Plesiosaurus: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
HaythamKenwai (mesaj | katkılar)
Dz.
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği
HaythamKenwai (mesaj | katkılar)
İngilizce sayfasından (en:Plesiosaurus) çeviri ile sayfa yeniden yazıldı.
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği Anlam ayrımı bağlantıları
1. satır: 1. satır:
{{genişlet dil|topic=|langcode=en|otherarticle=Plesiosaurus|tarih=Temmuz 2021}}
{{kaynaksız|tarih=Temmuz 2021}}
{{İtalik başlık}}
{{İtalik başlık}}
{{Otomatik taksokutu
{{Taksosürüngen
| italik_başlık = evet
| ad= ''Plesiosaurus''
| resim = Plesiosaurus in Japan.jpg
{{Jeolojik aralık|199.6|175.6}}
| resim_bilgi = [[Japonya]]'da sergilenen iskeleti
| resim = Paleo Hall at HMNS plesiosaur.jpg
| tür = dolichodeirus
| resim_bilgi =
| alem = [[Animalia]]
| takson = Plesiosaurus
| üst_sıralama = [[Henry De la Beche|De la Beche]] & [[William Daniel Conybeare|Conybeare]], 1821
| şube = [[Chordata]]
| sıralama = Conybeare, 1824
| sınıf = [[Sauropsida]]
| italik_başlık = evet
| üsttakım = {{nt}}[[Sauropterygia]]
| en_eski_fosil = Alt Jura devri
| takım = {{nt}}[[Plesiosauria]]
| alttakım = {{nt}}[[Plesiosauroidea]]
| familya = {{nt}}[[Plesiosauridae]]
| cins = {{nt}}Plesiosaurus
| cins_yazar = [[William Daniel Conybeare|Conybeare]], 1821
|altbaşlık=[[Türler]]
|açıklama=
* {{nt}}''P. dolichodeirus'' <small>([[tip tür]])</small>
* ?{{nt}}''P. brachypterygius'' <small>(küçük sin.?)</small>
* ?{{nt}}''P. tournemirensis'' <small>(küçük sin.?)</small>
}}
}}

'''''Plesiosaurus''''' ([[Yunanca]]: πλησιος / plesios, yakın + σαυρος / sauros, kertenkele), [[Jura devri]]nin başlarında yaşadığı düşünülen büyük [[sauropterygia]]n sürüngendir. [[Lias]] [[İngiltere]] ve [[Almanya]]'da neredeyse tam iskelet ile bilinir. Kendi küçük kafa, uzun ve ince boyun, gövde gibi kısa bir kuyruk ve büyük, ince uzun kürekler iki çift. Bu sırada Plesiosauria, ki bu, ancak oldukça tipik erken üyesidir adını lends'den almıştır. Dinozorlarla aynı dönemlerde yaşamış olan pleisiosaurus yüzebilen bir sürüngendir. Ama dinozorlarla yakın bir ilintiye sahip değildi.
'''Plesiosaurus''' ([[Yunanca]]: πλησίος (plesios), yakın + σαῦρος (sauros), [[kertenkele]]), Erken [[Jura Dönemi]]'nde yaşamış, soyu tükenmiş, büyük bir [[sauropterygia]]n deniz sürüngeni cinsidir ve [[İngiltere]], [[Lias]]'tan neredeyse eksiksiz iskeletler tarafından bilinir. Küçük kafası, uzun ve ince boynu, [[kaplumbağa]]yı andıran geniş gövdesi, kısa kuyruğu ve iki çift büyük, uzun arka yüzgeci ile ayırt edilir. Adını, erken fakat oldukça tipik bir üyesi olduğu [[Plesiosauria]] takımına borçludur. Yalnızca '''Plesiosaurus dolichodeirus''' adlı tek bir türü içerir. ''P. brachypterygius, P. guilielmiimperatoris ve P. tournemirensis'' dahil olmak üzere bir zamanlar bu cinse atanan diğer türler, [[Hydrorion]], [[Seeleyosaurus]] ve [[Occitanosaurus]] gibi yeni cinslere yeniden atanmıştır.

== Keşif ==
[[Dosya:Mary_Anning_Plesiosaurus.jpg|sol|küçükresim| Mary Anning'den ''Plesiosaurus'un'' keşfiyle ilgili imzalı mektup]]
Plesiosaurus'un ilk tam iskeleti, Aralık 1823'te, erken dönem paleontolog ve fosil avcısı Mary Anning tarafından, Sinemurian (Erken Jura)-yaşındaki kayaçlarda keşfedildi.<ref>Torrens 1995</ref><ref name="Storrs146">Storrs 1997 pp. 146</ref> Ek Plesiosaurus fosilleri, uzun yıllar boyunca Dorset'teki Lias Grubu'nun kayalarında bulundu, "bu (20.) yüzyılın başlarında, Lias Grubu'ndaki taşocakçılığı faaliyetlerinin kesilmesine kadar." Henry De la Beche ve William Conybeare tarafından iki yıl önce 1821'de türleri adlandırmak için daha az eksiksiz kalıntılar kullanılmış olsa da ve ilk keşfedilmesine rağmen, Conybeare'in kalıntıları holotip değildi - Anning'inkilerdi.<ref>Andrew 1896</ref><ref>Lydekker 1889</ref><ref>Owen 1865</ref> <ref name="Storrs146" /><ref name="Conybeare1821">De la Beche, H. T. & W. D. Conybeare. (1821). Notice of the discovery of a new fossil animal, forming a link between the ''[[Ichthyosaurus]]'' and [[crocodile]], together with general remarks on the osteology of the ''Ichthyosaurus''. ''Transactions of the Geological Society of London'' 5: 559–594</ref>

Plesiosaurus, keşfedilen ilk "antediluvian sürüngenlerinden" biriydi ve Victoria İngiltere'sinde büyük ilgi uyandırdı. William Conybeare ve Henry De la Beche tarafından, sadece birkaç yıl önce aynı kaya katmanlarında bulunan [[Ichthyosaurus|Ichthyosaurus'tan]] daha normal bir sürüngen gibi olduğunu belirtmek için ("kertenkeleye yakın") böyle adlandırıldı. Plesiosaurus, Plesiosauria'nın arketipsel cinsidir ve ilk tanımlanan türdür, dolayısıyla adını takıma ödünç verir. Conybeare ve De la Beche, 1821'de Bristol bölgesi, Dorset ve Lyme Regis'ten dağınık buluntulara isim verdiler.<ref name="Conybeare1821">De la Beche, H. T. & W. D. Conybeare. (1821). Notice of the discovery of a new fossil animal, forming a link between the ''[[Ichthyosaurus]]'' and [[crocodile]], together with general remarks on the osteology of the ''Ichthyosaurus''. ''Transactions of the Geological Society of London'' 5: 559–594</ref> ''Plesiosaurus'un'' [[Tip tür|tip türü]] olan ''P. dolichodeirus'', Conybeare tarafından 1824'te Anning'in orijinal buluntularına dayanarak adlandırılmış ve tanımlanmıştır.

