Kargagiller: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎top: düzeltme AWB ile
Yeni şeyler eklendi
13. satır: 13. satır:
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Corvidae}}
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Corvidae}}
}}
}}
'''Kargagiller''' (Corvidae), [[karga]], [[kuzgun]], [[saksağan]] gibi cinsleri kapsayan bir [[ötücü kuşlar]] [[familya]]sıdır.
'''Kargagiller''' (Corvidae), [[karga]], [[kuzgun]], [[saksağan]], [[alakarga]], treepies, dağ kargası ve göknar kargası gibi cinsleri kapsayan ötücü kuşlar familyasıdır.


Familya 120 [[Tür|türden]] fazlasını içerir. Genellikle orta boylu, güçlü ayakları ve düz iri gagaları olan zeki [[Ötücü kuşlar|ötücü]] kuşlardır. Vücutlarına nazaran büyük beyinleri vardır; beyin/vücut oranları primatlar ve memeli deniz hayvanları ([[Balinalar|Cetacea]]) ile neredeyse aynıdır ve [[İnsan|insanlarınkinden]] biraz daha düşüktür.[https://en.wikipedia.org/wiki/Corvidae]
Familya üyelerinin çoğu "karga" olarak adlandırılsa da, grup yaklaşık 120 [[tür]]ü içerir. Genellikle orta boylu, güçlü ayakları ve [[gaga]]ları olan kuşlardır.


== <big>Özellikleri</big> ==
Kargalar dünya çapında, Güney Amerika ve kutup daireleri dışında her yerde yaygın bulunurlar. Yakın zamanda karga cinsi [[Avustralya]]'ya tekrar girmiş, ve sonuç olarak beş yeni tür ve bir yeni alt tür bulunmuştur.
[[Karga]] (Corvus) türlerinin hepsi ortalama '''7 yaşındaki'''<ref>{{Web kaynağı|url=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0092895|başlık=Zeka|erişimtarihi=|arşivtarihi=10 Mart 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150310220805/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0092895|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> çocukla aynı zekaya sahiptir. Kuşlar arasında kendini aynada tanıyan tek kuş türü [[Avrupa saksağanı|Avrupa Saksağanı]]'dır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=HRVGA9zxXzk|başlık=Avrupa Saksağanı ve Ayna|erişimtarihi=|arşivtarihi=1 Aralık 2010|arşivurl=https://web.archive.org/web/20101201051430/https://www.youtube.com/watch?v=HRVGA9zxXzk|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Yapılan deneylerde, diğer karga türlerinin aynada kendilerini gördüklerinde aynanın arkasında  başka karga olup olmadığına baktıkları gözlemlenmiştir. Özetle kendilerini tanıyamamaktadırlar. Ayna deneyleri hayvanlar için kolay değildir. Buna rağmen kargagillerin görsel hafızaları çok gelişmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=mRwSC5eHQzA|başlık=Taş ve Kuzgun|erişimtarihi=|arşivtarihi=10 Mart 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150310012441/https://www.youtube.com/watch?v=mRwSC5eHQzA|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> İnsan ve hayvan yüzlerini unutmazlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=zGYII1XbE4U&t=1607s|başlık=Kuzgun ve Hafıza|erişimtarihi=|arşivtarihi=1 Aralık 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20161201201313/https://www.youtube.com/watch?v=zGYII1XbE4U&t=1607s|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> İyilik, kötülük yapanları veya bir insanla, hayvanla yaşadıkları önemli olaylarda insan, hayvan yüzlerini unutmazlar. Hatta eğer önbelleğine almak isterse çevredeki '''cansız''' cisimlerin görünüşlerini bile tanıyabilir, hatırlayabilirler. Fakat her yeni bilgi öğrendiklerinde eski bilgileri hatırlamak, bilmek zorlaşır. Daha da fazla yeni bilgi öğrendiklerinde ise eski bilgiler uçar gider. Sürüsünü, ailesini bu olaylara karşı uyarırlar ve olaylara göre davranıp hareket ederler. Yeni öğrendikleri bilgileri nesilden nesile aktarırlar<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=UZM9GpLXepU|başlık=Robot Karga'nın yaptıklarını gören tecrübesiz genç kuşlar daha kolay öğrenir.|erişimtarihi=|arşivtarihi=20 Mart 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180320080841/https://www.youtube.com/watch?v=UZM9GpLXepU|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> ve çok karmaşık dil yetenekleriyle aynı biz insanlar gibi iletişim kurarlar.


