İprari Kilisesi
იფრარის ეკლესია | |
 İprari'deki Aziz Yorgi freski | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | İprari, Mestia Belediyesi, Samegrelo-Zemo Svaneti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 42°56′12″K 42°55′28″D / 42.93667°K 42.92444°D |
| Yükseklik | |
| Zirve | Salon kilisesi |
İprari Başmelekler Kilisesi veya yerel olarak bilindiği adıyla Tarngzel, Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Mestia Belediyesine bağlı İprari köyünde bulunan bir 11. yüzyıl kilisesidir. Köy, tarihi ve kültürel yayla bölgesi Svaneti'nin parçasıdır. Mimari olarak sıradan bir salon kilisesi olan İprari, Orta Çağ Gürcü anıtsal sanatının en önemli eserlerinden biri olan ve 1096'da Tevdore tarafından boyanmış bir dizi freski içermektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
İprari, basit dikdörtgen şekilli ve küçük yapılıdır. Doğudaki bir apsisle son bulan İprari, 4.75 × 2.6 m2 ölçülerine sahiptir. Kilise, iyi yontulmuş, küp şekilli sarımsı ponza taşlarından inşa edilmiştir. Sade olan cepheler, süslemelerden yoksundur. Kiliseye tek giriş batıdaki kapıdan mümkündür. İç mekan, biri apsisde diğeri ise girişin üstündeki iki pencere ile aydınlatılmaktadır. Sunak, salondan üç kemerli aralığa sahip bir taş gölgelik ile ayrılmıştır. Kilisenin duvarları düzdür ve fazla mimari işlem görmemiştir; duvarlardaki kemerleri desteklemek için bindirmelikler kullanılır. İç duvarlarda 11 ila 15. yüzyıldan kalma bir dizi çizilmiş anıt duvar yazısı vardır.[2]
Freskler[değiştir | kaynağı değiştir]
Mimari açıdan dikkat çekici olan Iprari kilisesinin içi, yüksek kalitede duvar resimleri içermektedir. Gölgelikte yazan Gürcüce yazıta göre, 1096 yılında "kraliyet ressamı" Tevdore yerel halk tarafından freskleri yapması için görevlendirilmiştir. Aynı Tevdore'nin Svaneti'deki iki kilisenin daha fresklerini yaptığı bilinmektedir: 1112 yılında fresklenmiş Lagurka Aziz Cyricus ve Julitta Kilisesi ve 1130'da fresklenmiş Nakipari Aziz Yorgi Kilisesi.[2]
Freskler, iç mekanın mimari özelliklerini uyum sağlayacak şekilde düzenlenmiştir; duvar bileşimlerini çerçevelemek ve sınırlandırmak için çeşitli süs motifleri kullanılmıştır. Yarım kubbenin alt ve üst katmanlarındaki apsislerde, Deisis ve iki yanan şamdanla çevrili bir grup kilise başpiskoposu tasvir edilmektedir. Gölgelikte ise Aziz Cyricus ve Julitta, Dimitrios ve Stephen'in tasvirleri bulunmaktadır. Duvar ve tavandaki freskler iki katman halinde düzenlenmiştir. Bu fresklerden, İsa'nın vaftizi, ata binmiş Yorgi, büyük meleklerden Mikail ve Yuşa kuzey duvarda bulunmaktadır. Güney duvarda ise İsa'nın doğumu, büyük melek Cebrâîl, ata binmiş Theodore Stratelates, Bakire Nicopeia ve Hanne tasvir edilmiştir.[2]
Batıda ise Azize Barbara, Azize Catherine ve beşaretin freskleri bulunmaktadır.[2][note 1] Güney cephesinin köye bakan dış cephesi, 12. yüzyılda anonim bir yerel ressam tarafından tamamen fresklenmiştir. Tamamen freskleme Orta Çağ Svaneti kiliseleri için karakteristik bir özellikti. Deesis ve Aziz Eustace'ın avlanma sahnesini betimleyen duvar resimleri büyük ölçüde solmuştur.[2][4]
İkonalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Svaneti'deki diğer birçok Orta Çağ kilisesi gibi, İprari kilisesi de izole konumu sayesinde Hristiyan sanatının güvenli depolarından biri olmuştur. 1910'da bölgeyi gezen Gürcü bilgin Ekvtime Taqaişvili, eski kiliseden kalma en az bir düzine öğe bulduğunu bildirmiştir. Bu öğelere, günümüzde nerede olduğu bilinmeyen 13. yüzyıl bakire ve oğlu triptiki de dahildir. Bu triptik, aynı zamanda ikonadaki Davit ve karısı Gvantsadan bahseden başka bir yazıtta geçtiği üzere, Kral VII. Davit olduğu bilinen ktetor Davit'tir.[2][note 2] Büyük melekler Mikail ve Deesis'i betimleyen 12 ve 13. yüzyıl ikonları ikonostasisde korunmuştur.[2]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Azize Catherine ve Barbara, ve bir dereceye kadar, Marina ve Irina'ya özellikle Svaneti'de hürmet edilirdi. Yorgi ve Theodore gibi savaşçı erkek azizlerin olduğu fresklere ise Gürcistan'ın bu bölümünde sık sık rastlanırdı.[3]
- ^ İprari triptiki, Taqaişvili'ye Svaneti'ye yaptığı seferde eşlik eden Dmitri Yermakov'un fotoğraflarında mevcuttur.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ a b c d e f g Chitishvili, Natalia (2011). "Ипрари [Iprari]". Православная энциклопедия, Т. XXVI [Orthodox Encyclopaedia, vol. 26] (Rusça). Moskova: Pravoslavnaya Entsiklopediya. ss. 230-231. ISBN 978-5-89572-048-6. 11 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019.
- ^ Eastmond, Antony (1998). Royal imagery in medieval Georgia. Pennsylvania State University Press. s. 84. ISBN 0271016280.
- ^ Chichinadze, Nina (2014). "Fresco-Icons on Façades of Churches in Upper Svaneti (Georgia)". Kadmos. Cilt 6. ss. 68-94. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019.
- ^ Chichinadze, Nina (1996). "Some Compositional Characteristics of Georgian Triptychs of the Thirteenth through Fifteenth Centuries". Gesta. 35 (1). ss. 66-76. doi:10.2307/767227. JSTOR 767227.