== Açıklama ==
=== Kafatası ve diş ===
[[Dosya:Plesiosaurus_dolichodeirus_NHM.jpg|sol|küçükresim| [[Doğa Tarihi Müzesi (Londra)|Doğa Tarihi Müzesi'nde]] sergilenen tip örneği]]
[[Dosya:Plesiosaurus_dolichodeirus.jpg|küçükresim| Anılan örnek, bulunan ilk ''Plesiosaurus'' iskeleti - 1821'de türlere isim vermek için kullanıldı]]
Diğer plesiosaur cinsleriyle karşılaştırıldığında, ''Plesiosaurus'un'' küçük bir kafası vardır. Kafatası uzundan çok daha dardır,<ref name="Storrs166">Storrs 1997 pp. 166</ref> en büyük genişliğine gözlerin hemen arkasında (göbek sonrası çubuk) ulaşır.<ref name="Storrs165">Storrs 1997 pp. 165</ref> [[Vücut bölgeleri|Ön]] kısım "açıkça üçgen" dir.<ref name="Storrs165" /> Yan görünümde, kafatası, kafatası masasının arkasındaki en yüksek noktasına ulaşır.<ref name="Storrs167">Storrs 1997 pp. 167</ref> "Dış burun delikleri, iç burun deliklerini örter".<ref name="Storrs165" /> Bunlar burnun ucunda değil, daha geride, kafatasının ucundan gözlere daha yakın konumdadırlar.<ref name="Storrs166" /> ''[[Rhomaleosaurus]]'un'' burun deliklerinden farklı olarak<ref>Cruickshank 1991</ref> sualtında koku alma için uyarlanmış gibi görünmüyorlar.<ref name="Storrs165" /> [[Göz çukuru]] kabaca daireseldir ve kafatasının uzunluğunun yaklaşık yarısına yerleştirilmiştir.<ref name="Storrs165" /> Yüzü yukarı ve yanlara dönüktür.<ref name="Storrs166" /><ref name="Storrs167" /> Göz çukurlarının hemen arkasında, göz çukurlarıyla yaklaşık olarak aynı boyutta ve ayrıca kabaca dairesel olan [[Kafatası|supratemporal fenestralar]] bulunur.<ref name="Storrs165" /> Dört açıklık arasında [[Epifiz|pineal foramen bulunur]] ve temporal fenestrae arasında dar bir sagital sırt bulunur.<ref name="Storrs165" /> Diğer plesiosaurlarda olduğu gibi, damağın pterygoidleri beyin [[Oksipital kemik|kabuğunun bazioksipitaliyle]]<ref name="Storrs165" /> ancak birleşme pliosaurlar ''Rhomaleosaurus'' ve ''[[Pliosaurus]]'taki'' kadar sağlam değildir.<ref name="Storrs165" /><ref>Taylor and Cruickshank 1993</ref> "Damak kemikleri incedir, ancak suborbital fenestra yoktur."<ref name="Storrs165" />
[[Dosya:Plesiosaurus_Scale.svg|küçükresim| Bir insanla Plesiosaurus'un boyut karşılaştırması.]]
[[Mandibula|Alt çenenin]] iki kolu, yaklaşık 45°'lik bir açıyla bir "V" şekli oluşturur.<ref name="Storrs166">Storrs 1997 pp. 166</ref> Buluştukları özel bölge olan simfiz sağlamdır. İki rami simfizde kaynaşarak sivri, sığ kepçe benzeri bir şekil oluşturur.<ref name="Storrs169">Storrs 1997 pp. 169.</ref>

''Plesiosaurus'un'' dişleri, "enine kesitte hafif kavisli ve dairesel" olan "basit, iğneye benzer koniler" dir. Uçtan tabana uzanan ince çizgilerle keskin bir şekilde sivri uçludurlar ve ileriye dönüktürler (yukarı doğru). Bu çıkıntı, kafatasının ön ucuna yakın yerlerde daha belirgin hale gelir ve burada yatayın sadece 10-15° üzerinde olabilir.<ref name="Storrs166">Storrs 1997 pp. 166</ref> Üst çenede diş sırası başına 20 ila 25, alt çene diş sırası başına<ref name="Storrs165">Storrs 1997 pp. 165</ref> ve 24 diş vardır.<ref name="Storrs166" /> Semfiz bölgesinde bir alt çenenin diş sırasının en fazla dört dişi bulunur.<ref name="Storrs169">Storrs 1997 pp. 169.</ref>

=== Omurga ===
[[Dosya:Conybeare_Plesiosaur_1824.jpg|sol|küçükresim| Mary Anning tarafından 1823'te bulunan neredeyse eksiksiz bir plesiosaur iskeletini tanımlayan ''Conybeare'nin 1824 tarihli makalesinden bir Plesiosaurus dolichodeirus'un'' iskelet anatomisinin çizimi]]
Plesiosaurus, yaklaşık 3.5 metre (11 ft) uzunluğa ulaşan orta büyüklükte bir plesiosaurdu.<ref name="Storrs149">Storrs 1997 pp. 149</ref> 38 ila 42 servikal vertebrayı koruyan farklı örneklerle birlikte yaklaşık 40 servikal omur (boyun omurları) vardır.<ref name="Storrs170">Storrs 1997 pp. 170</ref> Omurganın geri kalanında [[Holotip|, boyun-gövde geçişinden bir avuç (holotip]] örneğinde dört veya beş) "pektoral" omur,<ref name="Storrs170" /> yaklaşık 21 dorsal veya sırt omur, üç veya daha fazla [[Sakrum|sakral omur]] ve en az 28 [[Omur|kaudal omur]].<ref name="Storrs171">Storrs 1997 pp. 171</ref> Genel olarak, [[Omur|Centra]] servikal vertebra, nispeten biraz daha uzun uzunluğa göre olan uzamıştır. Bununla birlikte, genişlik genellikle uzunluktan daha büyük veya buna eşittir. Servikal merkezin eklem yüzeyleri "hafif içbükey ve böbrek şeklinde, yuvarlak, hafif buruşuk kenarlıdır." Merkezin ventral yüzeyinde foramina subcentralia adı verilen küçük delikler bulunur. Dorsallerin bazıları, servikaller gibi buruşuk eklem kenarlarına sahiptir; bu özellik tipik olarak kaudallerde yoktur.<ref name="Storrs170" />