Alet yapabilirler; buna örnek yeni kaledonya kargalarının ağaç kovuğundaki larvalara ulaşmak için çubuk veya dal parçası kullandıkları görülmüştür,<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=UZM9GpLXepU|başlık=Kaledonya Kargası ve Yaptığı Aletler|erişimtarihi=|arşivtarihi=20 Mart 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180320080841/https://www.youtube.com/watch?v=UZM9GpLXepU|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> çubuk kullanmasının nedeni özellikle larvayı direkt olarak yukarıya çekmekten ziyade çok daha kolay olan yolu tercih etmesidir. Larvayı çubukla dürterek larvanın sinirlenip çubuğu ısırmasını sağlamakta ve yukarı çekip yemektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=xwVhrrDvwPM|başlık=Kaledonya kargasının farklı taktiği|erişimtarihi=|arşivtarihi=9 Haziran 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090609092032/https://www.youtube.com/watch?v=xwVhrrDvwPM|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Benzer deneyler kuzgunlarda da yapılmış bir yiyecek dolusu kaba ulaşmak için suya taş vb. nesneler atıp su seviyesinin yükselmesini sağlayıp yiyeceği almayı başarmıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=lrYPm6DD44M|başlık=Kuzgunların Zekası|erişimtarihi=|arşivtarihi=21 Haziran 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110621230159/https://www.youtube.com/watch?v=lrYPm6DD44M|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Kargalar geleceğe dair planlar yapabilir ve düşünebilir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.lunduniversity.lu.se/article/ravens-parallel-great-apes-in-their-planning-abilities|başlık=Kargalar derin düşünebilir ve geleceği öngörüp plan yapabilirler.|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> İsveç'te Lund Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalara göre '''[[Primat|primatlar]]''' "zihinsel zaman yolculuğu" ile geleceği hayal ederek düşünebilmektedir. Geleceğe yönelik plan yapma becerisinin insana özel olduğu düşünülüyordu. Şimdi, ilk kez insan dışı türlerde de gelişmiş planlama kapasitesinin olduğu anlaşılmıştır. Aynı şekilde '''kuzgunların''' (Corvus Corax) da '''[[Maymun|maymunlar]] gibi''' geleceğe yönelik plan yaptığı bilinmektedir. Buna en basit örnek olarak kargalar yiyeceklerini saklarlar, sincaplar sakladıkları yiyeceklerin yerlerini '''unuturlar''' ve bu sayede birçok ağacın oluşmasına katkı sağlarlar, sincapların aksine kargalar görsel hafızaları çok gelişmiş olduğu için yiyecekleri sakladıkları yerleri '''unutmazlar''' ve her yıl sakladıkları yerleri bulurlar. Yiyecek saklamanın amacı zorlu dönemlerde, kış mevsiminde veya yavrulama döneminde zorluk çekmemesidir. Yiyeceğin fazlası her zaman saklanır.
Türlerin çoğunluğu, tropikal güney ve orta Amerika'da, güney Asya ve Avrasya'da, 10 türden az olarak [[Afrika]], Avustralya ve kuzey Amerika'da bulunur.


* <big>En '''küçük''' karga türü [[Cüce Alakarga]] (''Cyanolyca nanus),'' 20-23 cm uzunluğunda ve 41 gram ağırlığındadır.</big>
== Cinsler ==
* <big>En '''büyük''' karga türü [[Bayağı kuzgun|Bayağı Kuzgun]] (Corvus Corax), 54-67 cm uzunluğunda ve 1200 gram ağırlığındadır.[https://en.wikipedia.org/wiki/Corvidae#Morphology]</big>
* [[Aphelocoma]] -
* [[Calocitta]] -
* [[Cissa]] -
* [[Corvus]] - Kargalar
* [[Crypsirina]] -
* [[Cyanocitta]] - Yeni Dünya alakargaları
* [[Cyanocorax]] -
* [[Cyanolyca]] -
* [[Cyanopica]] -
* [[Dendrocitta]] -
* [[Garrulus]] - Eski Dünya alakargaları
* [[Gymnorhinus]] -
* [[Nucifraga]] -
* [[Perisoreus]] -
* [[Saksağan|Pica]] - Saksağanlar
* [[Platylophus]] -
* [[Platysmurus]] -
* [[Podoces]] -
* [[Ptilostomus]] -
* [[Pyrrhocorax]] - Dağ kargaları
* [[Temnurus]] -
* [[Urocissa]] -
* [[Zavattariornis]]


== <big>Fosiller</big> ==
Orta [[Miyosen]]'e, yani yaklaşık 17 milyon yıl önceye dayanan birkaç cins keşfedilmiştir. Bunlardan ikisi '''''Miocorvus''''' ve '''''Miopica''''' adlı cinslerdir. Kendileri saksağanların ''(Pica spp.)'' ve kargaların ''(Corvus spp.)'' son orta atalarından biri olduğu düşünülüyor. Aslında kargaların ve saksağanların [[filogenetik]] olarak yeni yeni evrimleştiği döneme denk geliyor.[https://en.wikipedia.org/wiki/Corvidae#Fossil_record]

* [[Miocorvus]] (Sansan, Orta Miyosen, Fransa)
* ''Miopica'' (Güney Batı Ukrayna Orta Miyosen)
* ''[[Miocitta]]'' (Pawnee Çayı Geç Miyosen Logan İlçesi, ABD)
* ''[[Protocitta]]'' (Reddick'in Erken Pleistoseni, ABD)
* ''[[Henocitta]]'' (Williston, ABD Arredondo Yerküresi Orta Pleistosen)

Buna ek olarak her cinsin fosil türü (çoğunlukla [[Karga|Corvus]]) vardır.

