İspanyol sineği

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İspanyol sineği (Sibirya)

İspanyol sineği (lytta vesicatoria), Meloidae familyasından zümrüt yeşili bir böcektir. Tarihte farklı alanlarda kullanılmıştır. İspanyol sineğininin ilaçları müstahzar bir şekilde kullanılmaktadır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kantarit toplayan birtakım insan grubu. (19. yüzyıl)

İspanyol sineği, Meloidae türünden olan ince, yumuşak gövdeli ve yanardöner zümrüt yeşili bir böcektir. Yaklaşık olarak 5 milimetre (0,20 in) genişliğinde ve 20 milimetre (0,79 in) uzunluğundadır.[1][2][3][4]

Yaşam alanı ve beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanyol sineği, esas olarak Güney Avrupa'da yaşayan bir türdür.[5][6] Azınlık olarak ise Orta Asya ve Sibirya'da bulunmaktadır.[1] Ek olarak Kuzey ve Güney Asya'da (Çin hariç), Büyük Britanya'da ve Polonya'da görülmüştür.[7][8][9]

İspanyol sinekleri, genellikle dişbudak, leylak, hanımeli ve söğüt ağacının yapraklarıyla beslenir.[1][10]

Yaşam döngüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanyol sinekleri, kendini savunmak için kantarit adlı kimyasalı üretir ve salgılarlar ancak bunu yalnızca erkek İspanyol sinekleri yapabilir.[11] Dişi İspanyol sinekleri ise bu kimyasalı çiftleşme sırasında alır.

Kantarit[değiştir | kaynağı değiştir]

Kantarit

İspanyol sineklerinin salgıladığı kantaritler, ilk olarak 1810 yılında Fransız kimyager Pierre Robiquet tarafından incelenmiştir. Robiquet, İspanyol sineğinin, striknin gibi şiddetli bir zehir olduğunu iddia etmiştir.[12]

İspanyol sinekleri, kantariti oral olarak sütlü bir sıvı olarak salgılar. Kantarit, bir tür terpenoiddir ve tadı acıdır. Epicauta immaculata gibi diğer böcekler tarafından da üretilir.[2][13][14]

Kantaritler, tehlikeli derecede zehirlidir ve fosfataz 2A enziminin salgılanmasını engellerler. Tahriş, kabarma ve kanama gibi rahatsızlıklara neden olur, bu etkiler, mukozanın kanamasına, şiddetli mide ve bağırsak kanamasına veya ölümle sonuçlanabilecek mide, bağırsak ve böbrekte fonksiyon bozukluğuna neden olabilir.[14][15][16][17][18][19]

İspanyol sineklerinin salgıladığı kantaritler, kadınlar için afrodizyak/cinsel uyarıcı niteliğinde kullanılmaktadır.[20]

Kantaritin, mutfaktaki kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Fas'ta ras el hanout olarak bilinen baharat karışımlarına az olacak şekilde İspanyol sineklerinin salgıladığı kantaritler eklenir ve bu durum 1990'lı yıllarda yasaklanır.[21] Kuzey Afrika'da ise kubar, badem ezmesi, antep fıstığı, şeker, portakal kabuğu ve karanfil gibi baharat hammaddelerinin içerisinde de kantarit eklenmiştir.[22]

Diğer kullanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çin'de dünyada kaydedilecek ilk koku bombası için; insan dışkısı, arsenik ve kurtboğan ile kantaridi karıştırmışlardır.[23]

Yaşanan vakalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Venezuela lideri Simón Bolívar'ın, İspanyol sineği ile yanlışlıkla zehirlenmiş olabileceği öne sürülmüştür.[24]

Arthur Kendrick Ford; kantaridi, 1954 yılında afrodizyak olarak kullanmayı amaçlarken istemeden iki kadının ölümüne neden oldu ve çok yıllı hapis cezasına çarptırıldı.[14]

