Çikçan
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Çikçan (telaffuz: tsjieek'tsjan) veya Çikkan, Maya takviminin Tzolkin döngüsünün beşinci günüdür. Çikçan, Maya mitolojisinde yılan şeklindeki bir grup ruha verilen isimdir. Gökyüzünün dört tarafında konumlanmış dört ana Çikçan vardır; diğerleri ise dünyada göllerde ve dağlarda ikamet ederek bu göllerin sularından yağmur bulutları oluşturarak yaşarlar. Çikçan ayrıca Maya takviminin toplamda 20 günden oluşan Tzolkin döngüsündeki 5. günün adı ve 9 sayısının tanrısıydı.
| No. 1 | Günün adı2 | XVI. yy. Yukatek Mayacası5 | Klasik Mayaca6 | Anlamı7 | Kiçece8 |
|---|---|---|---|---|---|
| 05 | Çikçan | Chicchan | (tanımsız) | Kutsal Yılan. | Kan |
Çikçan'ın, verimlilik ve su sağlayıcı gibi işlevleri olan semavi Maya yılan sembolünün bir sureti olduğu öne sürülmüştür.[1] Bu adın muhtemel anlamı "ısıran yılan"dır. Mercedes de la Garza'ya göre Crotalus durissus terrificus türüne ait olan çıngıraklı yılanın tanrılaştırılmış halidir.[1]
Bu tanrının glifinin, Çikçan takviminin sembolüyle örtüşen bir yılanın pullarını temsil eden karakteristik bir işaret olarak taranmış bir nokta veya ızgaraya sahip olması tesadüf nedeniyle, bu varlığı Tanrı H[2] ile tanımlama önerisi vardır.[3]
İşbu sembol Thompson'ın sınıflandırmasında, T726, T764 ve T1006 gliflerine karşılık gelir; bunlardan sonuncusu, taralı işareti ve Yax ekiyle bir jaguar olarak temsil edilen Tanrı 9'a karşılık gelmekte.[1]
Susan Milbrath'a göre[4][değiştir | kaynağı değiştir]
- Çikçan yılanı, Azteklerdeki Tüylü Yılan'ın (Nahuatl dilinde: Quetzalcóatl) Maya versiyonunu temsil eder ve her ikisi de, Venüs'ü tasvir eden tüylü yılanlardır.
- Çikçan yılanının çıngıraklarının tasviri, Yukatek Mayacasında Tzab denen ve yılanın çıngırağına çağrışım yapan Ülker takım yıldızını temsil eder. Bu nedenle, Ülker'in mayıs ayında gökyüzünde mevcut olmadığı bir hafta süresince Çikçan'ın çıngırağının da olmadığı görülür.
- Tutulma tarihlerinin sıralanımı, Kodeks'in çizildiği Klasik Sonrası Geç Mezoamerikan dönemine (MS. 1200/1300-1521) gitmektedir, zira bu takvim tutulmaları önceden haber veren bir belge değil, doğa tarihindeki meydana gelmiş olayların gerçek zamanlı bir kaydıdır
- Tutulmalar dizisi Yukatan'da da görülen Klasik Sonrası Geç dönemin tutulmalarını içerir.
Milbrath şunları da eklemiştir:
"Madrid Kodeksi'nin 13b-18b kısımlarında gösterilen mevsimsel döngü açık bir biçimde tutulmalardan meydana gelmektedir. Fakat Venüs de Tanrı H ve Çikçan yılanıyla temsil edilmektedir ve kuyruğu çıngıraklı yılanlarda gizli bir örüntü vardır. Bu, tarım mevsiminin başında Venüs'ü Ülker'in yakınına konumlandırarak kendini tekrar eden örüntü iki bin yıldan daha fazla bir süre boyunca belgelenmiş olabilir (Milbrath, 1999: 210). Aslında, Venüs'ün martta ve nisanda Ülker'den geçişi, sıralanışın başlangıcında çıngırak taşıyan Çikçan yılanı ile temsil edilmiş olabilir (Madrid, 13-14). Şüphesiz ki Venüs'ün Ülker'in yakınana yerleştirilmesi, tarım mevsiminin başlamasınının bir işaretçisine dönüşmüştür."
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c De la Garza (1984). El universo sagrado de la serpiente entre los mayas. México: Universidad Nacional Autónoma de México. s. 190-194.
- ^ Thompson, 1950, p. 75
- ^ Schellhas (28 Ağustos 2017). "I. Representations of gods". Representation of deities of the Maya manuscripts. Cambridge, Massachusetts: Peabody Museum of American Archaeology and Ethnology. s. 29. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Milbrath, Susan (10 Ocak 2016). "Evidencias de agroastronomía entre los antiguos mayas". Estudios de Cultura Maya (İspanyolca). 47 (0): 11-29. doi:10.19130/iifl.ecm.2016.47.738. ISSN 2448-5179. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.