== <big>Dağılım</big> ==
Antartika hariç dünyanın her yerinde farklı cins ve türleri bulunur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=zGYII1XbE4U&t=1595s|başlık=Belgeselin ilk dakikalarında vardır.|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>

=== Yaşam Şekli ===
Karga'dan kargaya yuva yapma süresi, kuluçka süresi, yavrunun uçma süresi gibi şeyler değişir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/2016/03/29/everything-you-want-to-know-about-crow-nests/|başlık=Kargaların yuvalama şekli|erişimtarihi=|arşivtarihi=4 Aralık 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20171204032437/https://corvidresearch.blog/2016/03/29/everything-you-want-to-know-about-crow-nests/|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Kargalarda ortalama yuva yapma mevsimi Türkiye'de şubat ayının son haftasında veya mart ayının ilk haftasında başlar. Yuvanın dış iskeleti çoğunlukla en az kalem kalınlığındaki dallardan, daha düşük ihtimalle kıyafet askılığı gibi uzun ve kalın cisimlerden; yuvanın iç kısmı ise kuru ot, pamuk, tüy/hayvan kılı gibi yumuşak malzemelerden oluşur. Tokyo'daki Büyük-Gagalı kargaların (''[[Corvus macrorhynchos]])'' yuva yapmak için kıyafet askılıkları çaldıkları ve yuvanın yumuşak malzemesi olarak da bizonların sırtına konup tüylerini yolup kaçtıkları görülmüştür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=zGYII1XbE4U&t=1940s|başlık=26:31. saniyede kıyafet askılığı çalıyor.|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Yavru kargaların tüyleri yetişkinlere nazaran daha az parlak ve kirli/soluk gözükür, gagasının kenarında ten renginde yumuşak bir doku vardır, ağzının içi kırmızıdır ve gözleri maviye yakındır, büyüdükçe göz rengi koyu kahverengi olur, gagasındaki yumuşak doku yok olur ve ağzının içinin bir kısmı (gaga altı), siyaha döner. Kargalar'da yavrunun yuvadan uçma süresi türe göre 6-10 hafta arasında değişir. Kuluçka süresi boyunca yuvada en çok kalan dişi kuştur ve erkek dişiyi besler. Dişi kuş günde '''1''' kere yumurtlar böylelikle yumurtadan çıkan civciv bir öncekine göre hep '''1''' gün daha küçüktür.'''[[Tek eşlilik|Tek eşlidirler;]]<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/tag/are-crows-monogamous/#Mono|başlık=Kargalar sosyal olarak tek eşli, genetik olarak karışık olarak tanımlanır.|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>'''<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/2015/03/05/all-in-the-crow-family/|başlık=Karga Yaşamı Hakkında|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> ölene kadar aynı eşle yaşarlar. Yuvadaki yumurta sayısı türe göre 3-10 tane olacak şekilde değişir. Yumurtalar kahverengi lekelerle birlikte yeşilimsi bir renktedir. Cinsel olgunluğa ('''3-4''')<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/faqs-about-crows/#crow-live|başlık=Karagaların Cinsel Olgunluk Yaşı|erişimtarihi=|arşivtarihi=11 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170711201605/https://corvidresearch.blog/faqs-about-crows/#crow-live|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> yaşında ulaşırlar. Kargalarda; fiziksel,karakter ve zeka gelişimi '''1''' yılda tamamlanır ama üremeye hazır oldukları yaşa çok çok sonra ulaşırlar. Cinsel olgunluğa ulaştıktan sonra kalıcı olarak ebeveynlerinden, sürüsünden ayrılırlar ve kendi sürüsünü kurar, eş edinir ve yuva yapar. Bu sayede döngü tamamlanmış olur. Kargalarda sürü ve ailenin sayısı; kuşun yaşadığı yere, yiyecek bolluğuna, yaşına ve karakterine göre değişebilir.

==== Yaşam Alanı ====
Orman, köy, park, hayvancılığın yapıldığı yerler, fundalıklar, yaylalar ve şehirde yaşarlar. Şehir hayatına bazı türleri adapte olmuştur. Şehirlerde insan çöplüklerinden dolayı sayıları daha çok ve hayatta kalma oranları diğer yaşam alanlarına göre yüksektir.

