Orta Çağ İslam dünyasında astronomi: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.115.533 değişiklik
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
Kötü çeviri ve yanlış kaynaklandırma düzeltildi
1. satır: 1. satır:
[[Dosya:Astrolabe-Persian-18C.jpg|sağ|küçükresim|[[İngiltere]]'nin [[Cambridge]] şehrinde bulunan Whipple Müzesinin Bilim tarihi bölümünde tutulan 18. yüzyıldan kalma farsça bir [[usturlap]].]]
[[Dosya:Astrolabe-Persian-18C.jpg|sağ|küçükresim|[[İngiltere]]'nin [[Cambridge]] şehrinde bulunan Whipple Müzesinin Bilim tarihi bölümünde tutulan 18. yüzyıldan kalma farsça bir [[usturlap]].]][[Dosya:A_Large_Persian_Brass_Celestial_Globe_with_an_ascription_to_Hadi_Isfahani.jpg|küçükresim|200x200pik|Hadi İsfahani'nin bir tanımıyla [[İran]] princinden yapılmış tipik küresel form ve Göksel Küre. Dünya işaretleri, rakam ve astrolojik semboller ayrıntılı olarak üzerine kazınmış.<br>
]]'''İslam astronomisi''', özellikle [[İslam'ın Altın Çağı]]'nda (9. ve 13. yüzyıl)<ref name="ReferenceA2">{{Harv|Saliba|1994b|pp=245, 250, 256–257}}</ref> sırasında, [[İslam dünyası]]nda yapılan [[astronomik]] gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla [[Arapça]] yazılmıştır. Bu gelişmeler özellikle [[Uzak Doğu]] ve [[Hindistan|Hindistan'da]] daha sonra [[Orta Doğu]], [[Orta Asya]], [[Endülüs]] ve [[Kuzey Afrika]]'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.<ref name="Gingerich">{{Harv|Gingerich|1986}}</ref>
'''İslam astronomi''', özellikle İslam'ın [[İslam'ın Altın Çağı|Altın Çağında]] (8 ve 15. yüzyıl) sırasında,<ref name="ReferenceA">{{Harvard alıntı|Saliba|1994b|pp=245, 250, 256–257}}</ref> [[İslam dünyası]]nda yapılan [[astronomik]] gelişmeleri içerir ve çoğunlukla [[Arapça]] yazılmıştır. Bu gelişmeler özellikle [[Uzak Doğu]] ve [[Hindistan|Hindistan'da]] daha sonra [[Orta Doğu]], [[Orta Asya]], [[Endülüs]] ve [[Kuzey Afrika]]'da gerçekleşti. İslam Astronomisinin [[Bizans|Bizans<ref name="Leichter">{{Kaynak|yazar=Joseph Leichter|başlık=The Zij as-Sanjari of Gregory Chioniades|yayıncı=[[Internet Archive]]|tarih=27 Haziran 2009|url=https://archive.org/details/TheZijAs-sanjariOfGregoryChioniades|erişimtarihi=2 Ekim 2009|postscript=}}</ref>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-Leichter-2|<span class="mw-reflink-text">[2]</span>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-Leichter-2|<span class="mw-reflink-text">[2]</span>]][[#cite note-Leichter-2|<span class="mw-reflink-text">[2]</span>]][[#cite_note-Leichter-3|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[3]</nowiki></span>]] ve [[Avrupa|Avrupa<ref name="Saliba">Saliba (1999).</ref>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-Saliba-3|<span class="mw-reflink-text">[3]</span>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-Saliba-3|<span class="mw-reflink-text">[3]</span>]][[#cite note-Saliba-3|<span class="mw-reflink-text">[3]</span>]][[#cite_note-Saliba-4|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[4]</nowiki></span>]] astronomisi üzerinde önemli bir etkisi olmasının yanı sıra, [[Çin]] ve [[Mali]] astronomisini de büyük ölçüde etkilemiştir.<ref>{{Kaynak|url=|başlık=History of Oriental Astronomy|erişimtarihi=|katkı=Islamic Astronomical Tables in China: The Sources for Huihui li|tarih=|sayfalar=19-32|çalışma=|yayıncı=[[Springer Science+Business Media]]|yıl=2002|ad=Benno|soyadı=van Dalen|editör-ad=S. M. Razaullah|editör-soyadı=Ansari|isbn=1-4020-0657-8}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://books.google.com/books?id=4DJpDW6IAukC&pg=PA180 |başlık=African Cultural Astronomy By Jarita C. Holbrook, R. Thebe Medupe, Johnson O. Urama |erişimtarihi=28 Eylül 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160826084847/https://books.google.com/books?id=4DJpDW6IAukC&pg=PA180 |arşivtarihi=26 Ağustos 2016 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kaynak|url=|başlık=African Cultural Astronomy|erişimtarihi=|tarih=|bölüm=The Timbuktu Astronomy Project|sayfa=179|çalışma=|yayıncı=|seri=Astrophysics and Space Science Proceedings|yıl=2008|ad2=Brian|ad3=Shamil|ad4=Salikou|ad5=Mohammed|ad6=Ahmed|ad7=Mamadou|ad8=Drissa|ad9=Laya|soyadı2=Warner|soyadı3=Jeppie|soyadı4=Sanogo|soyadı5=Maiga|soyadı6=Maiga|soyadı7=Dembele|soyadı8=Diakite|soyadı9=Tembely|isbn=978-1-4020-6638-2|doi=10.1007/978-1-4020-6639-9_13|bibcode=2008ASSP....6..179M|postscript=.|ad1=Rodney Thebe|soyadı1=Medupe}}</ref>


