Besa (Arnavut kültürü)
Besa ("şeref sözü"), genellikle "inanç" veya "yemin" olarak tercüme edilen, "sözünü tutmak" ve "şeref sözü" anlamına gelen bir Arnavut kültürel ilkesidir.[1] Besa kelimesinden türetilen Arnavutça sıfat olan besnik, "sadık", "güvenilir", yani sözünü tutan kişi anlamına gelir.[2]
Kavram, sadakat şeklinde veya bağlılık garantisi olarak kişinin sözüne sadakatine dayanmaktadır.[3] Besa, aileye ve bir arkadaşa karşı yükümlülüklere, içsel bağlılığa sahip olma talebine, başkalarıyla ilişkilerde sadakat ve dayanışmaya ve dışarıdakilerle ilişkilerde gizliliğe ilişkin adetleri içerir.[3] Besa aynı zamanda kişiyi ve nesilleri aşan birlik, ulusal kurtuluş ve bağımsızlıkla ilgili durumlarda bir davaya sadakat talebinin beklendiği ata vasiyeti veya vaadi (amanet) kavramının da ana unsurudur.[3]
Besa, kişisel ve sosyal davranışın temel taşı olarak Arnavut geleneksel örf ve adet hukukunda (Kanun) birinci derecede öneme sahiptir.[3] Besa, Arnavut Malisörlü aşiret toplumu içinde önemli bir kurumdu.[4] Arnavut aşiretleri hükûmete karşı ortaklaşa mücadele etme yemini ettiler ve bu açıdan besa aşiret özerkliğini korumaya hizmet etti.[4] Besa, Arnavut kabileleri arasındaki ve içindeki kabile meselelerini düzenlemek için kullanıldı.[4] Osmanlı hükûmeti besayı Arnavut aşiretlerini devlet politikalarını desteklemek veya anlaşmalar imzalamak için seçmenin bir yolu olarak kullandı.[4]
Osmanlı döneminde, Arnavutluk'taki huzursuzluklarla ilgili, özellikle aşiretlerle ilgili hükûmet raporlarında besadan bahsedilirdi.[5] Besa, askeri ve siyasi güç üretmeyle ilgili olarak Arnavut toplumu içinde merkezi bir yer oluşturuyordu.[6] Besa, Arnavutları bir arada tuttu, birleştirdi ve onları uygulama iradesi dağıldığında zayıflayacaktı.[7] Arnavutların Osmanlı'ya karşı isyanı sırasında besa, farklı grup ve kabileler arasında bir bağlantı işlevi görüyordu.[7]
Günümüzde erkekler için Besnik ve kadınlar için Besa, Arnavutlar arasında gerçekten popüler isimler olmaya devam ediyor.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Gawrych 2006, ss. 1, 9.
- ^ Kushova, Alma (21 Temmuz 2004). "Besa". Open Democracy. 24 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024.
- ^ a b c d Di Lellio, Anna; Schwanders-Sievers, Stephanie (2006). "The Legendary Commander: The construction of an Albanian master‐narrative in post‐war Kosovo" (PDF). Nations and Nationalism. 12 (3). ss. 519-520. doi:10.1111/j.1469-8129.2006.00252.x. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024.
- ^ a b c d Gawrych 2006, s. 36.
- ^ Gawrych 2006, s. 119.
- ^ Gawrych 2006, ss. 119–120.
- ^ a b Gawrych 2006, s. 120.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- BESA: The Promise (2012): documentary film on Albanians that rescued Jews in WWII
- Besa: A Code of Honor, Muslim Albanians who Rescued Jews During the Holocaust: an online exhibition by Yad Vashem
- Besa, Albanian Muslims took vow to save Jews
- Photos by Norman Gershman
- Documentary seeks to explain why Albanians saved Jews in Holocaust – CNN Belief Blog - CNN.com Blogs
- The Legend of Rozafa Castle. How the youngest son gave his "besa".