== <big>Davranışları</big> ==
Kargagiller '''sosyal''' ve savunmacı kuşlardır, eşlerini, ailelerini, yavrularını ve bölgelerini korumak için ellerinden geleni yapacaklardır ama bu ters etkide gösterir; kargalar aynı türdeşi de olsa sürüsünden veya ailesinden olmadığı sürece yabancı kargaları sürüsünde istemezler, onlarla yiyecek paylaşmazlar. Sürüye yeni bir karga katılmaya çalıştığında uzun bir zaman boyunca kabul etmeyebilirler. Kargalar cenaze törenleri yapmaktadır,<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=60Zg9sGnQf8|başlık=Saksağanların Cenaze Töreni|erişimtarihi=|arşivtarihi=6 Aralık 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151206022239/https://www.youtube.com/watch?v=60Zg9sGnQf8|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> aralarından biri öldüğünde ölünün etrafını sarıp karmaşık şekillerde birbirleriyle iletişim kurarlar. Ne olup bitiyor, anlamaya çalışırlar. Eğer aralarından birini öldürenin, zarar verenin veya yakalayanın kim olduğunu bulurlarsa ondan intikam almak isteyeceklerdir. Bunu yapan bir kedi, insan ya da herhangi bir yırtıcı hayvansa onu rahat bırakmazlar; yüzleri, vücut özelliklerini akılda tutup, her gördüklerinde alarm çağrısıyla onu rahatsız ederler. Yapabilirlerse vurup kaçabilirler. Biz insanlar kargaların nasıl bir iletişim kurduğunu, kurdukları iletişimin ne anlama geldiğini bilemeyiz. Bir [[Kuş bilimci|'''ornitolog''']] veya [[Biyoloji|'''biyolog''']] olmadığımız sürece; sesin sadece alarm çağrısı mı, normal çağrı mı ve şarkı olup/olmadığını bilebiliriz. Bilinenin aksine kargalar sadece '''esaret altında''' olduklarında parlak cisimlere, yiyecek dışındaki cisimlere ilgi duyarlar, onu saklarlar ve çalarlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/faqs-about-crows/#crows-shiny|başlık=Kargalar ve parlak cisimler|erişimtarihi=|arşivtarihi=11 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170711201605/https://corvidresearch.blog/faqs-about-crows/#crows-shiny|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Onun dışında doğada yaşayan bir karga parlak bir cisim gördüğünde bakmayacaktır bile. Esaret altında zekalarını daha iyi kullanabilirler ama mutlu olmazlar, türdeşleri olmadığından kendini yalnız hissedecektirler. Aile içinde çoğu kez kavga ederler ama kavga fazla büyümez. Aileden veya sürüden olmayan bir karga türünden ailelerini ve kendilerini korumak için '''ölümüne''' savaşırlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/faqs-about-crows/#crow-murder|başlık=Kargalar insanlar gibi bazen kendi türlerini öldürebilir|erişimtarihi=|arşivtarihi=11 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170711201605/https://corvidresearch.blog/faqs-about-crows/#crow-murder|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=7liZdySa-IU&t=25s|başlık=Bu videoda karga kendi türünü öldürüyor
Not:Bu tür absürt olayların olma olasılığı Amerikan kargalarında daha fazladır çünkü sürü üyeleri fazladır bu yüzden yiyecek sıkıntısı ve rekabet vardır. Ama hiçbir karga kendi sürü üyesini/ailesini öldürmez bu videodaki kuş yabancı bir kargadır.|erişimtarihi=|arşivtarihi=23 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523172826/https://www.youtube.com/watch?v=7liZdySa-IU&t=25s|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Savaştığı kuş genelde sakatsa, hastaysa veya yavruysa ölür. Çok '''titiz''' ve gerektiğinde '''seçici''' kuşlardır. Kargalar çok sık banyo yapmayı seven ve yemek yedikten sonra gagasını silen hatta yediği leşi, çöpü, böceği dahası bulduğu her yiyeceği bile suda yıkayan bir kuş türüdür. Fırsatı olursa, bulursa en temiz suda bu işlemleri yapmayı tercih eder.

== <big>Beslenme</big> ==
[[Hepçil|Omnivor]] bir beslenme şekline sahiptirler, hemen hemen her şeyi yerler. Meyve, sebze, tahıl, kuruyemiş, besin çöpleri, leş, her türlü et çeşidi, böcekler, omurgasızlar, tohum, yavru kuşlar, kuş yumurtaları, yavru hayvanlar (kendinden boyut olarak küçük olan, yavru veya sakat olan canlıları avlayıp yerler).<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=3B20EgmHaUk&t=106s|başlık=Karga tavşan avlamış yiyor|erişimtarihi=|arşivtarihi=20 Aralık 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20181220151308/https://www.youtube.com/watch?v=3B20EgmHaUk&t=106s|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Şehirde yaşayan kargaların beslenmesinin %65'i insan yemeklerinden oluşur. Geriye kalanlar ise böcekler, tohumlar ve sadece %1'i '''leştir'''.<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/2016/02/17/crow-curiosities-what-do-crows-eat/|başlık=Karga Diyeti|erişimtarihi=|arşivtarihi=23 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523172801/https://corvidresearch.blog/2016/02/17/crow-curiosities-what-do-crows-eat/|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Doğada insan yiyecekleri bulunmadığından, yırtıcı kuşların avladıkları avları çoğu zaman yırtıcı kuşun kuyruğuna vurup çekiştirip rahatsız ederler <ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=DqFpx3mE9fQ&t=45s|başlık=Karga şahinin yiyeceğini çalmaya çalışıyor|erişimtarihi=|arşivtarihi=14 Nisan 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120414043122/https://www.youtube.com/watch?v=DqFpx3mE9fQ&t=45s|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> ve çalmak için uğraşırlar, fırsat olmadığında ise bekleyip geriye kalan et parçalarını ve bol miktarda daha fazla leş, tohum ve böcek yerler. Kargalar kendinden ufak '''yetişkin''' canlıları grup olup çok nadiren avlarlar. Bir avı '''çalmak''' avlanmaktan daha kolaydır. Şehirde ise yemek yiyen kediye veya köpeğe aynısını yaparlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=fiybgcPENFA|başlık=Kedilerden yiyecek çalmak için uğraşıyorlar|erişimtarihi=|arşivtarihi=23 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523172810/https://www.youtube.com/watch?v=fiybgcPENFA|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Şehirde kedileri, köpekleri rahatsız edip yiyeceklerini çalmakta ustalaşmışlardır. Genede yiyecek çalmaktan çok aynı doğadaki gibi sıralarını beklerler, her zaman yiyecek çalmaya fırsat olmaz.

