Çamlıyamaç, Uzundere
| Çamlıyamaç | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Çamlıyamaç Çamlıyamaç'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Uzundere |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 30,52 km² |
| Rakım | 1390 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 429 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25440 |
Çamlıyamaç, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Çamlıyamaç köyü ile Gölbaşı köyünün eski ortak adı Oşki'dir. Oşki'nin etimolojisine ilişkin iki farklı görüş vardır: Kaha Şengelia ve Valeri Silogava'ya göre “ოშკი” (oşki), Megrelce "შქა" (şka) kelimesinden türemiştir ve “şka” "ortada olan" anlamına gelir.[5] Merab Çuhua'ya göre ise, “ოშკი” (oşki), Lazca bir kelimedir ve Gürcücesi ასკილი (asḳili) olan “kuşburnu” anlamına gelir. Bugün Çamlıyamaç köyünün eski adı olan Oşki, "katedral" anlamına gelen Ermenice "vank" kelimesinin eklenmesiyle sonradan Oşk-vank'a dönüşmüştür.[6] Nitekim bu yer adı 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Oşkvank veya Öşkvank (اوشكوانك) olarak geçer.[7][8]
Oşki köyü, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar köyün bulunduğu bölgeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcü mimarisinin en önemli yapılarından biri olan ve 10. yüzyılın ikinci yarsında inşa edilen Oşki Kilisesi ve manastırı, Oşki'nin önemli eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[9]
Oşki köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Oltu sancağının Hahuli (Haho) nahiyesinin köylerinden biriydi. Büyük bir yerleşim olan köyün nüfusu bu tarihte 233 haneden oluşuyordu. İki hane Müslüman olmuş, 231 hane ise Hristiyan olarak kaydedilmiştir.[10]
Oşki köyü, 1835 tarihli nüfus defterinde, Ermenilerin Oşki Kilisesi'ne verdiği isimle, Oşkvank veya Öşvank adıyla kaydedilmiştir. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit ettiği bu tarihte, Tortum sancağına bağlı olan köyde 34 hanede 100 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Oşkvank köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 200 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Aynı nüfus defterinde bugünkü Gölbaşı köyü, Oşk veya Öşk şeklinde kaydedilmiştir.[7][11]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili’nin 1917 yılındaki araştırma gezisi sırasında Oşki köyünün kuzey kısmınıı Öşkvank, güney kısmının ise Öşk olarak adlandırıldığı yazmıştır. Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre bu tarihte Oşki Kilisesi genel olarak iyi korunmuştu ve güney haç kolu camiye çevrilmişti. Kilisenin kalan bölümleri ise, yani güneydeki stoa, kuzeydeki şapel, batı ve güney haç kolları ve diğer kısımlar, ahır, tavla, ağıl ve depo olarak kullanılıyordu.[12]
Oşkvank köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Erzurum vilayetinin Tortum ilçesine bağlı Azort nahiyesinin köylerinden biriydi.[8] 1935 genel nüfus sayımı sırasında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 593 kişiden oluşuyordu.[13] Oşki veya Öşkvank "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanun uyarınca Çamlıyamaç olarak değiştirilmiştir.[14] Çamlıyamaç köyü, 1987 yılında, yeni kurulan Erzurum ili Uzundere ilçesine bağlanmıştır.[15] 1965 genel nüfus sayımında Çamlıyamaç köyünde 907 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 300 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Uzundere Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[17]
Çamlıyamaç köyündeki en önemli yapı, eski bir Gürcü manastırı olan Oşki Manastırı'nın ana kilisesi olan Oşki Kilisesi'dir. Oşki Kilisesi'nin banilerinin Bagrationi hanedanından III. Adarnase Kurapalati’nin oğulları III. Davit (sonradan Kurapalati) ve prensler prensi Bagrat’ın olduğu ana kilisenin yazıtlarından anlaşılmaktadır. Kilisenin inşasına 963 yılında başlamış ve on yılda tamamlanmıştır. Oşki Kilisesi, İşhani Kilisesi'nin planı üzerinde daha büyük yapı olarak inşa edilmiştir. Oşki Manastırı, ana kilisenin dışında birkaç küçük kilse ve değişik işlevleri olan yapılardan oluşuyordu.[9][18]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 104 km, Uzundere ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır [19] Mahalle, Uzundere'nin kuzeyinde olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Yusufeli-Uzundere) devlet yoluna, Gölbaşı Mahallesi üzerinden, Denizbaşı Mevkii'nde 7,1 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[20] .
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 429[1] |
| 2021 | 432[1] |
| 2020 | 445[1] |
| 2019 | 472[1] |
| 2018 | 555[1] |
| 2017 | 413[1] |
| 2016 | 437[1] |
| 2015 | 450[1] |
| 2014 | 497[1] |
| 2013 | 526[1] |
| 2012 | 440[2] |
| 2011 | 445[2] |
| 2010 | 463[2] |
| 2009 | 471[2] |
| 2008 | 482[2] |
| 2007 | 484[2] |
| 2000 | 593[2] |
| 1990 | 839[21] |
| 1985 | 923[22] |
| 1965 | 907[23] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Uzundere Çamlıyamaç Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Çamlıyamaç alan". Çamlıyamaç alan. 1 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Camliyamac, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ V.Silogava, K. Şengelia, Tao-Klarjeti, Kafkas Üniversitesi, Tiflis, 2006, s. 186, 999 40-861-7-0
- ^ Merab Chukhua, Georgin-Circassian-Abkhaz Etymological Researches [მერაბ ჩუხუა, ქართულ-ჩერქეზულ-აფხაზური ეტიმოლოგიური ძიებანი] — Tiflis, 2017. — s. 101, 9789941461743
- ^ a b Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 38, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 94. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 96. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Tiflis, 1960, s. 32-33". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 737". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022.
- ^ "3392 sayılı Kanun". Resmî Gazete. 19 Haziran 1987. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 264" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2024.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Tiflis, 1960, s. 32-34". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022.
- ^ "Çamlıyamaç Mahallesi". YerelNet.org.tr. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Çamlıyamaç to Denizbaşı". Çamlıyamaç to Denizbaşı. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.