Gürcü sayıları
Gürcü rakamları, Gürcistan'da konuşulan bir dil olan Gürcüce'de kullanılan sayı isimler sistemidir. 30 ila 99 arasında Gürcistan rakamlarında bir 20 bazlı sayı sistemi kullanılır,[1][2][3] Baskça ve Fransızca'daki 80 ile 99 arasındaki sayılar gibi.[4]
Modern Gürcü metinlerindeki sayıların sembolleri; virgülün ondalık ayırıcı olarak kullanılması ve çok sayıdaki rakamların boşluk [5] veya nokta kullanılarak üç gruba ayrılması dışında, Arap rakamlarıyla aynıdır.. Gürcü alfabesindeki harflerin çoğuna (bazı eski harfler dahil) her birine sayısal bir değer atanan sayıları yazmak için kullanılan daha eski bir yöntem vardır.[6]
Kardinal sayılar[değiştir | kaynağı değiştir]
On adede kadar Gürcüce'deki kardinal sayılar, 20 ve 100 kelimelerinin yanı sıra " milyon ", " milyar " vb. gibi ilkel öğelerdir. (1000 kelimesi ilkel değildir) Bu ilkellerden 10 bazlı ve 20 bazlı yapısal ilkelerin bir karışımı yoluyla diğer kardinal sayılar oluşur.[7]
Aşağıdaki tablo ilkel sayıların yalın hallerini göstermektedir. Rva (8) ve tskhra (9) hariç, bu kelimelerin hepsi ünsüz son gövdelerdir ve bazı durumlarda sondaki i'yi kaybedebilir.
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 20 | 100 | 106 | 109 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ნული nuli |
ერთი erti |
ორი ori |
სამი sami |
ოთხი otkhi |
ხუთი khuti |
ექვსი ekvsi |
შვიდი švidi |
რვა rva |
ცხრა tskhra |
ათი ati |
ოცი otsi |
ასი asi |
მილიონი milioni |
მილიარდი miliardi |
Bazı durumlarda, ön ekli t, tek bir ünsüz oluşturmak için kök sözcüğün ilk ünsüzüyle birleşir (t + s → ts; t + š → č; t + ts → ts) veya kökte metatezi indükler (t + rv → tvr) .[8][9]
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| თერთმეტი tertmet'i |
თორმეტი tormet'i |
ცამეტი tsamet'i |
თოთხმეტი totkhmet'i |
თხუთმეტი tkhutmet'i |
თექვსმეტი tekvsmet'i |
ჩვიდმეტი čvidmet'i |
თვრამეტი tvramet'i |
ცხრამეტი tskhramet'i |
20 ve 99 arasındaki sayılar 20 bazlı bir sistem kullanır (Fransızca'da 60-99 ile karşılaştırılabilir). 40, 60 ve 80 (sırasıyla) 20 ile m kelimesine bağlı olan 2, 3 ve 4 kullanılarak oluşturulur [8][9]
| 20 | 40 | 60 | 80 |
|---|---|---|---|
| ოცი otsi |
ორმოცი ormotsi |
სამოცი samotsi |
ოთხმოცი otkhmotsi |
21 ve 99 arasındaki herhangi bir sayı, 20, 40, 60 veya 80 kullanılarak, sondaki i'nin düşürülmesi , ardından da (= ve) ve ardından 1'den 19'a kadar uygun sayının eklenmesi ile oluşturulur;[8][9] örneğin:
| 21 | 30 | 38 | 47 | 99 |
|---|---|---|---|---|
| ოცდაერთი otsdaerti (20 + 1) |
ოცდაათი otsdaati (20 + 10) |
ოცდათვრამეტი otsdatvramet'i (20 + 18) |
ორმოცდაშვიდი ormotsdašvidi (2 x 20 + 7) |
ოთხმოცდაცხრამეტი otkhmotsdatskhramet'i (4 x 20 + 19) |
Yüzlü sayılar, 2, 3,. . ., 10' ün doğrudan 100 kelimesine birleştirilmesiyle oluşturulur (40, 60 ve 80 için kullanılan çarpma m olmadan). 1000 atasi (10 x 100) olarak ifade edilir ve 1000'in katları atasi kullanılarak ifade edilir - bu nedenle, örneğin 2000 ori atasi'dir (2 x 10 x 100).[9]
| 100 | 200 | 300 | 400 | 500 | 600 | 700 | 800 | 900 | 1000 | 2000 | 10 000 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ასი asi |
ორასი orasi |
სამასი samasi |
ოთხასი otkhasi |
ხუთასი khutasi |
ექვსასი ekvsasi |
შვიდასი švidasi |
რვაასი rvaasi |
ცხრაასი tskhraasi |
ათასი atasi |
ორი ათასი ori atasi |
ათი ათასი ati atasi |
100'ün katlarına daha küçük bir sayı eklendiğinde son i bırakılır;[9] örneğin:
| 250 | 310 | 415 | 2010 |
|---|---|---|---|
| ორას ორმოცდაათი oras ormotsdaati |
სამას ათი samas ati |
ოთხას თხუთმეტი otkhas tkhutmet'i |
ორი ათას ათი ori atas ati |
Sıralı sayılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Sıra -e son bir sesli değiştirilmesi ile birlikte, sayı için başa Me sona e eklenerek oluşturulur. "İlk" düzensiz p'irveli.
