Vikipedi:Korunma durumu

Bu korunma durumu kategorileri Vikipedi'deki maddelerde kullanılmaktadır.

Tehdit altındaki türler ve 1500'den sonra soyunun tükenildiğine inanılan türler kategorileri için IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) Kırmızı Liste'si 1994 veya 2001 kategorileri temel alınmıştır. Bu türler en güncel veritabanını kullanarak direkt olarak IUCN kriterlerine göre sınıflandırılmalıdırlar. Burada verilen kriterler sadece özettir.

• Düşük Risk (LR Lower Risk): Değerlendirlmiş ama Hassas, Tehlike altında veya Kritiktehlike altında olarak nitelendirilmeyen türler. Üç al kategoriye ayrılmıştır, cd (Conservation Dependent) korunmaya bağımlı, şu anki korunma tedbirlerinin kesilmesi halinde daha yüksek bir risk kategorisine girebilir, nt (Near Threatened) neredeyse tehdit altında, Hassas olarak nitelendirilmeye yakın ama tam olarak o kriterlere sahip değil, ve lc (Least Concern) Asgari Endişe, ne cd ne de nt'nin ugun olmadığı durumlar. Asgari endişe yaygın türleri veya korunma endişesi olabilecek fakat daha yüksek bir kategori gerektirmeyen türleri içeren bir genel kategoridir. Örnekler: LRcd: en:Coast Redwood; LRnt: en: Bigcone Douglas-fir; LRlc: Leopar, Orka.

• Hassas (VU Vulnerable): Orta dönemde yüksek soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan türler. Örnekler: Halkalı Kuyruklu Lemur, Büyük beyaz köpekbalığı.

• Tehlikede ('EN Endangered): Yakın gelecekte büyük soyu tükenme tehlikesi altında olan türler. Örnekler: Mavi balina, e:Desert Bighorn Sheep, Dev Panda, Kara ayaklı gelincik (20 Eylül 2005ten yana Doğada soyu tükenmişten buraya indirildi).

• Kritik (Vikipedi terimi) veya Kritik tehlike altında (IUCN terimi) (CR Critically Endangered): en yakın gelecekte, had safhada soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıya. Örnekler: en:Slender-billed Curlew, İspanyol Vaşağı, Kızıl kurt.

• Doğada soyu tükenmiş (EW Extinct in the Wild): Esaret altında yaşayan bireyler mevcut ve/veya tür daha önceki doğal alanı dışında tekrar takdim edilmiş, ama bunun dışında özgür yaşayan, doğal bir nüfus olmaması gibi "soyu tükenmiş" kriterlerine uygun. "Kökü kazınmış" (en:Extirpated) daha önce yaygın oldukları belirli bölgede bulunmayan ama vahşi doğada hala bulunan türler için kullanılan terimdir. Örnekler: Hawaii Kargası, en:Scimitar Oryx.

• Soyu Tükenmiş (EX Extinct): Kapsamlı ve uygun inceleme ve gözlemlerin yaşayan bir üyesini kaydetmekte başarız oldukları türler. Yaşayan son üyenin 1500'ten sonra öldüğüne inanılanlar. Örnekler: Thylacine (Tazmanya kurdu veya kaplanı), Dodo, Moa, Huia.

• Yetersiz Veri (DD Data Deficient): Nüfus boyutları bilgisi, tehditler veya taksonun geçerli olduğuna dair taksonomik süpheler olduğunda ama aynı zamanda düşüş için başlıca bir tehdit olmadığında, risk kategorisini beliryebilecek yeterli bilgi olmadığı zaman bir takson yetersiz veri olarak listelenir. Örnekler: en:Scottish Crossbill (en:Parrot Crossbill ile birlikte taksonomik belirsizlik), Yunnan Cypress (Vahşi nüfus ile ilgili yetersiz bilgi, ama süs ağacı olarak yaygın).

Aşağıdaki ek kategoriler IUCN Kırmızı listenin konusu dışında kalan türleri kapsar. The IUCN kriterleri are yetkilidir ve uygulanabildikleri yerde doğrudan kullanılmalıdırlar.

• Evcilleştirilmiş: Türün yaşamına hemen bir tehdit yok. Bu kategori Asgari Endişe kategorisi ile örtüşür ama IUCN kriterlerinin geçerli olmadığı insan ve evcil hayvanlar için kullanılmaktadır. Örnekler: İnsan, Kedi, Köpek, Lama. Buna rağmen birçok tür vahşi nüfuslar için IUCN kategorilerini kullanır. Ör.: Altın hamster.

• Kritik (Muhtemelen soyu tükenmiş) CR (PE Possibly Extinct), BirdLife Uluslararası tarafından takdim edilmiş ve yakın gelecekte IUCN'de dahil olmak üzere muhtemelen diğer yetkililer tarafından benimsenecek yarı-resmi bir kategoridir. Deliller ağırlıklı olarak takson varlığına karşı olmakla bearber son gözlemler hala tamamlanmamıştır.Örnekler: en:Eskimo Curlew, en:Madagascar Pochard, en:Turquoise-throated Puffleg.

• Tarih Öncesi (Prehistoric): Soyu tükenmiş ile Fosil arasında bir yerlerde: 1500'den önce türün soyu tükendi. Türün kalıntılarının büyük çoğunluğu süb-fosil halinde mevcut. Bu durum örneklerin moleküler analizinin modern be tarih öncesi örneklerle karşılaştırılması bakımında insan evrimi'nde özellikle kullanışlıdır. Örnekler: Mammuthus exilis, Mağara aslanı, the Neandertal insan, birçok moa ve en:Hawaiian honeycreeper soy tükenmeleri.

• Fosil: Tür sadece kayıtlardaki tamami ile fosilleşmiş materyellerden tanınabilmektedir; küçük te olsa korunmuş doku örnekleri bulma sanşı olabilir ama genel olarak bu türe ait organik maddeler tamamiyle yok olmuş ve minerallerle değişmiştir. Örnekler: Tyrannosaurus rex, Australopithecus, Amonitler.

Dikkat edilmesi gerekir ki bilimsel literatür genellikle fosil ve süb-fosil numuneler arasında ayrım yapmaz. Genelde, bir taksonunun numulerinde moleküler analiz veya radyokarbon tarihleme yapılabiliyorsa o takson tarih öncesi olarak kabul edilir. Yakın geçmişte bazı dinozorların az sayıda doku keşifleri onların "fosil" durumunu değiştirmez. Genel kural olarak 50-30000 yıl önce soyu tükenen taksonlar muhtemelen "Tarih öncesi" sayılırlar.

Taksonomi kutusu ile ilgili kullanım ve tartışma için bakınız: Şablon tartışma:taksonomi kutu

Dış bağlantılar

• IUCN Red List Categories & Criteria (1994)
• BirdLife International species database - default reference work for conservation status of Recent avian taxa.