Enlem-sıcaklık ilişkisi

Enlem-sıcaklık ilişkisi, enlem ile sıcaklık dağılışı arasındaki sıkı ilişkiyi ifade eden kavram. Ekvatordan uzaklaşıldıkça Dünya'nın geoit şeklinin bir sonucu olarak; güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür, yani ışınlar yere daha eğik açıyla gelirler. Eğik gelen güneş ışınlarının ısıtma gücü dik gelen ışınlara nispeten daha düşüktür. Çünkü;

• Eğik gelen ışınlar daha büyük bir alanı ısıtır, bu nedenle birim alana etkiyen enerji düşer.
• Eğik gelen ışınlar; atmosferden geçerken, dik gelenlere göre daha fazla mesafe kat ederler. Bu nedenle, yerküreye ulaşamadan enerjilerinin bir kısmını atmosferde kaybetmiş olurlar.
• Eğik gelen ışınlar yerden daha kolay yansır.

Bu ısıtma gücünün azalmasıyla birlikte ekvatordan kutuplara doğru sıcaklık azalış^N1 gösterir. Enlem-sıcaklık ilişkisi Dünya üzerindeki sıcaklığın dağılışında en önemli etkenlerden biridir. Buna bağlı olarak;

• Ekvatordan kutuplara doğru; sıcaklık, buharlaşma, denizlerin tuzluluk oranı azalır.
• Ekvatordan kutuplara doğru bitki ve tarım üst sınırı alçalır.
• Ekvatordan gelen okyanus akıntıları ile rüzgarlar sıcaklığı artırırken, kutuplardan gelenler düşürür.
• Bitki örtüsü kuşaklara ayrılır. 30°G-30°K arasında geniş yaprak bitkiler, 30°-50°G ve 30°K-50°K arasında karışık yapraklı bitkiler, 50°G-70°G ve 50°K-70°K arasında iğne yapraklı bitkiler yer alır
• Sıcaklık kuşakları oluşur. Kara ve denizlerin dağılışındaki farklılıklar nedeniyle kuzey yarımküredeki kuşaklar ile güney yarımküredeki kuşaklar birbirinin simetriği değildir.

Notlar

1. Okyanus akıntıları, karaların ve denizlerin dağılışı gibi faktörlere bağlı olarak aynı paralel üzerindeki bazı noktaların sıcaklığı farklı olabilir, yani bu azalış bazı yerlerde fazla bazı yerlerde az olabilir.