Selim Turan
| Selim Turan | |
|---|---|
| Doğum | 9 Haziran 1915 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 13 Ekim 1994 (79 yaşında) Paris, Fransa |
| Uyruk | Türk |
| Ebeveyni | Hüseyinzade Ali Turan Edhiye Hanım |
| Alanı | Ressam, Heykeltraş |
Selim Turan (9 Haziran 1915, İstanbul - 13 Ekim 1994, Paris), Azerbaycan kökenli Türk ressam ve heykeltıraş.
Sanat yaşamın İstanbul ve Paris'te sürdürmüş olan sanatçı; Türk resim sanatında modernist bir çizgiyi temsil eder ve Batı dünyasında tanınmış Türkiyeli ilk ressamlardır. Resmin yanısıra heykeller de üretmiştir; Fransa’nın birçok kentinde fresk, seramik, mozaik ve heykelleri bulunur. Edremit’e bağlı Türkmen Tahtakuşlar Köyü’ndeki Etnoğrafya Galerisi’nin kurulmasına katkıda bulunmuştur.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1915 yılının Mayıs ayında İstanbul’un Cağaloğlu semtindeki Fehmi Paşa Konağı'nda doğdu. Babası, Azerbaycanlı doktor, ressam Hüseyinzade Ali Turan, annesi ise Çerkez Süvari Zabiti Şemsettin Bey'in kızı Edhiye Hanımdır.[1][2]
Çok okunan, felsefe yapılan, çok dil konuşulan, babasının evden zaman zaman uzak kalmasına neden olan siyasi mücadelelerinin tartışıldığı bir ortamda büyüdü.[3]
İlkokulu İstanbul’da okudu. Bir süre Beyazıt Numune Zükur İlkokulu’na devam etti.Babası küçük yaştan itibaren onu resme yönlendirdi. Ali Avni Çelebi ve Malik Aksel’in öğrencisi oldu. 1925 yılında ilkokul üçüncü sınıfta iken Galatasaray Lisesi’ne kaydoldu. Bu okulda Cihat Burak ve Avni Arbaş’la tanıştı.
Lise son sınıfta iken güzel sanatlar öğrenimi almaya karar verdi. 1915 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’ne girdi. Nazmi Ziya Güran, Feyhaman Duran, Leopold Levy ve Zeki Kocamemi’den resim dersleri; İsmail Hakkı Altunbezer, Necmettin Okyay ve Kamil Akdik’ten Türk süsleme sanatları ve hat dersi aldı. Resim öğrenimini sürdürürken heykel çalışmalarına da başladı.[3] Diploma konurunu jazanarak[4] Avrupa müzelerini görmek amacıyla 1937 yılında İstanbul’dan yola çıkarak; Avrupa ülkelerini gezdi.[3]
1938 yılında Akademi’den mezun olduktan sonra 1939 yılında resim öğretmeni olarak Üsküdar'daki ortaokullarda ve Moda Kız Sanat Okulu’nda çalıştı. Bir taraftan da Akademi’deki atölyelerde ve Topkapı Sarayı’nda Minyatür üzerine de çalışmalar yaptı.
1940 yılında açılan Yüksek Resim Bölümü’ne Nuri İyem, Turgut Atalay, Ferruh Başağa, Agop Arad, Avni Arbaş, Mümtaz Yener, Fethi Karakaş ve Haşmet Akal ile birlikte devam etti. Bir yıl sonra aralarına Abidin Dino’nun da katılımıyla "Toplumsal Gerçekçi" anlayış gözetilerek Yeniler Grubu’nun kurucuları arasında yer aldı.
10 Mayıs 1941 tarihinde, Beyoğlu Matbuat Müdürlüğü Salonu’nda açılan Liman Şehri İstanbul sergisi, Turan'ın bir sanatçı olarak varlığını duyurduğu ilk sanatsal etkinliktir. Bu sergide, sokak insanlarını betimleyen "Esrarkeşler”, “Balıkçılar”, “Dilenciler”in desenleri sergilendi.