İslam astronomisi, özellikle 12. yüzyılda Arapça eserlerin Latince'ye çevrilmesiyle, erken Orta Çağ dönemindeki bilgi kaybını takiben Bizans<ref name="Leichter2">{{Cite book|url=https://archive.org/details/TheZijAs-sanjariOfGregoryChioniades|title=The Zij as-Sanjari of Gregory Chioniades|access-date=11 November 2016|date=May 2004|website=[[Internet Archive]]|location=Providence, RI|publication-date=27 June 2009|publisher=[[Brown University]]|last=Leichter|first=Joseph}}</ref> ve Avrupa<ref name="Saliba2">Saliba (1999).</ref> astronomisinin yeniden canlanmasında önemli bir rol oynadı. Çin astronomisi<ref name=":0">{{Cite book|title=Islamic Astronomical Tables in China: The Sources for Huihui li|pages=19–32|work=History of Oriental Astronomy|series=Astrophysics and Space Science Library|year=2002|volume=274|isbn=978-94-015-9862-0|editor-first=S.M. Razaullah|editor-last=Ansari|doi=10.1007/978-94-015-9862-0|last=Benno|first=van Dalen}}</ref> ve Mali astronomisi üzerinde de etkileri oldu.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=4DJpDW6IAukC&pg=PA180|title=African Cultural Astronomy: Current Archaeoastronomy and Ethnoastronomy research in Africa|access-date=11 November 2016|date=1 January 2008|language=en|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=9781402066399|editor-first=Jarita|editor-last=Holbrook|editor-last2=Medupe|editor-first2=Rodney Thebe|editor-last3=Urama|editor-first3=Johnson O.}}</ref><ref>{{Citation|title=African Cultural Astronomy|chapter=The Timbuktu Astronomy Project|page=179|series=Astrophysics and Space Science Proceedings|year=2008|volume=6|isbn=978-1-4020-6638-2|doi=10.1007/978-1-4020-6639-9_13|last13=Hawkes|first12=Bernard|last12=Sodio|first11=Sibiri|last11=Traore|last10=Kanoute|first13=Sharron|postscript=.|first10=Mamadou|last1=Medupe|first1=Rodney Thebe|last5=Maiga|last2=Warner|first2=Brian|last3=Jeppie|first3=Shamil|last4=Sanogo|first4=Salikou|first5=Mohammed|first9=Laya|last6=Maiga|first6=Ahmed|last7=Dembele|first7=Mamadou|last8=Diakite|first8=Drissa|last9=Tembely|bibcode=2008ASSP....6..179M}}</ref>
[[Aldebaran]], [[Altair]], ve [[Deneb]] gibi gökyüzündeki yıldızların önemli bir kısmı ve Alidade, [[Azimut]]h ve [[Nadir (astronomi)|Nadir]] gibi astronomik terimler hala [[Arapça yıldız isimler listesi|Arapça kelimeler<ref>{{Kaynak|url=http://www.icoproject.org/star.html|başlık=Arabic Star Names|tarih=1 Mayıs 2007|erişimtarihi=24 Ocak 2008|yayıncı=Islamic Crescents' Observation Project|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080202163504/http://www.icoproject.org/star.html|arşivtarihi=2 Şubat 2008|ölüurl=evet}}</ref>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-7|<span class="mw-reflink-text">[7]</span>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-7|<span class="mw-reflink-text">[7]</span>]][[#cite note-7|<span class="mw-reflink-text">[7]</span>]][[#cite_note-8|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]]<ref>{{Kaynak|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/201005/arabic.in.the.sky.htm|başlık=Arabic in the sky|tarih=|erişimtarihi=|yayıncı=www.saudiramcoworld.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20141130201634/http://www.saudiaramcoworld.com/issue/201005/arabic.in.the.sky.htm|ölüurl=hayır|arşivtarihi=30 Kasım 2014}}</ref> ile isimlendirilmektedir. Bugün hala literatürün büyük bir kısmı İslami astronomi'den gelmektedir, dünya çapında Astronomiyle ilgili 10.000'den fazla İslami el yazması vardır, fakat bunların çoğu okunmayan ya da kataloğunu hazırlanmayan kayıtlardır. Yine de astronomi alanının içindeki İslami aktivite oldukça doğru bir şekilde betimlenebilir.<ref>{{Harvard alıntı|Ilyas|1997}}</ref>[[Dosya:A_Large_Persian_Brass_Celestial_Globe_with_an_ascription_to_Hadi_Isfahani.jpg|küçükresim|200x200pik|Hadi İsfahani'nin bir tanımıyla [[İran]] princinden yapılmış tipik küresel form ve Göksel Küre. Dünya işaretleri, rakam ve astrolojik semboller ayrıntılı olarak üzerine kazınmış.<br>
]]