== <big>Hastalık</big> ==
Kargalara, bazı kuşlara, atlara ve insanlara <nowiki>''Batı Nil Virüsü''</nowiki> bulaşabilir.[https://en.wikipedia.org/wiki/Corvidae#Disease] Virüsün kaynağı sivrisineklerdir; kargaları, bazı kuşları ısırırlar ve virüs bu şekilde önce kargalara sonra etraftaki diğer kuşlardan atlara ve insanlara bulaşır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://corvidresearch.blog/2015/09/24/the-facts-about-crows-and-west-nile-virus/|başlık=Karga ve virüs Kaeli|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Ancak virüse maruz kalan insanların beşte biri grip benzeri semptomlar görüyor ve %1'i ciddi şekilde hastalanıyor. Hastalık New York'ta ilk ortaya çıktığında, 1999 yazında, 4 ayda yaklaşık 5.500 karga öldü. Testler, hastalığın kargalar için %100 ölümcül olduğunu gösterdi. Alakarga, saksağan, bülbül ve martı gibi birçok kuşun hassas olduğu görüldü.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.allaboutbirds.org/news/counting-crows-the-impact-of-the-west-nile-virus/|başlık=Karga ve Virüs|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>

== <big>Cinsler[https://en.wikipedia.org/wiki/Corvidae#Species]</big> ==
{| class="wikitable"
|+Kargalar
!Cins
|-
|Corvus
|}
Çoğunlukla '''siyah''' kargalar
{| class="wikitable"
|+Saksağanlar
!Cins
|-
|Pica
|-
|Urocissa
|-
|Cissa
|-
|Cyanopica
|}
Uzun '''kuyruklu''' kargalar
{| class="wikitable"
|+Alakargalar
!Cins
|-
|Platylophus
|-
|Garrulus
|-
|Podoces
|-
|Perisoreus
|-
|Aphelocoma
|-
|Calocitta
|-
|Cyanocitta
|-
|Cyanocorax
|-
|Psilorhinus
|-
|Cyanolyca
|-
|Gymnorhinus
|-
|Ptilostomus
|}
{| class="wikitable"
|+Treepiesler
!Cins
|-
|Crypsirina
|-
|Dendrocitta
|-
|Platysmurus
|-
|Temnurus
|}
{| class="wikitable"
|+Dağ Kargaları
!Cins
|-
|Pyrrhocorax
|}
{| class="wikitable"
|+Göknar Kargaları
!Cins
|-
|Nucifraga
|}
<br />
{| class="wikitable"
|+Stresemann'ın Çalı Kargaları
!Cins
|-
|Zavattariornis
|}
[[Kategori:Kargagiller| ]]
[[Kategori:Kargagiller| ]]

Sayfanın 21.18, 7 Haziran 2020 tarihindeki hâli

Kargagiller
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
(Ötücü kuşlar)
Familya: Corvidae
(Kargagiller)
Vigors, 1825
Cinsler

Metne bakınız.

Kargagiller (Corvidae), karga, kuzgun, saksağan, alakarga, treepies, dağ kargası ve göknar kargası gibi cinsleri kapsayan ötücü kuşlar familyasıdır.

Familya 120 türden fazlasını içerir. Genellikle orta boylu, güçlü ayakları ve düz iri gagaları olan zeki ötücü kuşlardır. Vücutlarına nazaran büyük beyinleri vardır; beyin/vücut oranları primatlar ve memeli deniz hayvanları (Cetacea) ile neredeyse aynıdır ve insanlarınkinden biraz daha düşüktür.[1]