Kaburgalar boyundan kuyruğa kadar bulunur. Servikal kaburgalar balta şeklindedir ve iki eklem başı vardır.<ref name="Storrs170">Storrs 1997 pp. 170</ref> Dorsal kaburgalar kalındır ve sadece bir başı vardır. Sakral kaburgalar "kısa, sağlam ve her iki uçta da küt veya topuz benzeridir." Kaudal kaburgalar, kuyruk boyunca yerlerine bağlı olarak farklı [[morfoloji]]lere sahiptir, ön örnekler sivri ve daha uzak örnekler "geniş ve künt" olarak kullanılır.<ref name="Storrs170"/> Plesiosaurus ayrıca "göbek kaburgaları" olarak da bilinen gastralyaya sahiptir. Omuz ve [[pelvis]] arasında dokuz veya daha fazla gastralya grubu bulunur. Her set yedi elemandan oluşur: orta hatta üç yan elemanla çevrili bir kemik.<ref name="Storrs171">Storrs 1997 pp. 171</ref>

=== Uzuvlar ===
[[Dosya:Plesiosaurus_3DB.jpg|küçükresim| Yaşam restorasyonu]]
Omuz kuşağı sadece kısmen biliniyor ancak plesiosaurlar için tipik gibi görünüyor. Ön uçta kaynaşmış [[Köprücük kemiği|klavikulalar]], [[Kürek kemiği|skapulalar]] (omuz bıçakları) ve büyük korakoidler içerir. Skapula ve korakoidlerin her ikisi de glenoidlere (kol yuvaları) katkıda bulunur. Pektoral fenestra adı verilen bir çift oval delik, skapular/korakoid temasların ortasında bulunur.<ref name="Storrs171">Storrs 1997 pp. 171</ref> Ön ayaklar, çoğu plesiosaurunkiyle karşılaştırıldığında uzun ve nispeten dardır. [[Humerus]] (üst kol kemiği), sauropterygianlar arasında korunan ilkel bir özellik gibi görünen belirgin bir eğriliğe sahiptir. Olgun ''Plesiosaurus'' ayrıca humerusun ventral yüzeyi boyunca belirgin bir oluğa sahiptir. Önkol, düz, geniş, hilal şeklinde bir [[Dirsek kemiği|ulna]] ve "sağlam ve sütun benzeri" bir [[Radius (kemik)|radius içerir]]. Bilek altı kemik içerir.<ref name="Storrs173">Storrs 1997 pp. 173</ref> El küreğinin beş parmağı vardır; [[Parmak kemiği|falangeal formül]] [[Başparmak|belirsizdir, ancak "başparmak]] " tan beşinci "parmak" a kadar büyük bir birey için sayı 4-8-9-8-6'dır.<ref name="Storrs176">Storrs 1997 pp. 176</ref>

Pelvis, eşit kasık kemikleri, ischia<ref name="Storrs176">Storrs 1997 pp. 176</ref> ve pelvisi vertebral kolona bağlayan bıçak şeklindeki [[İlium|ilia]] içerir.<ref name="Storrs178">Storrs 1997 pp. 178</ref> Asetabulum, kasık kemikleri ve ischia üzerindeki yüzeyler tarafından oluşturulur. Göğüs kemerine benzer şekilde, ischia ve kasık kemikleri arasında bir çift delik vardır.<ref name="Storrs176" /> Arka ayaklar uzun ve dardır<ref name="Storrs178" /> ve yetişkinlerde ön ayaklardan çok daha küçüktürler.<ref name="Storrs176" /> [[Femur|Uyluk kemikleri]] düzdür. Alt arka bacak kabaca eşit büyüklükte iki kemik, sağlam [[kaval kemiği]] ve yarım ay şeklindeki [[Fibula|fibula içerir]] . Ayak bileğinde altı kemik vardır. Ayak pedalı beş basamak içerir. El gibi, falangeal formül de belirsizdir, ancak en içten dışa "ayak parmağına" en az 3-7-9-8-7'dir.<ref name="Storrs178" />

== Sınıflandırma ==
Plesiosaurus tarihsel olarak bir çöp sepeti taksonu olmuştur. Bunun nedeni kısmen ilgili fosillerin az sayıda [[anatomi]]k veya [[taksonomi]]k çalışmasıdır. Eleştirel olmayan taksonomik çalışma, [[Mezozoik]]'in farklı dönemlerinde yaşamış yüzlerce türün Plesiosaurus'a atanmasıyla sonuçlandı. Daha genç [[Jura]] veya [[Kretase]] türlerinin hiçbiri Plesiosaurus'a ait değildir. Erken Jura türlerinin gözden geçirilmesi, Plesiosaurus'a uygun şekilde atanan tek İngiliz türünün P. dolichodeirus olduğunu göstermektedir.<ref name="Storrs146">Storrs 1997 pp. 146</ref> Birkaç başka Avrupa Erken Jura türü yeni cinse atanmıştır. Örneğin: ''P. brachypterygius'', ''P. guilielmiimperatoris'' ve ''P. tournemirensis'', yeni cinsler olan, ''[[Hydrorion]]'', ''[[Seeleyosaurus]]'' ve ''[[Occitanosaurus|Occitanosaurus'a]]'' atandı.