George Washington'un epiglottisi[25] nedeniyle İspanyol Sineği ile tedavi edilmeye çalışıldığı öne sürülmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c "Coleoptera (beetles and weevils)". Grzimek's Animal Life Encyclopedia. 2nd. vol. 3, Insects. Farmington Hills, MI, USA: Thomson-Gale/American Zoo and Aquarium Association. 2004. s. 331. ISBN 978-0787657796. Erişim tarihi: 20 Aralık 2015. 
  2. ^ a b "VII. Spanish Fly (Cantharides)". APC Textbook of Forensic Medicine and Toxicology. New Delhi, India: Avichal. 2007. s. 652f. ISBN 978-8177394191. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  3. ^ "Cantharides". Saunders Comprehensive Veterinary Dictionary. 3rd. Philadelphia, PA, USA: Elsevier. 2007. ISBN 978-0702027888. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  4. ^ "Cantharides". Mosby's Dictionary of Complementary and Alternative Medicine. 3rd. Philadelphia, PA, USA: Elsevier Saunders. 2005. ISBN 978-0323025164. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  5. ^ "An Historical Perspective of Ancient Poisons". Phytochemical Resources for Medicine and Agriculture. 1992. s. 3. doi:10.1007/978-1-4899-2584-8_1. ISBN 978-1-4899-2586-2. 
  6. ^ "Blister beetle, insect". Encyclopædia Britannica (online). Chicago, IL, USA: Encyclopædia Britannica. 2015. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  7. ^ "Lytta (Lytta) vesicatoria vesicatoria Linnaeus, 1758". Polish Biodiversity Information Network (Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności). 12 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2017. 
  8. ^ "Geographic Information: Geographic Division". ITIS Report: Lytta vesicatoria (Linnaeus, 1758), Taxonomic Serial No.: 114404. Reston, VA, USA: U.S. Geological Survey, Integrated Taxonomic Information System (ITIS). 2015. Erişim tarihi: 20 Aralık 2015. 
  9. ^ "Lytta vesicatoria (Linnaeus, 1758)". UK Beetle Recording. NERC- Centre for Ecology & Hydrology. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018. 
  10. ^ Medicines, their uses and mode of administration; including a complete conspectus of the three British Pharmacopoeias, an account of all the new remedies, and an Appendix of Formulae. Fanin & Company. 1867. s. 297. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  11. ^ Hardie, J., (Ed.) (1995). Male Nuptial Gifts: Phenotypic Consequences and Evolutionary Implications (PDF). CRC Press. ss. 215-242. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  12. ^ Robiquet (1810). "Expériences sur les cantharides". Annales de Chimie. 76: 302-322. 
  13. ^ "Cantharide". Farlex Partner Medical Dictionary. Huntingdon Valley, PA, USA: Farlex. 2012 [2009]. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  14. ^ a b c "Animals". Criminal Poisoning: Clinical and Forensic Perspectives. Burlington, MA, USA: Jones & Bartlett. 2010. ss. 39-48, esp. 41, 43, 45ff. ISBN 978-1449617578. Erişim tarihi: 16 Aralık 2015.  Note: the active agent appears variously as kantarit,:41 and "cantharadin":43,45ff or "canthariadin":238 (sic.). Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Froberg10" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  15. ^ "Overview of Cantharidin Poisoning (Blister Beetle Poisoning)". The Merck Veterinary Manual. Kenilworth, NJ, USA: Merck Sharp & Dohme. 2013. ISBN 978-0911910612. 
  16. ^ "Comparative Gastrointestinal Toxicity (Ch. 16)". Comprehensive Toxicology. 2nd. London, ENG: Elsevier Academic Press. 2010. ss. 195-206, esp. 202. ISBN 978-0080468846. 
  17. ^ "Terrestrial Zootoxins [Coleoptera: Meloidae (Blister Beetles)". Veterinary Toxicology: Basic and Clinical Principles. 2nd. London, ENG: Elsevier Academic Press. 2012. ss. 975-978. ISBN 978-0123859266. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  18. ^ Karras (1996). "Poisoning From "Spanish Fly" (Cantharidin)". The American Journal of Emergency Medicine. 14 (5): 478-483. doi:10.1016/S0735-6757(96)90158-8. PMID 8765116. While most commonly available preparations of Spanish fly contain cantharidin in negligible amounts, if at all, the chemical is available illicitly in concentrations capable of causing severe toxicity. 
  19. ^ "Methods for Analysis of Gastrointestinal Toxicants (Ch. 9)". Comprehensive Toxicology. 2nd. London, ENG: Elsevier Academic Press. 2010. ss. 145-152, esp. 150. ISBN 978-0080468846. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  20. ^ "İspanyol sineği nedir?". Cinsel Sağlık. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  21. ^ The Oxford Companion to Food. Vannithone, Soun (illustrator). Oxford, ENG: Oxford University Press. 1999. s. 671f. ISBN 978-0-19-211579-9. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015. 
  22. ^ Green (12 Ekim 2002). "Spoonfuls of paradise". The Guardian. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2017. 
  23. ^ Riding the Iron Rooster. Ivy Books. 1989. s. 54. ISBN 978-0-8041-0454-8. 
  24. ^ Ledermann, W. (1 Ekim 2007). "Simón "Bolívar y las cantáridas". Revista Chilena de Infectología. 24 (5): 409-412. doi:10.4067/S0716-10182007000500012. PMID 17989849. 
  25. ^ The Death of George Washington: He Died as He Lived. Mount Vernon, VA: Mount Vernon Ladies' Association. 2000. ss. 27-36. ISBN 978-0-931917-35-6. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İspanyol_sineği&oldid=30467540" sayfasından alınmıştır