| Değer | Kardinal | Sıra |
|---|---|---|
| 1 | ერთი erti |
პირველი p'irveli |
| 2 | ორი ori |
მეორე meore |
| 3 | სამი sami |
მესამე mesame |
| 4 | ოთხი otkhi |
მეოთხე meotkhe |
| 5 | ხუთი khuti |
მეხუთე mekhute |
| 6 | ექვსი ekvsi |
მეექვსე meekvse |
| 7 | შვიდი švidi |
მეშვიდე mešvide |
| 8 | რვა rva |
მერვე merve |
| 9 | ცხრა tskhra |
მეცხრე metskhre |
| 10 | ათი ati |
მეათე meate |
| 11 | თერთმეტი tertmet'i |
მეთერთმეტე metertmet'e |
| 12 | თორმეტი tormet'i |
მეთორმეტე metormet'e |
| 13 | ცამეტი tsamet'i |
მეცამეტე metsamet'e |
| 20 | ოცი otsi |
მეოცე meotse |
Daha yüksek sayılar için, ek yalnızca sayının son öğesini kapsar. (Eğer bu son eleman erti "one" ise, meerte olur; p'irveli olan formlar doğrulanır ancak daha az yaygındır.) Sayı 20'nin bir katı ile da "ve" ile bağlanmış daha küçük bir sayı içeriyorsa, 'Dadan sonraki 'me-' düşer.
| Değer | Kardinal | Sıra |
|---|---|---|
| 21 | ოცდაერთი otsdaerti |
ოცდამეერთე otsdameerte veya ოცდაპირველი otsdap'irveli |
| 50 | ორმოცდაათი ormotsdaati |
ორმოცდამეათე ormotsdameate |
| 83 | ოთხოცდასამი otkhotsdasami |
ოთხოცდამესამე otkhotsdamesame |
| 10345 | ათი ათას სამას ორმოცდახუთი ati atas samas ormotsdakhuti |
ათი ათას სამას ორმოცდამეხუთე ati atas samas ormotsdamekhute |
Bir sayı 100'den daha yüksek bir kat ve ardından da içermeyen 100'ün altında bir sayı içeriyorsa, sıralı sayı ikisi arasında me- ile oluşturulur.
| Değer | Kardinal | Sıra |
|---|---|---|
| 101 | ას ერთი as erti |
ას მეერთე as meerte veya ას პირველი as p'irveli |
| 208 | ორას რვა oras rva |
ორას მერვე oras merve |
Harflerin sayısal değerleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Gürcü rakam sistemi Gürcü alfabesindeki harfleri kullanarak sayıları temsil eden bir sistemdir.[6] Bu sistemdeki sayısal değerler, soldan sağa en büyükten küçüğe yazılan bileşen sayılarının basit bir şekilde eklenmesi ile elde edilir (örneğin, ჩღჲთ = 1769, ჩყპზ = 1887, ციბ = 2012).
| Gürcüce | Değer |
|---|---|
| ა | 1 |
| ბ | 2 |
| გ | 3 |
| დ | 4 |
| ე | 5 |
| ვ | 6 |
| ზ | 7 |
| ჱ | 8 |
| თ | 9 |
| ი | 10 |
| კ | 20 |
| ლ | 30 |
| მ | 40 |
| ნ | 50 |
| ჲ | 60 |
| ო | 70 |
| პ | 80 |
| ჟ | 90 |
| რ | 100 |
| ს | 200 |
| ტ | 300 |
| ჳ | 400* |
| უ | 400* |
| ფ | 500 |
| ქ | 600 |
| ღ | 700 |
| ყ | 800 |
| შ | 900 |
| ჩ | 1000 |
| ც | 2000 |
| ძ | 3000 |
| წ | 4000 |
| ჭ | 5000 |
| ხ | 6000 |
| ჴ | 7000 |
| ჯ | 8000 |
| ჰ | 9000 |
| ჵ | 10000 |
* ჳ ve უ harflerinin her ikisi de sayısal olarak 400'e eşittir.
| ჶ |
| ჷ |
| ჸ |
| ჹ |
| ჺ |
| ჼ |
| ჻ |
Bu harflerin sayısal değeri yoktur.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Aronson (1990), p. 279. "From 30 to 99 Georgian numerals are based on the vigesimal system, i.e., a system to base 20, unlike our decimal system to base 10."
- ^ Hewitt (1995), p. 524. "The system from '11' to '19' is analysable as '10-UNIT-more'. From '20' to '99' the system is based on units of 20 (i.e. it is vigesimal, so that, for example, '55' is literally '2-times-20-and-(10-5-more)'."
- ^ Makharoblidze (2009), p. 27. "[The] Georgian system of numbers is based on the counting system of 20. The numbers more than 20 and less than 100 are compound and the first number is [20 multiplied by the preceding numeral ("1" is not shown)] and then [the] remaining number is added."
- ^ Jadranka Gvozdanović (1999). Numeral Types and Changes Worldwide (İngilizce). Walter de Gruyter. ISBN 3-11-016113-3. 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.
- ^ "Georgian Style Guide" (PDF). Microsoft Corporation. 2011. s. 17. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2012.
- ^ a b Makharoblidze (2009), p. 7
- ^ Makharoblidze (2009), pp. 28–29.
- ^ a b c Boeder, Winfried (2005). "The South Caucasian Languages" (PDF). Lingua. Cilt 115. s. 21. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2012.
- ^ a b c d e Hewitt (1995), pp. 51–54.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aronson, Howard I. (1990). Georgian: A Reading Grammar, Corrected Edition. Bloomington, Indiana: Slavica Publishers. ISBN 0-89357-207-1.
- Hewitt, B.G. (1995). Georgian: A Structural Reference Grammar. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins B.V. ISBN 1-55619-726-8.
- Makharoblidze, Tamar (2009). A Short Grammar of Georgian. Munich: Lincom Europe. ISBN 978-3-89586-151-2.