Horace Wells
Horace Wells (21 Ocak 1815 - 24 Ocak 1848), diş hekimliğinde anestezi kullanımına, özellikle de nitröz oksit kullanımına öncülük eden Amerikalı bir diş hekimiydi.
Kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]
Wells, Boston'da diş hekimliği eğitimini tamamladıktan sonra 4 Nisan 1836'da Hartford, Connecticut'ta kendi ofisini açtı.[1] Wells, 1841 ile 1845 yılları arasında Hartford'da saygın bir diş hekimi oldu ve burada birçok hastası vardı ve çıraklar edindi. Hastaları arasında Connecticut valisi William Ellsworth gibi toplumun saygın üyeleri de vardı. Üç çırağı John Riggs, C. A. Kingsbury ve William Morton'du. 1843'te Wells ve Morton, Boston'da bir uygulama başlattı ve Wells, Morton'a talimat vermeye devam etti.[1]
Wells nitröz oksidin etkilerine ilk kez 10 Aralık 1844'te eşi Elizabeth ile birlikte Gardner Quincy Colton'un Hartford Courant'ta bir gösteriye katıldıklarında tanık oldu.[2] Gösteri Hartford'daki Union Hall'da gerçekleşti. Gösteri sırasında yerel eczacı dükkânı çalışanı Samuel A. Cooley soluduğu nitröz oksitle kafayı buldu. Cooley, etki altındayken zıplarken bacaklarını tahta bir sıraya çarptığında tepki vermedi.[3] Gösteriden sonra Cooley, etki altındayken yaptıklarını hatırlayamadı ancak dizlerinde sıyrıklar ve morluklar gördü. Wells, bu gösteriden nitröz oksidin analjezik özelliklerinin potansiyelini fark etti ve denemeler yapılması konusunda Colton ile görüştü.[2] Ertesi gün Wells, nitröz oksidi soluyarak ve John Riggs'e diş çektirerek kendi üzerinde bir deneme yaptı.[3] Hiçbir acı hissetmediği başarılı bir denemenin ardından Wells, ofisinde en az 12 hastasında nitröz oksit kullanmaya devam etti.[2]
1844'te Hartford'un bir hastanesi yoktu, bu yüzden Wells yeni bulgularını Boston ya da New York'ta sergilemeye çalıştı. Ocak 1845'te daha önce diş hekimliği eğitimi aldığı Boston'a gitmeyi seçti ve aynı zamanda eski öğrencisi ve ortağı William Morton'u da tanıyordu.[3] Wells ve Morton'un muayenehanesi Ekim 1844'te kapatılmıştı, ancak hâlâ arkadaştılar. Morton o sırada Harvard Tıp Fakültesi'ne kayıtlıydı ve Wells'in fikirlerini tanıtmasına yardım etmeyi kabul etti, ancak Morton nitröz oksit kullanımı konusunda şüpheciydi.[2]
Wells, 20 Ocak 1845'te Boston'daki Massachusetts Genel Hastanesi'nde tıp öğrencilerine bir sunum yaptı. Ancak gaz yanlış verildi ve hasta acı içinde çığlık attı. Hasta daha sonra acı içinde bağırmasına rağmen hiçbir ağrı hatırlamadığını ve dişin ne zaman çekildiğini bilmediğini itiraf etti. Daha sonra gazın hem obez insanlar hem de alkolikler üzerinde o kadar etkili olmadığı anlaşıldı; ve hasta her ikisiydi. Wells, seyirciler tarafından yuhalandı. Başarısız sunumunun utancından sonra Wells, ertesi gün hemen Hartford'daki evine döndü. Kısa bir süre sonra hastalandı ve diş hekimliği muayenesi düzensiz hâle geldi. 5 Şubat 1845'te Wells kiralık evinin ilanını verdi.[3]
Ekim 1846'da Morton, Boston'da eter anestezisinin başarılı bir sunumunu yaptı. Morton'un sunumunun ardından Wells, anestezinin keşfini iddia etmek amacıyla 1844'teki başarılı denemelerini anlatan bir mektup yayınladı. İddiasını kanıtlama çabaları çoğunlukla başarısız oldu.[2]
Wells, 1845'in sonlarında diş hekimliği muayenehanesine kesin olarak son verdi ve 4 Kasım 1846'da patentini aldığı duş banyolarını satmaya başladı. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'nde yeniden satmak üzere tablolar satın almak için Paris'e yelken açmayı da planladı. 1847'nin başlarında Paris'e gitti ve burada Academie Royale de Medicine ve Parisian Medical Society'ye anestezi keşfinin tanınması için dilekçe verdi.[2]
Son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
Wells, Ocak 1848'de New York'a taşındı.[4] Aşağı Manhattan'daki 120 Chambers St'de yalnız yaşadı ve eter ve kloroform ile kendi kendine üzerinde deneyler yapmaya başladı ve kloroform bağımlısı oldu.[4]
Wells, 33. doğum günü olan 21 Ocak 1848'de sokağa fırladı ve iki fahişenin kıyafetlerine sülfürik asit attı. New York'un kötü şöhretli The Tombs Hapishanesine gönderildi. Maddenin etkisi azaldıkça zihni berraklaşmaya başladı ve ne yaptığının farkına vardı. Gardiyanlardan tıraş takımını alması için evine kadar kendisine eşlik etmelerini istedi.[5] 24 Ocak'ta hücresinde analjezik dozda kloroform aldıktan sonra sol femoral arterini usturayla keserek intihar etti.[6]
Ölümünden on iki gün önce, Paris Tıp Derneği onu ağrısız cerrahi operasyonları keşfedip gerçekleştiren ilk kişi olarak oyladı ve onurlandırdı. Ayrıca kendisine fahri üye seçilerek fahri doktorluk unvanı verildi. Ancak Wells bu kararlardan habersiz öldü.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Gordon, Sarah H. (February 2000). "Wells, Horace". American National Biography Online.
- ^ a b c d e f Finder, S.G. (1995). "Lessons from history: Horace Wells and the moral features of clinical contexts". Anesthesia Progress. 42 (1). ss. 3-4.
- ^ a b c d Haridas, Rajesh (November 2013). "Horace Wells' Demonstration of Nitrous Oxide in Boston". Anesthesiology. 119 (5). ss. 1014-22. doi:10.1097/aln.0b013e3182a771ea. PMID 23962967.
- ^ a b Aljohani, Sara (September 2015). "Horace Wells and His House on 120 Chambers St in New York Ciity". Journal of Anesthesia History. 2 (1). ss. 28-29. doi:10.1016/j.janh.2015.09.006. PMID 26898143.
- ^ Smith, Ken. Raw Deal. Blast Books: New York, 1998. p. 63.
- ^ "Suicide of Dr. Horace Wells, of Hartford, Connecticut, U.S". Providence Medical and Surgical Journal. 12 (11). 31 Mayıs 1848. ss. 305-06. PMC 2487383 $2. PMID 20794459.
- ^ Jacobsohn, P.H. (1995). "Horace Wells: discoverer of anesthesia". Anesthesia Progress. 42 (3-4). ss. 73-75. PMC 2148901 $2. PMID 8967633.