Özellikleri

Karga (Corvus) türlerinin hepsi ortalama 7 yaşındaki[1] çocukla aynı zekaya sahiptir. Kuşlar arasında kendini aynada tanıyan tek kuş türü Avrupa Saksağanı'dır.[2] Yapılan deneylerde, diğer karga türlerinin aynada kendilerini gördüklerinde aynanın arkasında  başka karga olup olmadığına baktıkları gözlemlenmiştir. Özetle kendilerini tanıyamamaktadırlar. Ayna deneyleri hayvanlar için kolay değildir. Buna rağmen kargagillerin görsel hafızaları çok gelişmiştir.[3] İnsan ve hayvan yüzlerini unutmazlar.[4] İyilik, kötülük yapanları veya bir insanla, hayvanla yaşadıkları önemli olaylarda insan, hayvan yüzlerini unutmazlar. Hatta eğer önbelleğine almak isterse çevredeki cansız cisimlerin görünüşlerini bile tanıyabilir, hatırlayabilirler. Fakat her yeni bilgi öğrendiklerinde eski bilgileri hatırlamak, bilmek zorlaşır. Daha da fazla yeni bilgi öğrendiklerinde ise eski bilgiler uçar gider. Sürüsünü, ailesini bu olaylara karşı uyarırlar ve olaylara göre davranıp hareket ederler. Yeni öğrendikleri bilgileri nesilden nesile aktarırlar[5] ve çok karmaşık dil yetenekleriyle aynı biz insanlar gibi iletişim kurarlar.

Alet yapabilirler; buna örnek yeni kaledonya kargalarının ağaç kovuğundaki larvalara ulaşmak için çubuk veya dal parçası kullandıkları görülmüştür,[6] çubuk kullanmasının nedeni özellikle larvayı direkt olarak yukarıya çekmekten ziyade çok daha kolay olan yolu tercih etmesidir. Larvayı çubukla dürterek larvanın sinirlenip çubuğu ısırmasını sağlamakta ve yukarı çekip yemektedir.[7] Benzer deneyler kuzgunlarda da yapılmış bir yiyecek dolusu kaba ulaşmak için suya taş vb. nesneler atıp su seviyesinin yükselmesini sağlayıp yiyeceği almayı başarmıştır.[8] Kargalar geleceğe dair planlar yapabilir ve düşünebilir.[9] İsveç'te Lund Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalara göre primatlar "zihinsel zaman yolculuğu" ile geleceği hayal ederek düşünebilmektedir. Geleceğe yönelik plan yapma becerisinin insana özel olduğu düşünülüyordu. Şimdi, ilk kez insan dışı türlerde de gelişmiş planlama kapasitesinin olduğu anlaşılmıştır. Aynı şekilde kuzgunların (Corvus Corax) da maymunlar gibi geleceğe yönelik plan yaptığı bilinmektedir. Buna en basit örnek olarak kargalar yiyeceklerini saklarlar, sincaplar sakladıkları yiyeceklerin yerlerini unuturlar ve bu sayede birçok ağacın oluşmasına katkı sağlarlar, sincapların aksine kargalar görsel hafızaları çok gelişmiş olduğu için yiyecekleri sakladıkları yerleri unutmazlar ve her yıl sakladıkları yerleri bulurlar. Yiyecek saklamanın amacı zorlu dönemlerde, kış mevsiminde veya yavrulama döneminde zorluk çekmemesidir. Yiyeceğin fazlası her zaman saklanır.

  • En küçük karga türü Cüce Alakarga (Cyanolyca nanus), 20-23 cm uzunluğunda ve 41 gram ağırlığındadır.
  • En büyük karga türü Bayağı Kuzgun (Corvus Corax), 54-67 cm uzunluğunda ve 1200 gram ağırlığındadır.[2]

Fosiller

Orta Miyosen'e, yani yaklaşık 17 milyon yıl önceye dayanan birkaç cins keşfedilmiştir. Bunlardan ikisi Miocorvus ve Miopica adlı cinslerdir. Kendileri saksağanların (Pica spp.) ve kargaların (Corvus spp.) son orta atalarından biri olduğu düşünülüyor. Aslında kargaların ve saksağanların filogenetik olarak yeni yeni evrimleştiği döneme denk geliyor.[3]

  • Miocorvus (Sansan, Orta Miyosen, Fransa)
  • Miopica (Güney Batı Ukrayna Orta Miyosen)
  • Miocitta (Pawnee Çayı Geç Miyosen Logan İlçesi, ABD)
  • Protocitta (Reddick'in Erken Pleistoseni, ABD)
  • Henocitta (Williston, ABD Arredondo Yerküresi Orta Pleistosen)

Buna ek olarak her cinsin fosil türü (çoğunlukla Corvus) vardır.

Dağılım

Antartika hariç dünyanın her yerinde farklı cins ve türleri bulunur.[10]

