Vikipedi:İngilizceden yapılan çeviriler
 | Bu sayfa Vikipedi hakkında bir deneme yazısıdır, bir politika veya yönerge değildir. Denemeler bir konu hakkında Vikipedi topluluğunun önemli bölümünün veya sadece bir kişinin görüşünü yansıtabilir, yaygın kabul görmeyebilir. Kesinlikle politika veya yönerge gibi ele alınmamalıdır. Gerekirse bu sayfayı güncellemekten veya temel değişiklikler için tartışma sayfasında fikir belirtmekten çekinmeyin. |
 | Ceviz kabuğuna sığacak şekilde bu sayfa: Yabancı dildeki maddelerin birebir çevrilmesi yerine içerik ve biçim açısından Türk dili ve kültürünün standartlarına adapte edilmesi gerektiğini anlatmaktadır. |
Ocak 2021 itibariyle İngilizce Vikipedi ile Türkçe Vikipedi arasında madde sayısı olarak 16 kat fark var. Türkçe Vikipedi'de 227 adet seçkin madde varken İngilizce Vikipedi'de bu sayı 5908'dir, böylelikle seçkin madde sayısının oranı 18 civarındadır. Bu koşullar altında bir maddeyi sıfırdan yazmak yerine var olanı çevirmek çok daha kolay ve zahmetsiz görünse de çevirisi sırasında karşılaşılan, Türkçe karşılığı olmayan terimler, farklı imla kuralları gibi sorunlar kafa karıştırabiliyor. Bu deneme İngilizceden çeviri yapan kullanıcılara yardımcı olmak için hazırlanmıştır.
Format sıkıntıları[kaynağı değiştir]
İmla kuralları[kaynağı değiştir]
Hem İngilizce hem de Türkçe aynı noktalama işaretlerini kullansa da bunların kullanım şekli iki dilde farklıdır. Bu farka dikkat edilmeden çeviri yapılması hataya sebebiyet verecektir. Örneğin:
In July, he will go to Paris. (İngilizce)
O Temmuz'da, Paris'e gidecek. (Türkçe, YANLIŞ)
O, temmuzda Paris'e gidecek. (Türkçe, DOĞRU)
İki cümleyi karşılaştırdığımızda İngilzcedekinde "In July"dan sonra virgül kullanılırken Türkçede "temmuz"dan sonra kullanılmadığını, buna ek olarak temmuz kelimesinin küçük harfle yazıldığını ve "O"dan (kişi zamiri) sonra virgül eklendiğini görüyoruz. Bu yüzden çeviri yaparken İngilizcedeki imla kurallarının etkisine kapılmamak gerekir. Türkçe imla kuralları hakkında ayrıntılı bilgi için Türk Dil Kurumu'nun websitesini ve biçem el kitabını inceleyebilirsiniz.
Ondalık sayıların çevirimi[kaynağı değiştir]
Amerikan İngilizcesinde ondalık sayıları ifade etmek için Türkçedekinin aksine , (virgül) yerine . (nokta), üçlü rakam gruplarını ifade etmek içinse . yerine , kullanılır. Örneğin 132.000,01 (Türkçe) yerine 132,000.01 (Amerikan İngilizcesi) gibi. Bu yüzden çeviri yapılırken noktalama işaretlerinin değiştirilmesi gerekir.
Dillerarası madde bağlantıları[kaynağı değiştir]
Herhangi bir dildeki Vikipedi'de yer alan bir madde adı Türkçede yer alan iki ya da daha fazla terimi karşılayabilir. Bu durumda her terim için ayrı ayrı madde açılmalı ve en ilgili olan diğer dildeki sayfaya bağlanmalıdır. Tersi durumlardaysa yabancı dildeki birden fazla terim için tek bir sayfa açılabilir. Örneğin Almancada U-boot genel olarak deniz altılara verilen isimdir ancak Almanca dışındaki dillerde bu kelime özellikle Nazi dönemindeki denizaltıları tanımlamak için kullanılmıştır. Bu yüzden İngilizce Vikipedi'de hem submarine (denizaltı) ve u-boat sayfası varken Almanca Vikipedi'de sadece U-boot sayfası bulunmakta ve her iki konuyu birlikte işlemektedir.
Kaynakça gösterimi[kaynağı değiştir]
İngilizce Vikipedi'de kaynaklar genellikle 2. seviye References (referanslar) ve Bibliography (bibliyografya) başlıkları olarak incelenir. Türkçe Vikipedi'deyse bunlar Kaynakça adındaki 2. seviye bir başlığın altında Özel (referanslar) ve Genel (bibliyografya) olmak üzere 3. seviye başlıklar altında incelenir.
