Veba doktorları tarafından giyilen kıyafetler
Veba doktorları tarafından giyilen kıyafetler, havadan bulaşan hastalıklara karşı korumak üzere tasarlanmıştır. 17. yüzyılda Fransa ve İtalya'da kullanılan kostüm eldiven, çizme, geniş kenarlı şapka ve bol bir elbisenin yanında, ayağa kadar uzanan bir palto ve tatlı ya da sert kokularla (genellikle lavanta) kaplı kuş gagasından meydana gelirdi.[1]
Tasvir[değiştir | kaynağı değiştir]
Maskede, gözde bulunan cam çerçeve ve doktorun burnuna kadar uzanan, eğik, kuşun gagasını andıran ve kayışları bulunan bir de maske bulunurdu.[2] Maskede 2 küçük burun deliği bulunurdu ve aromalı kokularla dolu, solunum aygıtı görevi gören bir burunluğa sahipti.[3] Gaga kurutulmuş çiçekleri (güller ve karanfiller dahil olmak üzere), otları (min otu dahil), baharatları, kafur ya da sirkeli bir takım eşyaları içerebilirdi.[4][5] Maskenin amacı, hastalık yapıcı mikrop teorisi tarafından aksi ispatlanmadan önce, hastalığın öncü sebebi olarak düşünülen kötü kokulardan doktoru korumaktı.[1][2] Doktorlar, maskenin onları ''şeytani'' kokulardan koruyacağına ve vebaya yakalanmalarını önleyeceğine inandılar.[2]
Gagalı doktor kostümü giyen doktorlar, uzmanlıklarının belirtisi olarak deriden yapılmış, geniş çaplı bir şapka giyerlerdi.[1][6] Hastalara dokunmadan iyileştirmek ve dikkat edilmesi gereken bölgeleri göstermek için tahta sopalar kullandılar.[7] Bu sopalar aynı zamanda insanları uzak tutmak,[8] vebaya sahip hastaların kıyafetlerine dokunmadan çıkartmak ve hastanın nabzını ölçmek için kullanıldılar.[1][9]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Tıp tarihçileri ''gagalı doktor'' kostümünün mucidini 1619'da baştan aşağıya kadar koruyucu kıyafet fikrini sunan Charles de Lorme'a atfetmiştir. Bu fikir daha sonra askerlerin zırhları için de tasarlanmıştır. Bu kostüm, görünür halde olan kuşa benzer bir maske, deri kaban (Fas ya da Doğu Akdeniz'e ait) ya da baştan aşağı uzanan cilalı cüppeden oluşurdu. Uzun elbise gibi tozluk, eldiven, çizme ve şapka da cilalı deriden yapılırdı. Giysi, gagalı maske gibi kokan eşyalarla donatılmıştır. Lorme'un yazdığına göre maskede ''gaga şeklinde, parfüm kokusuna sahip, sadece iki deliği bulunan ve her ikisinin de burun deliklerine yakın olduğu, nefes almaya ve derin nefes çekildiğinde ilaçların etkisini uzun süre gagada tutabilmeye yarayan'' bölümler bulunuyordu. Cenevizli doktor Jean-Jacques Magnet, Marsilya'da gerçekleşen Kara Ölüm'den hemen sonra yazdığı 1721 adlı eserinde 1636-1637 yıllarında Nijmegen'de bulunan doktorların giydikleri kostümü açıklamıştır. Kostüm, Magnet'in 1721 adlı tezinin girişini oluşturmakta. Nijemegen'de bulunan veba doktorları da gagalı maskelerden giymişlerdir. Cübbeleri, şapkaları ve eldivenleri Fas derisinden yapılmıştır. Bu kostüm aynı zamanda 1656 yılında Roma'da 145,000 ve Napoli'de 300,000 insanın ölümüne sebep olan salgın zamanında da veba doktorları tarafından giyilmişti. Kostüm insanları korkutmuştu, çünkü yaklaşmakta olan ölümün sinyaliydi. Veba doktorları bu koruyucu elbiseleri hastalarını tedavi ederken, anlaşmaya uygun olarak giymişlerdir.
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
Kostüm, aynı zamanda commedia dell'arte adlı komedyada, kendine özgü bir veba doktoru maskesi giyen II. Medico della Peste (Veba Doktoru) adlı karakterle de özleşmiştir. Venedik maskesi genelde beyaz, oyuklu bir gaga ve camla kaplı göz çerçevesi şeklindeydi ve Venedik Karnavalı zamanında giyilen özgün maskelerden bir tanesiydi. Kostümün kendisi, çağında ölümü temsil etmesi (nerede veba varsa, orada gagalı doktorlar ve ölüm olur) sayesinde büyük bir yer edindi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Pommerville (Body Systems), p. 15 Bauer, p. 145 Abrams, p. 257 Byfield, p. 26 Glaser, pp. 33-34
- ^ a b c Ellis, p. 202
- ^ Time-Life Books, pp. 140, 158 Dolan, p. 139 Ellis, p. 202 Paton Martin, p. 121 Sherman, p. 162 Turner, p. 180 Mentzel, p. 86 Glaser, p. 36 Hall, p. 67 Infectious Diseases Society of America, Volume 11, p. 819 Grolier, p. 700
- ^ O'Donnell, p. 135
- ^ Stuart, p. 15
- ^ Center for Advanced Study in Theatre Arts, p. 83
- ^ "Doktor Schnabel von Rom, engraving by Paul Fürst (after J Columbina), Rome 1656". 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
- ^ "American Medical Association - JAMA.: The Journal of the American Medical Association, Volume 34, p. 639". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
- ^ Pommerville, p. 9