Yaşam Şekli

Karga'dan kargaya yuva yapma süresi, kuluçka süresi, yavrunun uçma süresi gibi şeyler değişir.[11] Kargalarda ortalama yuva yapma mevsimi Türkiye'de şubat ayının son haftasında veya mart ayının ilk haftasında başlar. Yuvanın dış iskeleti çoğunlukla en az kalem kalınlığındaki dallardan, daha düşük ihtimalle kıyafet askılığı gibi uzun ve kalın cisimlerden; yuvanın iç kısmı ise kuru ot, pamuk, tüy/hayvan kılı gibi yumuşak malzemelerden oluşur. Tokyo'daki Büyük-Gagalı kargaların (Corvus macrorhynchos) yuva yapmak için kıyafet askılıkları çaldıkları ve yuvanın yumuşak malzemesi olarak da bizonların sırtına konup tüylerini yolup kaçtıkları görülmüştür.[12] Yavru kargaların tüyleri yetişkinlere nazaran daha az parlak ve kirli/soluk gözükür, gagasının kenarında ten renginde yumuşak bir doku vardır, ağzının içi kırmızıdır ve gözleri maviye yakındır, büyüdükçe göz rengi koyu kahverengi olur, gagasındaki yumuşak doku yok olur ve ağzının içinin bir kısmı (gaga altı), siyaha döner. Kargalar'da yavrunun yuvadan uçma süresi türe göre 6-10 hafta arasında değişir. Kuluçka süresi boyunca yuvada en çok kalan dişi kuştur ve erkek dişiyi besler. Dişi kuş günde 1 kere yumurtlar böylelikle yumurtadan çıkan civciv bir öncekine göre hep 1 gün daha küçüktür.Tek eşlidirler;[13][14] ölene kadar aynı eşle yaşarlar. Yuvadaki yumurta sayısı türe göre 3-10 tane olacak şekilde değişir. Yumurtalar kahverengi lekelerle birlikte yeşilimsi bir renktedir. Cinsel olgunluğa (3-4)[15] yaşında ulaşırlar. Kargalarda; fiziksel,karakter ve zeka gelişimi 1 yılda tamamlanır ama üremeye hazır oldukları yaşa çok çok sonra ulaşırlar. Cinsel olgunluğa ulaştıktan sonra kalıcı olarak ebeveynlerinden, sürüsünden ayrılırlar ve kendi sürüsünü kurar, eş edinir ve yuva yapar. Bu sayede döngü tamamlanmış olur. Kargalarda sürü ve ailenin sayısı; kuşun yaşadığı yere, yiyecek bolluğuna, yaşına ve karakterine göre değişebilir.

Yaşam Alanı

Orman, köy, park, hayvancılığın yapıldığı yerler, fundalıklar, yaylalar ve şehirde yaşarlar. Şehir hayatına bazı türleri adapte olmuştur. Şehirlerde insan çöplüklerinden dolayı sayıları daha çok ve hayatta kalma oranları diğer yaşam alanlarına göre yüksektir.

Davranışları

Kargagiller sosyal ve savunmacı kuşlardır, eşlerini, ailelerini, yavrularını ve bölgelerini korumak için ellerinden geleni yapacaklardır ama bu ters etkide gösterir; kargalar aynı türdeşi de olsa sürüsünden veya ailesinden olmadığı sürece yabancı kargaları sürüsünde istemezler, onlarla yiyecek paylaşmazlar. Sürüye yeni bir karga katılmaya çalıştığında uzun bir zaman boyunca kabul etmeyebilirler. Kargalar cenaze törenleri yapmaktadır,[16] aralarından biri öldüğünde ölünün etrafını sarıp karmaşık şekillerde birbirleriyle iletişim kurarlar. Ne olup bitiyor, anlamaya çalışırlar. Eğer aralarından birini öldürenin, zarar verenin veya yakalayanın kim olduğunu bulurlarsa ondan intikam almak isteyeceklerdir. Bunu yapan bir kedi, insan ya da herhangi bir yırtıcı hayvansa onu rahat bırakmazlar; yüzleri, vücut özelliklerini akılda tutup, her gördüklerinde alarm çağrısıyla onu rahatsız ederler. Yapabilirlerse vurup kaçabilirler. Biz insanlar kargaların nasıl bir iletişim kurduğunu, kurdukları iletişimin ne anlama geldiğini bilemeyiz. Bir ornitolog veya biyolog olmadığımız sürece; sesin sadece alarm çağrısı mı, normal çağrı mı ve şarkı olup/olmadığını bilebiliriz. Bilinenin aksine kargalar sadece esaret altında olduklarında parlak cisimlere, yiyecek dışındaki cisimlere ilgi duyarlar, onu saklarlar ve çalarlar.[17] Onun dışında doğada yaşayan bir karga parlak bir cisim gördüğünde bakmayacaktır bile. Esaret altında zekalarını daha iyi kullanabilirler ama mutlu olmazlar, türdeşleri olmadığından kendini yalnız hissedecektirler. Aile içinde çoğu kez kavga ederler ama kavga fazla büyümez. Aileden veya sürüden olmayan bir karga türünden ailelerini ve kendilerini korumak için ölümüne savaşırlar.[18][19] Savaştığı kuş genelde sakatsa, hastaysa veya yavruysa ölür. Çok titiz ve gerektiğinde seçici kuşlardır. Kargalar çok sık banyo yapmayı seven ve yemek yedikten sonra gagasını silen hatta yediği leşi, çöpü, böceği dahası bulduğu her yiyeceği bile suda yıkayan bir kuş türüdür. Fırsatı olursa, bulursa en temiz suda bu işlemleri yapmayı tercih eder.