[[Aldebaran]], [[Altair]], ve [[Deneb]] gibi yıldızların önemli bir kısmı ve [[alidat]], [[azimut]] ve [[Nadir (astronomi)|nadir]] gibi astronomik terimler günümüzde de [[Arapça yıldız isimleri listesi|Arapça isimleriyle]][./Orta_Çağ_İslam_dünyasında_astronomi#cite_note-7 <span class="mw-reflink-text"><nowiki>[7]</nowiki></span>][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-7|<span class="mw-reflink-text">[7]</span>]][[Orta Çağ İslam dünyasında astronomi#cite%20note-7|<span class="mw-reflink-text">[7]</span>]][[#cite note-7|<span class="mw-reflink-text">[7]</span>]][[#cite_note-8|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]] anılmaktadır.<ref>{{Citation|url=http://www.icoproject.org/star.html|title=Arabic Star Names|access-date=11 November 2016|archive-date=2 February 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080202163504/http://www.icoproject.org/star.html|publisher=Islamic Crescents' Observation Project|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://archive.aramcoworld.com/issue/201005/arabic.in.the.sky.htm|title=Arabic in the Sky|access-date=11 November 2016|date=September–October 2010|pages=24–33|website=aramcoworld.com|publisher=Saudi Aramco World|last=Lebling|first=Robert W.}}</ref> İslam astronomisine ait büyük bir literatür külliyatı günümüze ulaşmıştır. Dünyanın dört bir yanına dağılmış ve çoğu okunmamış ya da kataloglanmamış yaklaşık 10.000 el yazması bulunmaktadır. Bu duruma karşın astronomi alanında gerçekleştirilmiş İslami faaliyetlerin makul surette isabetli bir şekilde çerçevesi çizilebilir.<ref>{{Harv|Ilyas|1997}}</ref>
⚫
== Notlar ve Kaynakça ==


=== Notlar ===
⚫
{{Kaynakça|group="n"}}


=== Alıntılar ===
{{Kaynakça|3}}



===Kaynakça===

⚫
{{Kaynak başı|2}}









⚫
== Kaynakça ==
⚫
'''Özel'''{{Kaynakça|group="n"}}

⚫
{{Kaynakça|3}}'''Genel'''{{Kaynak başı|2}}
*{{Kaynak
*{{Kaynak
|soyadı=Adnan
|soyadı=Adnan

