Bavra
Bavra (Gürcüce: ბავრა), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahalkalaki Belediyesi'nde bir köydür. Ahalkalaki Platosu'nda, Abuli Deresi'nin Paravani Irmağı'na katıldığı noktada, deniz seviyesinden 1.590 metre yükseklikte yer alır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bavra köyünde 10. yüzyılda inşa edilmiş olan Bavra Kilisesi, buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[1] Nitekim Osmanlılar köyün bulunduğu bölgeyi 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin Bavra (باورە) şeklinde kaydettiği köy, Gürcistan Vilayeti içinde Ahakalak livasının Akşehir nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 6 Hristiyan haneden oluşuyordu.[2] Bavra köyünde, buğday, arpa, çavdar ve keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. İki adet su değirmeni bulunuyordu.[3]
Bavra köyü, uzun süreOsmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçti. Osmanlı döneminde köy halkının Müslümanlaştığı ve bu savaşın ardından Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Müslüman nüfusun büyük bölümünün Osmanlı ülkesine göç ettiği bilinmektedir.[4] Osmanlı ülkesinden göç eden Ermeni nüfusun bir kısmı ise, Rus idaresi tarafından Bavra köyüne yerleştirilmiştir. Nitekim 1886 tarihli nüfus sayımında Rus idaresinin Bavra (Бавра) olarak kaydettiği köyün nüfusu bir hane hariç Ermenilerden oluşuyordu. Bir hanede ise, 3'ü erkek ve 2'si kadın 5 Kürt yazılmıştı. Köydeki diğer 41 hanede ise, 154'ü erkek ve 142'si kadın olmak üzere, 296 Ermeni yaşıyordu. Bu sırada Bavra, Ahalkalaki sancağının (uyezd) Baraleti kazasına bağlı Aragva nahiyesinin 13 köyünden biriydi.[5]
Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli, 1914 yılında, Bavra, Hulgumo, Kartikami ve Turtshi köylerinde yaşayan Katoliklerin Ermenice bilmediğini yazmıştır. Bazılarının Proneli'ye verdiği bilgiye göre, Gürcü olan köy halkı Ardahan bölgesindeki Veli köyünden göç etmişti. Kimi de bu halkın Muş'tan göç eden Ermeniler olduğunu söylemiştir. Proneli, bu köylerde yaşayanların Ermeni tipikonuna bağlı Gürcü Katolikler olduğunu belirtmiştir.[6]
Bavra köyünün kilisesi olan Bavra Kilisesi, 10. yüzyılda inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Kapısı güneyde yer alır. Doğu duvarındaki kabartmanın altında bulunan Asomtavruli Gürcüce yazıt „ქრისტე ადიდე სოფრონ“ (İsa, Sopron'u yücelt) şeklinde okunmuştur. Bavra Kilisesi, 2006 yılında Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları arasında sayılmıştır.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Samshe-Cavaheti (სამცხე–ჯავახეთი), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 48 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 331". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 228". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 165-166" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Ahalkalak uyezdi" - Sıra no: 173". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 167, 171" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 665, 2006 წლის 7 ნოემბერი, ქ. თბილისი, კულტურის ზოგიერთი უძრავი ძეგლისათვის ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის მინიჭების შესახებ". 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.