Beslenme

Omnivor bir beslenme şekline sahiptirler, hemen hemen her şeyi yerler. Meyve, sebze, tahıl, kuruyemiş, besin çöpleri, leş, her türlü et çeşidi, böcekler, omurgasızlar, tohum, yavru kuşlar, kuş yumurtaları, yavru hayvanlar (kendinden boyut olarak küçük olan, yavru veya sakat olan canlıları avlayıp yerler).[20] Şehirde yaşayan kargaların beslenmesinin %65'i insan yemeklerinden oluşur. Geriye kalanlar ise böcekler, tohumlar ve sadece %1'i leştir.[21] Doğada insan yiyecekleri bulunmadığından, yırtıcı kuşların avladıkları avları çoğu zaman yırtıcı kuşun kuyruğuna vurup çekiştirip rahatsız ederler [22] ve çalmak için uğraşırlar, fırsat olmadığında ise bekleyip geriye kalan et parçalarını ve bol miktarda daha fazla leş, tohum ve böcek yerler. Kargalar kendinden ufak yetişkin canlıları grup olup çok nadiren avlarlar. Bir avı çalmak avlanmaktan daha kolaydır. Şehirde ise yemek yiyen kediye veya köpeğe aynısını yaparlar.[23] Şehirde kedileri, köpekleri rahatsız edip yiyeceklerini çalmakta ustalaşmışlardır. Genede yiyecek çalmaktan çok aynı doğadaki gibi sıralarını beklerler, her zaman yiyecek çalmaya fırsat olmaz.

Hastalık

Kargalara, bazı kuşlara, atlara ve insanlara ''Batı Nil Virüsü'' bulaşabilir.[4] Virüsün kaynağı sivrisineklerdir; kargaları, bazı kuşları ısırırlar ve virüs bu şekilde önce kargalara sonra etraftaki diğer kuşlardan atlara ve insanlara bulaşır.[24] Ancak virüse maruz kalan insanların beşte biri grip benzeri semptomlar görüyor ve %1'i ciddi şekilde hastalanıyor. Hastalık New York'ta ilk ortaya çıktığında, 1999 yazında, 4 ayda yaklaşık 5.500 karga öldü. Testler, hastalığın kargalar için %100 ölümcül olduğunu gösterdi. Alakarga, saksağan, bülbül ve martı gibi birçok kuşun hassas olduğu görüldü.[25]

Cinsler[5]

Kargalar
Cins
Corvus

Çoğunlukla siyah kargalar

Saksağanlar
Cins
Pica
Urocissa
Cissa
Cyanopica

Uzun kuyruklu kargalar

Alakargalar
Cins
Platylophus
Garrulus
Podoces
Perisoreus
Aphelocoma
Calocitta
Cyanocitta
Cyanocorax
Psilorhinus
Cyanolyca
Gymnorhinus
Ptilostomus
Treepiesler
Cins
Crypsirina
Dendrocitta
Platysmurus
Temnurus
Dağ Kargaları
Cins
Pyrrhocorax
Göknar Kargaları
Cins
Nucifraga


Stresemann'ın Çalı Kargaları
Cins
Zavattariornis
  1. ^ "Zeka". 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Avrupa Saksağanı ve Ayna". 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Taş ve Kuzgun". 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Kuzgun ve Hafıza". 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Robot Karga'nın yaptıklarını gören tecrübesiz genç kuşlar daha kolay öğrenir". 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Kaledonya Kargası ve Yaptığı Aletler". 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Kaledonya kargasının farklı taktiği". 9 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Kuzgunların Zekası". 21 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Kargalar derin düşünebilir ve geleceği öngörüp plan yapabilirler". 
  10. ^ "Belgeselin ilk dakikalarında vardır". 
  11. ^ "Kargaların yuvalama şekli". 4 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "26:31. saniyede kıyafet askılığı çalıyor". 
  13. ^ "Kargalar sosyal olarak tek eşli, genetik olarak karışık olarak tanımlanır". 
  14. ^ "Karga Yaşamı Hakkında". 
  15. ^ "Karagaların Cinsel Olgunluk Yaşı". 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Saksağanların Cenaze Töreni". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Kargalar ve parlak cisimler". 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Kargalar insanlar gibi bazen kendi türlerini öldürebilir". 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Bu videoda karga kendi türünü öldürüyor Not:Bu tür absürt olayların olma olasılığı Amerikan kargalarında daha fazladır çünkü sürü üyeleri fazladır bu yüzden yiyecek sıkıntısı ve rekabet vardır. Ama hiçbir karga kendi sürü üyesini/ailesini öldürmez bu videodaki kuş yabancı bir kargadır". 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  40. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)
  20. ^ "Karga tavşan avlamış yiyor". 20 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Karga Diyeti". 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Karga şahinin yiyeceğini çalmaya çalışıyor". 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Kedilerden yiyecek çalmak için uğraşıyorlar". 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Karga ve virüs Kaeli". 
  25. ^ "Karga ve Virüs". 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kargagiller&oldid=22612386" sayfasından alınmıştır