Liman Şehri İstanbul sergisinden bir ay sonra Halkevleri aracılığıyla dördüncü kez düzenlenen yurt gezilerine kapsamında Muğla'ya gitti. Üç ay boyunca Marmaris, Datça, Köyceğiz, Bodrum ve Fethiye’de kalarak resimler yaptı. Dördüncü yurt gezisine katılan sanatçılar arasında birincilik ödülüne değer görüldü. [3] Bu sergide yer alan “Tütüncüler Resmi” adlı büyük boyutlu resim, kimi yazarlar tarafından yadırgandı, kimileri tarafından beğenildi ve çok tartışıldı. Bu resim ile sanat tarihine geçti. [3]
Sanatçı, 1944’te seramik sanatçısı Fatma Şahika Arutay ile evlendi. 1947 yılında Fransız hükûmetinin sağladığı bursu kazanarak eşiyle Paris’e gitti. Türkiye'den başka ressamların da kaldığı Schola Cantorum Pansiyonu'nda kaldılar.[5] Paris’e gitmeden önce izlenimci ve kübik peyzaj ile toplumsal içerikli çalışmalar yapan Selim Turan, daha sonra soyut sanata yöneldi. Paris’teki ilk kişisel sergisini 1950 yılında, Galeri Breteau’da açtı. Bu sergi sırasında Akademi Akademi Ranson’un yöneticileriyle tanıştı ve bu okulda görev aldı. Fontainbleau Yaz Okulu'nda da dersler verdi.[3]
Güncellemediği nüfus kaydı nedniyle 1963’te Türk vatandaşlığından çıkarılan sanatçı, 1979'a kadar Türkiye'ye dönemedi.[3] Geçimini sağlamak için Louvre Müzesi'ndeki minyatür, hat eserlerinin onarım ve bakımını yaptı.[5] Resmî ve özel atölyelerde resim çalışmalarını da sürdürdü. 1976 -1983 yılları arasında Goetz Akademisi’nde ders veren Turan, daha önce Paris'te yaşamış Fikret Mualla'nın eskiden oturduğu evin giriş katını satın alarak, resim çalışalarına burada devam etti.[3] Açtığı sergilerle sanat dünyasında tanındı. Batı dünyasında tanınan Türkiyeli ilk ressamlardan birisi oldu.[6] Kendisi Türkiye'ye gelemese de eserlerini Türkiye'de sergiledi. 1969 yılında İstanbul Alman Kültür Merkezi’nde ilk kişisel sergisini, ertesi yıl İstanbul’da Galeri 1’de ikinci kişisel sergisini açtı.
Turan, resmin yanı sıra heykeller de üretti. 1924 İzmir doğumlu Fransız mimar Jean Balladur'la çalıştı. Balladur'un isteği üzerine, onun mimari tasarımını yaptığı öğrenim kurumlarında kullanılmak üzere heykeller yaptı. Böylece Turan'ın duvar resimleri ve heykelleri, Fransa'da Arles, Bordeaux, Dieppe, Lille, Nimes, Toullouse gibi birçok bölgede okul binalarında yer aldı.[3] 1976'da "Tez, Antitez ve Sentez" heykeli büyük tartışma yarattı.[3]
1975’te Paris’te bir üzede Kolomb öncesinde Peru’da yapılmış, dokunulduğunda dönen heykellerden etkilenerek, hareketli heykeller yapmaya yöneldi. İlk mobil heykellerini 1976 yılında gerçekleştirdi. Karışık teknikle gerçekleştirdiği mobil heykellerinden biri büyütülerek 1993 yılında Ankara’daki Kurtuluş Parkı’na yerleştirilen Sarıkız heykelidir.
Sanatçı, dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’ün özel davetiyle 1979’da Türkiye’ye döndü. Hayatının geri kalanın Paris-İstanbul arasında geçirdi.[5] Bir Kaz Dağları gezisi sırasında öğrendiği Sarı Kız efsanesinden çok etkilendi. Sarı Kız temalı figüratif çalışmalardan üretti. Edremit’e bağlı Türkmen Tahtakuşlar Köyü’ndeki özel Etnoğrafya Galerisi’nin kurulmasına da katkıda bulundu.
1991 yılında Sorbonne Üniversitesi’nde doktora jurilerinde yer aldı. 13 Ekim 1994 tarihinde Paris’teki atölye-evinde öldü. Cenazesi Türkiye'ye getirildi ve Atatürk Kültür Merkezi’nde yapılan bir törenden sonra toprağa verildi.