Çeviri sıkıntıları[kaynağı değiştir]
Çevirme, adapte et![kaynağı değiştir]
Çevirmek istediğiniz maddenin Türkçe Vikipedi'ye birebir aktarılmasını engelleyen kültürel veya dilsel sebepler olabilir. Mesela İngilizcedeki castle kelimesini düşünelim. Bunun Türkçe karşılığının kale olduğunu düşünebilirsiniz ancak iki kelime de "tarihî savunma yapılarını" ifade etse de kapsamları farklıdır. Castle sözcüğünün "Avrupalı lordun yaşadığı müstahkem köşk" anlamına gelen özel tanımı sebebiyle en:Castle maddesi Avrupamerkezli bir bakış açısıyla yazılmıştır. Oysaki bizim kale sözcüğümüz böyle bir tanım kısıtlamasına tabii olmadığı için İngilizcedeki maddenin birebir çevrilmesi uygun olmayacaktır. Dahası bu kültürel veya dilsel farklılıklar dolayısıyla İngilizce Vikipedi'deki bir bilgi Türkçe Vikipedi'deki bir okuyucuyu o kadar ilgilendirmeyebilir. Örneğin İngilizce Vikipedi'deki bir maddede bir sözcüğün etimolojisinden bahsediyorsa bu muhtemelen sözcüğün İngilizce karşılığının etimolojisidir. Bu durumda Türkçe maddeye ya sözcüğün Türkçe karşılığının etimoljisi eklenmeli veya buna ek olarak asıl cümle "Bu sözcüğün İngilizce karşılığı olan (...) kelimesiin etimolojisi (...)den gelmektedir." gibi bir şekilde yeniden düzenlenmelidir. Adaptasyon sırasında yaşanan kritik anlam kayıplarını önlemek için açıklayıcı dipnotlar kullanılmalıdır.Bu yüzden çevirmeye teşebbüs ettiğiniz madde, bir benzerini yazarken faydalanabileceğiniz bir kılavuz, bir çapa noktası olmalıdır. Mesela oradaki kaynaklardan, resimlerden, alt başlıkların düzeninden, onları bu başlıkta açıklanan ilkelere göre süzgeçten geçirmek koşuluyla, yararlanabilirsiniz ancak metinleri birebir çevirmek yerine kendiniz yazmanız daha uygun olacaktır. Fakat bir biyografi, bilim vb. konuları ele alan maddelerde kültürel ve dilsel farklılıkların etkisi daha az olacağı için adaptasyon yapmaya o kadar da ihtiyaç olmayacaktır.
Terimlere karşılık bulma[kaynağı değiştir]
Terimlere karşılık aranırken ilk önce Sesli Sözlük ve Tureng gibi çevrim içi sözlükleri tercih etmek cezbedici gelse de bu tehlikeli bir yaklaşımdır çünkü bu sözlükler akademik niteliğe sahip değildir ve çoğunlukla bir sözcüğün akademik camiada kullanılan karşılığı yerine yakın anlamlarını verirler. Bu yüzden İngilizce bir madde çevrileceği zaman konuyla ilgili terimleri açıklayan, kapsamlı bir Türkçe akademik kaynaktan destek alınması gerekmektedir. Terimlere kendi aklınızdan, yaygın olarak kabul görmeyen karşılıklar bulmanız özgün araştırmaya sebebiyet verecektir. Eğer Türkçe akademik kaynaklarda açmak istediğiniz madde ile ilgili bir terim bulamadıysanız bu maddeyi açmaktan kaçının.
en:Borough maddesinin adı, karşılık bulma konusundaki zorluğu açısından örnek verilebilir. Nanahuatl adlı kullanıcı, Seksen iki yüz kırk beş adlı kullanıcıya İngilizcede farklı ülkelerdeki mahalli idari birimleri tanımlayan, geniş bir kapsamla kullanılan bu kelimenin Türkçede tam olarak bir karşılığı olmadığı konusunda endişelerini dile getirmişti. Seksen iki yüz kırk beş, bu soruya şöyle cevap verdi:
"Bir ülke içerisinde dahi farklı anlamlara gidebilen kullanımlar varken borough kelimesine tek bir Türkçe karşılık olduğunu iddia edebilmek mümkün değil elbette. Buradaki bir diğer sıkıntı, farklı dillerdeki kavramları İngilizce aracılığıyla kavramsallaştırmaya çalışıyor olmamız, Japonya'nın prefektörlükleri bu soruna çok iyi bir örnek. Meksika'da İngilizceye "borough" olarak çevrilen terimin İngilizce karşılığının nasıl olduğu aslında bizim için bir önem arz etmemeli, nasıl ki İngilizcede her şeye orijinal dil üzerinden uygun bir İngilizce karşılık bulunuyor veya bulunamıyorsa bizim de direkt İspanyolcasına bakıp, İngilizcede ne dendiğini dikkate almadan "buna karşılık bulabilir miyiz" diye düşünmemiz lazım."[1]
Karşılığı olmayan şablonlar[kaynağı değiştir]
Eğer çevirmek için uğraştığınız maddedeki şablon Türkçe Vikipedi'de yoksa benzer işlev gören başka bir şablon kullanmayı deneyebilirsiniz. Bu mümkün değilse ilgili şablonu çevirmeyi deneyebilir veya şablon oluşturma talebinde bulunabilirsiniz.
Makine çevirileri[kaynağı değiştir]
Kopyala-yapıştır makine çevirileri Vikipedi'ye zarar vermektedir. Bir maddeyi makine çevirisi kullanarak çeviriyorsanız çeviriyi mutlaka kontrol etmelisiniz. Makine çevirisi kullanmanız, dile hakim olmadan çeviri yapabileceğiniz anlamında gelmemektedir. Uyarılara rağmen ısrarlı bir şekilde maddelere incelenmemiş ve düşük kaliteli makine çevirilerini eklemek vandallıktır ve uyarılara rağmen buna devam edilmesi halinde engelle sonuçlanabilir.