Aşağıdaki [[kladogram]], Benson ''ve ark.'' (2012) tarafından oluşturulmuş olup, ''Plesiosaurus'un'' [[Plesiosauria]] içindeki yerleşimini gösterir.<ref name="Bensonetal12">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=High Diversity, Low Disparity and Small Body Size in Plesiosaurs (Reptilia, Sauropterygia) from the Triassic–Jurassic Boundary|yazarlar=Benson|sayı=3|sayfalar=e31838|çalışma=PLOS ONE|yıl=2012|cilt=7|pmc=3306369|pmid=22438869|doi=10.1371/journal.pone.0031838}}</ref>

{{clade| style=font-size:85%;line-height:85%
|label1=&nbsp;[[Pistosauria]]&nbsp;
|1={{clade
|1="''Pistosaurus'' postcranium"
|2=''[[Pistosaurus]]''
|3=''[[Yunguisaurus liae]]''
|4={{clade
|1=''[[Augustasaurus hagdorni]]''
|label2=&nbsp;'''Plesiosauria'''&nbsp;
|2={{clade
|1=''[[Bobosaurus forojuliensis]]''
|2={{clade
|1=''[[Anningasaura lymense]]''
|2={{clade
|label1=&nbsp;[[Rhomaleosauridae]]&nbsp;
|1={{clade
|1=''[[Stratesaurus taylori]]''
|2={{clade
|1=''[[Macroplata tenuiceps]]''
|2={{clade
|1=''[[Avalonnectes arturi]]''
|2={{clade
|1=''[[Eurycleidus arcuatus]]''
|2={{clade
|1=''[[Meyerasaurus victor]]''
|2={{clade
|1=''[[Maresaurus coccai]]''
|2={{clade
|1=''[[Atychodracon megacephalus]]''
|2={{clade
|1=''[[Archaeonectrus rostratus]]''
|2={{clade
|1=''[[Rhomaleosaurus cramptoni]]''
|2={{clade
|1=''[[Rhomaleosaurus thorntoni]]''
|2=''[[Rhomaleosaurus zetlandicus]]'' }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}
|label2=Neoplesiosauria&nbsp;
|2={{clade
|label1=&nbsp;[[Pliosauridae]]&nbsp;
|1={{clade
|1=''[[Thalassiodracon hawkinsi]]''
|2={{clade
|1=''[[Hauffiosaurus]] spp.''
|2={{clade
|1=''[[Attenborosaurus conybeari]]''
|2=gelişmiş pliosauridler (''[[Peloneustes]]'') }} }} }}
|label2=&nbsp;[[Plesiosauroidea]]&nbsp;
|2={{clade
|1=''[[Eoplesiosaurus antiquior]]''
|2={{clade
|1='''''Plesiosaurus dolichodeirus'''''
|2={{clade
|1={{clade
|1=''[[Plesiopterys wildi]]''
|2=''[[Cryptoclidus eurymerus]]''}}
|label2=&nbsp;[[Microcleididae]]&nbsp;
|2={{clade
|1=''[[Eretmosaurus rugosus]]''
|2=''[[Westphaliasaurus simonsensii]]''
|3={{clade
|1=''[[Seeleyosaurus guilelmiimperatoris]]''
|2={{clade
|1=''[[Microcleidus tournemiensis]]''
|2={{clade
|1=''[[Microcleidus brachypterygius]]''
|2=''[[Microcleidus homalospondylus]]''}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}

== Stratigrafi ==
[[Dosya:Plesiosaurus_sp.jpg|sol|küçükresim| [[Calgary|Calgary'de]] geçici olarak atıfta bulunulan örnek]]
''Kesin olmayan Plesiosaurus dolichodeirus'' örnekleri Dorset'in Lyme Regis bölgesi ile sınırlıdır. <ref>Storrs 1997 pp. 148</ref> İngiltere'nin Lias Grubu'ndaki en yaygın plesiosaur türü gibi görünüyor. <ref>Storrs 1997 pp. 179</ref> Plesiosaurus en iyi "Mavi Liyasın üst kısmı, 'Sığır Eti ile Şeyller' ve alt Siyah Ven Marlları" ile temsil edilir; Lias Grubu ammonit fosil bölgelerini kullanan bu kayalar, erken Sinemuriyen evresine tarihlenmektedir. Diğer bazı Plesiosaurus fosilleri daha sonraki Sinemurian kayalarındandır. En eski örnek, geç Rhaetian veya erken Hettang kayalarından geldiği düşünülen bir kafatası olabilir.<ref name="Storrs180">Storrs 1997 pp.180</ref>

== Paleoekoloji ==
''Plesiosaurus,'' esas olarak [[deniz tarağı]] ve [[Salyangoz|salyangozla]] beslendi ve belemnitler, balıklar ve diğer avları da yediğini düşünülüyor.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4341204.stm|başlık=Plesiosaur bottom-feeding shown|erişimtarihi=2021-08-24|tarih=2005-10-17|dil=en-GB}}</ref> U şeklindeki çenesi ve keskin dişleri balık tuzağı gibi olurdu. Kendini küreklerle itiyordu, kuyruğu fazla kullanılamayacak kadar kısaydı. Boynu, bir kovalamaca sırasında seyir halindeyken dümen olarak kullanılmış olabilir. Plesiosaurus, deniz yılanları gibi suda gençken yaşayabilmesi için canlı doğurdu. Gençler açık okyanusa taşınmadan önce haliçlerde yaşamış olabilir.

''Plesiosaurus'un'' uzun boynunun hızlanmaya çalışırken bir engel olacağı, boyundaki herhangi bir bükülmenin türbülans yaratacağı varsayılmıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2017/07/170705132908.htm|başlık=Sticking your neck out: How did plesiosaurs swim with such long necks?|erişimtarihi=2021-08-24|dil=en|çalışma=ScienceDaily}}</ref> Eğer durum buysa, o zaman ''Plesiosaurus'' iyi bir ivme elde etmek için boynunu düz tutmak zorunda kalacaktı, bu da avlanmayı zorlaştıracak bir şeydi. Bu nedenle, bu hayvanların onları takip etmeye çalışmak yerine avın yaklaşmasını gerçekten beklemeleri mümkün olabilir.