Kişisel Sergileri[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1950 Galeri Breteau, Paris
- 1953 Galeri Suzanne Michel, Paris[7]
- 1954 Galeri Armand Paris
- 1955 Galeri Obelisk, Londra
- 1956 Galeri Europe,Brüksel
- 1958 Galeri Craven, Paris
- 1958 Galeri Obelisk, Londra
- 1958 Galeri Weite, New York
- 1958 Galeris İris Clert, Paris
- 1958 Galeri Antilope
- 1959 Ruth Wheit Galeri, Amerika
- 1960 Galeri Lucien Durand, Paris
- 1961 Galeri L’Ancienne Comedie, Fransa
- 1961 Galeri Marcelle Dupuis, Paris
- 1961 Galeri Drian, Londra, İngiltere
- 1962 Galeri R.Creuze, Paris, Fransa
- 1963 Galeri Kerehache, Fransa
- 1964 Galeri Maywald
- 1966 Galeri Claude Bernard, Paris, Fransa
- 1969 Türk-Alman Kültür Merkezi, İstanbul
- 1970 Galeri I, İstanbul
- 1975 Galeri Lagarde, Paris, Fransa
- 1975 Galeri Cristine Leurent, Lille, Fransa
- 1975 Retrospektif, Vivion Kültür Merkezi, Vivion, Fransa
- 1979 Galeri Artisan, Ankara
- 1982 Transept Lokali, Paris, Fransa
- 1983 Transept Lokali, Paris/ Fransa
- 1984 Gla Eritsan, Ankara
- 1984 En Galeri, İstanbul
- 1985 Galeri Baraz, İstanbul
- 1985 Galeri Nev, Ankara
- 1989 Edpa Galeri, İstanbul
- 1992 Tuğray Sanat Galerisi, İstanbul
- 1993 Selçuk Yaşar Sanat Galerisi, İzmir
- 1993 Galeri Selvin, Ankara
Grup Sergileri[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1939 "Liman Sergisi", İstanbul Yeniler Grubu
- 1939 Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara
- 1946 Modern Sanatlar Müzesi, Paris, Fransa
- 1948 Güzel Sanatlar Ulusal Müzesi, Paris, Fransa
- 1948 Galeri Des Deux İles, Paris, Fransa
- 1949 Galeri Rosenberg, Paris, Fransa
- 1953 Galeri Suzanne Michel, Paris, Fransa[7]
- 1954 Galeri Voyelle, Paris, Fransa
- 1956 Galeri Arnaud, Paris, Fransa
- 1956 Galeri Bretean, Paris, Fransa
- 1956 Galeri Craven, Paris, Fransa
- 1957 Edinburg Festivali, Edinburg, İngiltere
- 1958 New Vision, Londra, İngiltere
- 1958 Uluslararası Sergi, Brüksel
- 1964 Modern Sanatlar Müzesi -Türk Sanatı, Paris, Fransa
- 1964 Carnegie Enstitüsü, Amerika
- 1968 Galatasaray 100. Yıl Resim Sergisi, Galeri I
- 1969 Modern Sanatlar Müzesi Çağdaş Türk Resmi Sergisi, Paris, Fransa
- 1986 "Yüzyılın İkinci Yarısında Türk Resmi", Galeri Baraz organizasyonu, Yıldız Silahhane, İstanbul
- 1986 "Çağdaş Türk Sanatı" Sergisi, Ankara
- 1987 "Karma Resim Sergisi", Galeri Baraz, İstanbul
- 1987 I. İstanbul Bienali, İstanbul
- 1987 Les Fontaines Kültür Merkezi, Paris, Fransa
- 1987 "Yahşi Baraz Koleksiyonundan Bir Kesit", Galeri Baraz organizasyonu, Beymen Sanat Galerisi, Ankara
- 1987 "Türk Resminde Modernleşme Süreci", Galeri Baraz organizasyonu, AKM, İstanbul
- 1989 "II. Uluslararası İstanbul Bienali", İstanbul
- 1989 "Büyük Sergi/Çağdaş Türk Ressamları", Galeri Baraz organizasyonu, AKM, Ankara
- 1990 "Paris İstanbul", Uluslararası Sanat Merkezi, Paris, Fransa
- 1990 "Etkinlikler Sürecinde 15 Yıl", Galeri Baraz organizasyonu, AKM, İstanbul
- 1990 A.G.F Paris’in Türk Ressamları, Paris, Fransa
- 1992 "II. İstanbul Sanat Fuarı", TÜYAP, İstanbul
- 1992 "New York-İstanbul",Galeri Baraz organizasyonu,AKM, İstanbul
- 1994 "Cihat Burak/ Ergin İnan/ Selim Turan/ Burhan Uygur", Galeri Baraz, İstanbul
Ölümünden sonraki organizasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1995 "Çağdaş Türk Sanatında Resim ve Kavramsal Eğilimler I", Galeri Baraz organizasyonu, Koç Üniversitesi, İstanbul
- 1998 "Türk Resminde Soyut Eğilimler", Galeri Baraz Organizasyonu, AKM, İstanbul
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Selim Turan". www.sakipsabancimuzesi.org. Erişim tarihi: 2024-06-04.
- ^ "Ayın Sanatçısı, Kültür ve Sanat Dünyamızda: Baba-Oğul Ali Turan- Selim Turan". antikalar.com. 26 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.
- ^ a b c d e f g h i j "Selim Turan'ın Sanat Felsefesini Yeniden Değerlendirmek". artam.com. 21 Kasım 2020. Erişim tarihi: 2024-06-04.
- ^ "Sanatçı Bilgileri - Ankara Resim ve Heykel Müzesi". arhm.ktb.gov.tr. Erişim tarihi: 2024-06-04.
- ^ a b c "Sanatçı Selim Turan'ın Yolu: Liman'dan Sarı Kız'a". bianet.org. Erişim tarihi: 2024-06-04.
- ^ "İki dünya arasında bir sanat yolculuğu". Şalom Gazetesi. Erişim tarihi: 2024-06-04.
- ^ a b annonce dans Art d’aujourd’hui série 4 n°2, mars 1953