıdır. İddianın yanlış olduğunu kanıtlanamadığı için doğru olduğu veya doğru olduğu kanıtlanamadığı için yanlış olduğu varsayılır.[2]
Russel'ın çaydanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Russel'ın çaydanlığı
Bertrand Russel'ın Illustrated dergisinde 1952 yılında içeriğe kattığı Bir Tanrı Var Mı? 20 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı makalesinde sözü geçen çaydanlıktır. Russel Mars ve Dünya'nın yörüngeleri arasında Güneş'in yörüngesinde olan, insan yapımı hiçbir teleskop ile tespit edilemeyecek bir çaydanlık olduğunu iddia etmiştir. Russel'a göre, bu iddiayı yapan kişi haricinde hiç kimsenin uzaya çıkıp bu çaydanlığı aramasına gerek yoktur çünkü kanıt yükümlülüğü iddiayı yapan kişiye aittir. Çaydanlığın var olmadığı kanıtlanamayacağı için, iddiaya bir kanıt gösterilene kadar inanmamak doğrudur.[3]
Kavanoz analojisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Youtuber Matt Dillahunty'nin kanıt yükümlülüğünü anlatmak için kullandığı analojidir. İçi top dolu büyük bir kavanozda top sayısı ya çift ya da tekdir. Bu durumda iki çıkarım vardır.
- Kavanozda tek sayıda top var.
- Kavanozda çift sayıda top var.
Eğer bir kişi kavanozda tek sayıda top olduğunu iddia ederse, buna karşı doğru pozisyon iddiayı yapan kişi kavanozu açıp topları sayana kadar bu iddiaya inanmamaktır. Ama kavanozda tek sayıda top olduğu iddiasına inanmamak, kavanozda çift sayıda top olduğunu iddia etmek değildir. Bu sebeple kanıt yükümlülüğü, kavanozda tek sayıda top olduğuna inanmayan tarafta değil, kavanozda tek sayıda top olduğunu iddia eden taraftadır.[4]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bir Tanrı Var Mı? 20 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Is There A God?) Bertrand Russel, 1952
- Matt Dillahunty 1 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Youtube kanalı
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Cargile, James (January 1997). "On the Burden of Proof". Philosophy. Cambridge University Press. 72 (279): 59–83. doi:10.1017/s0031819100056655.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017.
- ^ Armin Navabi (6 October 2014). Hise, Nicki, ed. Why There Is No God 20 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Atheist Republic. sf. 9. 26 Nisan 2015.