== Kaynakça ==
=== Notlar ===
{{Kaynakça}} 

=== Kaynaklar ===

* Andrews, CW 1896. "Plesiosaurya kafatasının yapısı üzerine". ''Quarterly Journal of the Geological Society'', Londra, 52, 246-253.
* Brown, DS 1981. "İngiliz Üst Jura Plesiosauroidea (Reptilia) ve Plesiosauria'nın filogeni ve sınıflandırmasının bir incelemesi". ''British Museum Bülteni (Doğal Tarih): Jeoloji'', 35, (4), 253-347.
* Cruickshank, ARI; Küçük, PG; ve Taylor, MA 1991. "Plesiosaurlarda Dorsal burun delikleri ve hidrodinamik tahrikli sualtı koku alma". ''Doğa'', 352, 62-64.
* Lydekker, R. 1889. British Museum'daki Reptilia ve Amphibia fosili kataloğu (Doğa Tarihi), Bölüm II. Ichthyopterygia ve Sauropterygia takımlarını içerir. British Museum (Doğa Tarihi)
* [[Richard Owen]], Liyas Oluşumlarının Fosil Sürüngeni, pt iii. (Monogr. Paleont. Sok., 1865)
* Kişi, PO 1963. Grubun stratigrafik ve coğrafi dağılımının bir özeti ile Plesiosauria sınıflandırmasının bir revizyonu. Lunds Universitets Årsskrift, NF Avd. 2. 59, 1-59.
* Storrs, GW 1991. ''"Corosaurus alcovensis'' (Diapsida: Sauropterygia) ve Wyoming'in Triyas Alcova Kireçtaşının anatomisi ve ilişkileri". ''Peabody Doğa Tarihi Müzesi Bülteni'', 44, 1-151.
* Storrs, GW ve Taylor, MA 1996. "Street, Somerset, İngiltere'nin en alt Lias'ından (Rhaetian / Hettangian) yeni bir plesiosaur cinsinin kafatası anatomisi". ''Omurgalı Paleontolojisi Dergisi'', 16, (3), 403–420.
* Storrs, GW 1997. ''"Plesiosaurus'' cinsinin morfolojik ve taksonomik açıklaması". 145-190. Callaway, J. M ve Nicholls, EL (ed. ). ''Eski Deniz Sürüngenleri'' . Akademik basın. Londra.
* Taylor, MA ve Cruickshank, ARI 1993. Westbury, Wiltshire'daki Yukarı Jurassuc'tan Pliosaurus brachyspondylus'un (Reptilia: Plesiosauria) kraniyal anatomisi ve fonksiyonel morfolojisi. Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri, Seri B, 341, 399-418.
* Torrens, Hugh 1995. "Lyme'li Mary Anning (1799-1847); 'Dünyanın Tanıdığı En Büyük Fosilist'". ''İngiliz Bilim Tarihi Dergisi'', 25 (3): 257–284

== Dış bağlantılar ==

* [http://plesiosauria.com/plesiosaurus Cins Plesiosaurus] - Plesiosaur Dizini
* [https://web.archive.org/web/20060712103044/http://www.palaeos.com/Vertebrates/Units/220Lepidosauromorpha/220.600.html Plesiosauroidea] – Palaios
* [https://web.archive.org/web/20060902043146/http://www.fmnh.helsinki.fi/users/haaramo/Metazoa/Deuterostoma/Chordata/Reptilia/Sauropterygia/Plesiosauria.htm Plesiosauria] – Mikko'nun Filogeni Arşivi

{{Taksonçubuğu|from=Q857081}}


[[Kategori:1821'de tanımlanan fosil taksonları]]
[[Kategori:Plesiosauroidea]]
[[Kategori:Jura devri sürüngenleri]]


== Açıklama ==
== Açıklama ==

Sayfanın 21.43, 24 Ağustos 2021 tarihindeki hâli

Lua hatası 564 satırında Modül:Jeolojik_aralık: attempt to compare number with nil.

Plesiosaurus (Yunanca: πλησίος (plesios), yakın + σαῦρος (sauros), kertenkele), Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş, büyük bir sauropterygian deniz sürüngeni cinsidir ve İngiltere, Lias'tan neredeyse eksiksiz iskeletler tarafından bilinir. Küçük kafası, uzun ve ince boynu, kaplumbağayı andıran geniş gövdesi, kısa kuyruğu ve iki çift büyük, uzun arka yüzgeci ile ayırt edilir. Adını, erken fakat oldukça tipik bir üyesi olduğu Plesiosauria takımına borçludur. Yalnızca Plesiosaurus dolichodeirus adlı tek bir türü içerir. P. brachypterygius, P. guilielmiimperatoris ve P. tournemirensis dahil olmak üzere bir zamanlar bu cinse atanan diğer türler, Hydrorion, Seeleyosaurus ve Occitanosaurus gibi yeni cinslere yeniden atanmıştır.

Keşif

Mary Anning'den Plesiosaurus'un keşfiyle ilgili imzalı mektup

Plesiosaurus'un ilk tam iskeleti, Aralık 1823'te, erken dönem paleontolog ve fosil avcısı Mary Anning tarafından, Sinemurian (Erken Jura)-yaşındaki kayaçlarda keşfedildi.[1][2] Ek Plesiosaurus fosilleri, uzun yıllar boyunca Dorset'teki Lias Grubu'nun kayalarında bulundu, "bu (20.) yüzyılın başlarında, Lias Grubu'ndaki taşocakçılığı faaliyetlerinin kesilmesine kadar." Henry De la Beche ve William Conybeare tarafından iki yıl önce 1821'de türleri adlandırmak için daha az eksiksiz kalıntılar kullanılmış olsa da ve ilk keşfedilmesine rağmen, Conybeare'in kalıntıları holotip değildi - Anning'inkilerdi.[3][4][5] [2][6]

Plesiosaurus, keşfedilen ilk "antediluvian sürüngenlerinden" biriydi ve Victoria İngiltere'sinde büyük ilgi uyandırdı. William Conybeare ve Henry De la Beche tarafından, sadece birkaç yıl önce aynı kaya katmanlarında bulunan Ichthyosaurus'tan daha normal bir sürüngen gibi olduğunu belirtmek için ("kertenkeleye yakın") böyle adlandırıldı. Plesiosaurus, Plesiosauria'nın arketipsel cinsidir ve ilk tanımlanan türdür, dolayısıyla adını takıma ödünç verir. Conybeare ve De la Beche, 1821'de Bristol bölgesi, Dorset ve Lyme Regis'ten dağınık buluntulara isim verdiler.[6] Plesiosaurus'un tip türü olan P. dolichodeirus, Conybeare tarafından 1824'te Anning'in orijinal buluntularına dayanarak adlandırılmış ve tanımlanmıştır.