Sayfanın 19.35, 1 Ağustos 2021 tarihindeki hâli

İngiltere'nin Cambridge şehrinde bulunan Whipple Müzesinin Bilim tarihi bölümünde tutulan 18. yüzyıldan kalma farsça bir usturlap.
Hadi İsfahani'nin bir tanımıyla İran princinden yapılmış tipik küresel form ve Göksel Küre. Dünya işaretleri, rakam ve astrolojik semboller ayrıntılı olarak üzerine kazınmış.

İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı'nda (9. ve 13. yüzyıl)[1] sırasında, İslam dünyasında yapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmıştır. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'da daha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.[2]

İslam astronomisi, özellikle 12. yüzyılda Arapça eserlerin Latince'ye çevrilmesiyle, erken Orta Çağ dönemindeki bilgi kaybını takiben Bizans[3] ve Avrupa[4] astronomisinin yeniden canlanmasında önemli bir rol oynadı. Çin astronomisi[5] ve Mali astronomisi üzerinde de etkileri oldu.[6][7]

Aldebaran, Altair, ve Deneb gibi yıldızların önemli bir kısmı ve alidat, azimut ve nadir gibi astronomik terimler günümüzde de Arapça isimleriyle[./Orta_Çağ_İslam_dünyasında_astronomi#cite_note-7 [7]][7][7][7][8] anılmaktadır.[8][9] İslam astronomisine ait büyük bir literatür külliyatı günümüze ulaşmıştır. Dünyanın dört bir yanına dağılmış ve çoğu okunmamış ya da kataloglanmamış yaklaşık 10.000 el yazması bulunmaktadır. Bu duruma karşın astronomi alanında gerçekleştirilmiş İslami faaliyetlerin makul surette isabetli bir şekilde çerçevesi çizilebilir.[10]








Kaynakça

Özel

  1. ^ Saliba 1994b, ss. 245, 250, 256–257
  2. ^ Gingerich 1986
  3. ^ Leichter, Joseph (May 2004). The Zij as-Sanjari of Gregory Chioniades. Internet Archive. Providence, RI: Brown University (27 June 2009 tarihinde yayınlandı). Erişim tarihi: 11 November 2016. 
  4. ^ Saliba (1999).
  5. ^ Benno, van Dalen (2002). Ansari, S.M. Razaullah (Ed.). Islamic Astronomical Tables in China: The Sources for Huihui li. History of Oriental Astronomy. Astrophysics and Space Science Library. 274. ss. 19–32. doi:10.1007/978-94-015-9862-0. ISBN 978-94-015-9862-0. 
  6. ^ Holbrook, Jarita; Medupe, Rodney Thebe; Urama, Johnson O., (Ed.) (1 January 2008). African Cultural Astronomy: Current Archaeoastronomy and Ethnoastronomy research in Africa (İngilizce). Springer Science & Business Media. ISBN 9781402066399. Erişim tarihi: 11 November 2016. 
  7. ^ Medupe, Rodney Thebe; Warner, Brian; Jeppie, Shamil; Sanogo, Salikou; Maiga, Mohammed; Maiga, Ahmed; Dembele, Mamadou; Diakite, Drissa; Tembely, Laya; Kanoute, Mamadou; Traore, Sibiri; Sodio, Bernard; Hawkes, Sharron (2008), "The Timbuktu Astronomy Project", African Cultural Astronomy, Astrophysics and Space Science Proceedings, 6, s. 179, Bibcode:2008ASSP....6..179M, doi:10.1007/978-1-4020-6639-9_13, ISBN 978-1-4020-6638-2. 
  8. ^ Arabic Star Names, Islamic Crescents' Observation Project, 2 February 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 November 2016 
  9. ^ Lebling, Robert W. (September–October 2010). "Arabic in the Sky". aramcoworld.com. Saudi Aramco World. ss. 24–33. Erişim tarihi: 11 November 2016. 
  10. ^ Ilyas 1997

Genel

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orta_Çağ_İslam_dünyasında_astronomi&oldid=25921448" sayfasından alınmıştır