Açıklama

Kafatası ve diş

Doğa Tarihi Müzesi'nde sergilenen tip örneği
Anılan örnek, bulunan ilk Plesiosaurus iskeleti - 1821'de türlere isim vermek için kullanıldı

Diğer plesiosaur cinsleriyle karşılaştırıldığında, Plesiosaurus'un küçük bir kafası vardır. Kafatası uzundan çok daha dardır,[7] en büyük genişliğine gözlerin hemen arkasında (göbek sonrası çubuk) ulaşır.[8] Ön kısım "açıkça üçgen" dir.[8] Yan görünümde, kafatası, kafatası masasının arkasındaki en yüksek noktasına ulaşır.[9] "Dış burun delikleri, iç burun deliklerini örter".[8] Bunlar burnun ucunda değil, daha geride, kafatasının ucundan gözlere daha yakın konumdadırlar.[7] Rhomaleosaurus'un burun deliklerinden farklı olarak[10] sualtında koku alma için uyarlanmış gibi görünmüyorlar.[8] Göz çukuru kabaca daireseldir ve kafatasının uzunluğunun yaklaşık yarısına yerleştirilmiştir.[8] Yüzü yukarı ve yanlara dönüktür.[7][9] Göz çukurlarının hemen arkasında, göz çukurlarıyla yaklaşık olarak aynı boyutta ve ayrıca kabaca dairesel olan supratemporal fenestralar bulunur.[8] Dört açıklık arasında pineal foramen bulunur ve temporal fenestrae arasında dar bir sagital sırt bulunur.[8] Diğer plesiosaurlarda olduğu gibi, damağın pterygoidleri beyin kabuğunun bazioksipitaliyle[8] ancak birleşme pliosaurlar Rhomaleosaurus ve Pliosaurus'taki kadar sağlam değildir.[8][11] "Damak kemikleri incedir, ancak suborbital fenestra yoktur."[8]

Bir insanla Plesiosaurus'un boyut karşılaştırması.

Alt çenenin iki kolu, yaklaşık 45°'lik bir açıyla bir "V" şekli oluşturur.[7] Buluştukları özel bölge olan simfiz sağlamdır. İki rami simfizde kaynaşarak sivri, sığ kepçe benzeri bir şekil oluşturur.[12]

Plesiosaurus'un dişleri, "enine kesitte hafif kavisli ve dairesel" olan "basit, iğneye benzer koniler" dir. Uçtan tabana uzanan ince çizgilerle keskin bir şekilde sivri uçludurlar ve ileriye dönüktürler (yukarı doğru). Bu çıkıntı, kafatasının ön ucuna yakın yerlerde daha belirgin hale gelir ve burada yatayın sadece 10-15° üzerinde olabilir.[7] Üst çenede diş sırası başına 20 ila 25, alt çene diş sırası başına[8] ve 24 diş vardır.[7] Semfiz bölgesinde bir alt çenenin diş sırasının en fazla dört dişi bulunur.[12]

Omurga

Mary Anning tarafından 1823'te bulunan neredeyse eksiksiz bir plesiosaur iskeletini tanımlayan Conybeare'nin 1824 tarihli makalesinden bir Plesiosaurus dolichodeirus'un iskelet anatomisinin çizimi

Plesiosaurus, yaklaşık 3.5 metre (11 ft) uzunluğa ulaşan orta büyüklükte bir plesiosaurdu.[13] 38 ila 42 servikal vertebrayı koruyan farklı örneklerle birlikte yaklaşık 40 servikal omur (boyun omurları) vardır.[14] Omurganın geri kalanında , boyun-gövde geçişinden bir avuç (holotip örneğinde dört veya beş) "pektoral" omur,[14] yaklaşık 21 dorsal veya sırt omur, üç veya daha fazla sakral omur ve en az 28 kaudal omur.[15] Genel olarak, Centra servikal vertebra, nispeten biraz daha uzun uzunluğa göre olan uzamıştır. Bununla birlikte, genişlik genellikle uzunluktan daha büyük veya buna eşittir. Servikal merkezin eklem yüzeyleri "hafif içbükey ve böbrek şeklinde, yuvarlak, hafif buruşuk kenarlıdır." Merkezin ventral yüzeyinde foramina subcentralia adı verilen küçük delikler bulunur. Dorsallerin bazıları, servikaller gibi buruşuk eklem kenarlarına sahiptir; bu özellik tipik olarak kaudallerde yoktur.[14]

Kaburgalar boyundan kuyruğa kadar bulunur. Servikal kaburgalar balta şeklindedir ve iki eklem başı vardır.[14] Dorsal kaburgalar kalındır ve sadece bir başı vardır. Sakral kaburgalar "kısa, sağlam ve her iki uçta da küt veya topuz benzeridir." Kaudal kaburgalar, kuyruk boyunca yerlerine bağlı olarak farklı morfolojilere sahiptir, ön örnekler sivri ve daha uzak örnekler "geniş ve künt" olarak kullanılır.[14] Plesiosaurus ayrıca "göbek kaburgaları" olarak da bilinen gastralyaya sahiptir. Omuz ve pelvis arasında dokuz veya daha fazla gastralya grubu bulunur. Her set yedi elemandan oluşur: orta hatta üç yan elemanla çevrili bir kemik.[15]

Uzuvlar

Yaşam restorasyonu

Omuz kuşağı sadece kısmen biliniyor ancak plesiosaurlar için tipik gibi görünüyor. Ön uçta kaynaşmış klavikulalar, skapulalar (omuz bıçakları) ve büyük korakoidler içerir. Skapula ve korakoidlerin her ikisi de glenoidlere (kol yuvaları) katkıda bulunur. Pektoral fenestra adı verilen bir çift oval delik, skapular/korakoid temasların ortasında bulunur.[15] Ön ayaklar, çoğu plesiosaurunkiyle karşılaştırıldığında uzun ve nispeten dardır. Humerus (üst kol kemiği), sauropterygianlar arasında korunan ilkel bir özellik gibi görünen belirgin bir eğriliğe sahiptir. Olgun Plesiosaurus ayrıca humerusun ventral yüzeyi boyunca belirgin bir oluğa sahiptir. Önkol, düz, geniş, hilal şeklinde bir ulna ve "sağlam ve sütun benzeri" bir radius içerir. Bilek altı kemik içerir.[16] El küreğinin beş parmağı vardır; falangeal formül belirsizdir, ancak "başparmak " tan beşinci "parmak" a kadar büyük bir birey için sayı 4-8-9-8-6'dır.[17]

Pelvis, eşit kasık kemikleri, ischia[17] ve pelvisi vertebral kolona bağlayan bıçak şeklindeki ilia içerir.[18] Asetabulum, kasık kemikleri ve ischia üzerindeki yüzeyler tarafından oluşturulur. Göğüs kemerine benzer şekilde, ischia ve kasık kemikleri arasında bir çift delik vardır.[17] Arka ayaklar uzun ve dardır[18] ve yetişkinlerde ön ayaklardan çok daha küçüktürler.[17] Uyluk kemikleri düzdür. Alt arka bacak kabaca eşit büyüklükte iki kemik, sağlam kaval kemiği ve yarım ay şeklindeki fibula içerir . Ayak bileğinde altı kemik vardır. Ayak pedalı beş basamak içerir. El gibi, falangeal formül de belirsizdir, ancak en içten dışa "ayak parmağına" en az 3-7-9-8-7'dir.[18]

Sınıflandırma

Plesiosaurus tarihsel olarak bir çöp sepeti taksonu olmuştur. Bunun nedeni kısmen ilgili fosillerin az sayıda anatomik veya taksonomik çalışmasıdır. Eleştirel olmayan taksonomik çalışma, Mezozoik'in farklı dönemlerinde yaşamış yüzlerce türün Plesiosaurus'a atanmasıyla sonuçlandı. Daha genç Jura veya Kretase türlerinin hiçbiri Plesiosaurus'a ait değildir. Erken Jura türlerinin gözden geçirilmesi, Plesiosaurus'a uygun şekilde atanan tek İngiliz türünün P. dolichodeirus olduğunu göstermektedir.[2] Birkaç başka Avrupa Erken Jura türü yeni cinse atanmıştır. Örneğin: P. brachypterygius, P. guilielmiimperatoris ve P. tournemirensis, yeni cinsler olan, Hydrorion, Seeleyosaurus ve Occitanosaurus'a atandı.

Aşağıdaki kladogram, Benson ve ark. (2012) tarafından oluşturulmuş olup, Plesiosaurus'un Plesiosauria içindeki yerleşimini gösterir.[19]

 Pistosauria 

"Pistosaurus postcranium"

Pistosaurus

Yunguisaurus liae

Augustasaurus hagdorni

 Plesiosauria 

Bobosaurus forojuliensis

Anningasaura lymense

 Rhomaleosauridae 

Stratesaurus taylori

Macroplata tenuiceps

Avalonnectes arturi

Eurycleidus arcuatus

Meyerasaurus victor

Maresaurus coccai

Atychodracon megacephalus

Archaeonectrus rostratus

Rhomaleosaurus cramptoni

Rhomaleosaurus thorntoni

Rhomaleosaurus zetlandicus

Neoplesiosauria 
 Pliosauridae 

Thalassiodracon hawkinsi

Hauffiosaurus spp.

Attenborosaurus conybeari

gelişmiş pliosauridler (Peloneustes)

 Plesiosauroidea 

Eoplesiosaurus antiquior

Plesiosaurus dolichodeirus

Plesiopterys wildi

Cryptoclidus eurymerus

 Microcleididae 

Eretmosaurus rugosus

Westphaliasaurus simonsensii

Seeleyosaurus guilelmiimperatoris

Microcleidus tournemiensis

Microcleidus brachypterygius

Microcleidus homalospondylus

Stratigrafi

Calgary'de geçici olarak atıfta bulunulan örnek

Kesin olmayan Plesiosaurus dolichodeirus örnekleri Dorset'in Lyme Regis bölgesi ile sınırlıdır. [20] İngiltere'nin Lias Grubu'ndaki en yaygın plesiosaur türü gibi görünüyor. [21] Plesiosaurus en iyi "Mavi Liyasın üst kısmı, 'Sığır Eti ile Şeyller' ve alt Siyah Ven Marlları" ile temsil edilir; Lias Grubu ammonit fosil bölgelerini kullanan bu kayalar, erken Sinemuriyen evresine tarihlenmektedir. Diğer bazı Plesiosaurus fosilleri daha sonraki Sinemurian kayalarındandır. En eski örnek, geç Rhaetian veya erken Hettang kayalarından geldiği düşünülen bir kafatası olabilir.[22]

Paleoekoloji

Plesiosaurus, esas olarak deniz tarağı ve salyangozla beslendi ve belemnitler, balıklar ve diğer avları da yediğini düşünülüyor.[23] U şeklindeki çenesi ve keskin dişleri balık tuzağı gibi olurdu. Kendini küreklerle itiyordu, kuyruğu fazla kullanılamayacak kadar kısaydı. Boynu, bir kovalamaca sırasında seyir halindeyken dümen olarak kullanılmış olabilir. Plesiosaurus, deniz yılanları gibi suda gençken yaşayabilmesi için canlı doğurdu. Gençler açık okyanusa taşınmadan önce haliçlerde yaşamış olabilir.

Plesiosaurus'un uzun boynunun hızlanmaya çalışırken bir engel olacağı, boyundaki herhangi bir bükülmenin türbülans yaratacağı varsayılmıştır.[24] Eğer durum buysa, o zaman Plesiosaurus iyi bir ivme elde etmek için boynunu düz tutmak zorunda kalacaktı, bu da avlanmayı zorlaştıracak bir şeydi. Bu nedenle, bu hayvanların onları takip etmeye çalışmak yerine avın yaklaşmasını gerçekten beklemeleri mümkün olabilir.

Kaynakça

Notlar

  1. ^ Torrens 1995
  2. ^ a b c Storrs 1997 pp. 146
  3. ^ Andrew 1896
  4. ^ Lydekker 1889
  5. ^ Owen 1865
  6. ^ a b De la Beche, H. T. & W. D. Conybeare. (1821). Notice of the discovery of a new fossil animal, forming a link between the Ichthyosaurus and crocodile, together with general remarks on the osteology of the Ichthyosaurus. Transactions of the Geological Society of London 5: 559–594
  7. ^ a b c d e f Storrs 1997 pp. 166
  8. ^ a b c d e f g h i j k Storrs 1997 pp. 165
  9. ^ a b Storrs 1997 pp. 167
  10. ^ Cruickshank 1991
  11. ^ Taylor and Cruickshank 1993
  12. ^ a b Storrs 1997 pp. 169.
  13. ^ Storrs 1997 pp. 149
  14. ^ a b c d e Storrs 1997 pp. 170
  15. ^ a b c Storrs 1997 pp. 171
  16. ^ Storrs 1997 pp. 173
  17. ^ a b c d Storrs 1997 pp. 176
  18. ^ a b c Storrs 1997 pp. 178
  19. ^ Benson (2012). "High Diversity, Low Disparity and Small Body Size in Plesiosaurs (Reptilia, Sauropterygia) from the Triassic–Jurassic Boundary". PLOS ONE. 7 (3): e31838. doi:10.1371/journal.pone.0031838. PMC 3306369 $2. PMID 22438869. 
  20. ^ Storrs 1997 pp. 148
  21. ^ Storrs 1997 pp. 179
  22. ^ Storrs 1997 pp.180
  23. ^ "Plesiosaur bottom-feeding shown" (İngilizce). 2005-10-17. Erişim tarihi: 2021-08-24. 
  24. ^ "Sticking your neck out: How did plesiosaurs swim with such long necks?". ScienceDaily (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-08-24. 

 

Kaynaklar

  • Andrews, CW 1896. "Plesiosaurya kafatasının yapısı üzerine". Quarterly Journal of the Geological Society, Londra, 52, 246-253.
  • Brown, DS 1981. "İngiliz Üst Jura Plesiosauroidea (Reptilia) ve Plesiosauria'nın filogeni ve sınıflandırmasının bir incelemesi". British Museum Bülteni (Doğal Tarih): Jeoloji, 35, (4), 253-347.
  • Cruickshank, ARI; Küçük, PG; ve Taylor, MA 1991. "Plesiosaurlarda Dorsal burun delikleri ve hidrodinamik tahrikli sualtı koku alma". Doğa, 352, 62-64.
  • Lydekker, R. 1889. British Museum'daki Reptilia ve Amphibia fosili kataloğu (Doğa Tarihi), Bölüm II. Ichthyopterygia ve Sauropterygia takımlarını içerir. British Museum (Doğa Tarihi)
  • Richard Owen, Liyas Oluşumlarının Fosil Sürüngeni, pt iii. (Monogr. Paleont. Sok., 1865)
  • Kişi, PO 1963. Grubun stratigrafik ve coğrafi dağılımının bir özeti ile Plesiosauria sınıflandırmasının bir revizyonu. Lunds Universitets Årsskrift, NF Avd. 2. 59, 1-59.
  • Storrs, GW 1991. "Corosaurus alcovensis (Diapsida: Sauropterygia) ve Wyoming'in Triyas Alcova Kireçtaşının anatomisi ve ilişkileri". Peabody Doğa Tarihi Müzesi Bülteni, 44, 1-151.
  • Storrs, GW ve Taylor, MA 1996. "Street, Somerset, İngiltere'nin en alt Lias'ından (Rhaetian / Hettangian) yeni bir plesiosaur cinsinin kafatası anatomisi". Omurgalı Paleontolojisi Dergisi, 16, (3), 403–420.
  • Storrs, GW 1997. "Plesiosaurus cinsinin morfolojik ve taksonomik açıklaması". 145-190. Callaway, J. M ve Nicholls, EL (ed. ). Eski Deniz Sürüngenleri . Akademik basın. Londra.
  • Taylor, MA ve Cruickshank, ARI 1993. Westbury, Wiltshire'daki Yukarı Jurassuc'tan Pliosaurus brachyspondylus'un (Reptilia: Plesiosauria) kraniyal anatomisi ve fonksiyonel morfolojisi. Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri, Seri B, 341, 399-418.
  • Torrens, Hugh 1995. "Lyme'li Mary Anning (1799-1847); 'Dünyanın Tanıdığı En Büyük Fosilist'". İngiliz Bilim Tarihi Dergisi, 25 (3): 257–284

Dış bağlantılar

Açıklama

Plesiosaurus, onun emrinin dürüstçe tipik bir üyesiydi, ve (16 fte 9.8) 5 metreye 3'ün etrafında toplam uzunlukta ölçtü. Hortum, kısaydı, ama ağız, çok geniş açabildi, ve çeneler, yuvalarda koni biçiminde dişlerin bir dizisiyle sağlandı, canlı gavialdan onların gibi büyük kısım. Boyun, uzun ve inceydi, ama bu, birazcık büyük ölçüde olmuş olmak görünür, çünkü omurlar, neredeyse daire-bitirilendir, hangisi, onun, eğilmiş olamadığını gösterir, kuğu-modada, birçok yaşlı onarımda temsil etti. Diğer omurlar, benzer şekilde neredeyse daire-bitirilen ve sertçe birleşmiştir, ve, hiçbir sacrum yoktur. Kaburgalar, tek-başlıdır, ve gövdenin ortasında onlar, çiftlenen dalların desteklerinin arasında, karna ait kaburgaların yoğun bir göğüslüğünü karşılar. Kısa kuyruk, düzdü, ve hızlıca inceldi.

Çiftlenen dalları destekleyen göğüse ait ve pelvise ait korsalar, çokça genişletilendir, deniz kaplumbağalarının uygun kemiklerine benzer göğüse ait çekici yaşam.

Dallar, beş tam basamakla, her biri asker alaylarının çok büyük bir sayısından dayanmasına rağmen kürekler uzatıldı. Keşfedilen derinin bazı izleri, düzgün olduğunu akla getirir, pullu değil.