Türkistan hamam böceği
| Shelfordella lateralis | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Shelfordella lateralis (Walker, 1868) | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Türkistan hamamböceği veya bilimsel adıyla Shelfordella lateralis[1][2] Kuzey Afrika ile Orta Asya arasında dağılım gösteren bir hamam böceği türüdür.[3][4] Yetişkinler 3 cm'ye kadar büyüyebilir. Erkekler kahverengimsi turuncu veya kırmızı renkli ve ince yapılıdır. Erkeklerin dişileri kendilerine çeken ve uçmalarını sağlayan uzun ve sarımsı kanatları vardır.[5] Erkeklerden daha geniş olan dişilerin rengi koyu kahverengi veya siyahtır. Dişilerin üzerinde krem rengi işaretler ve kanatlarının kenarlarında krem rengi şeritler bulunmaktadır. Erkeklerden daha geniş olan dişilerin kısa ve körelmiş kanatları vardır. Larvalar ön taraftan kahverengi, arka taraftan siyah renklidir ve kanatsızdır.
Yetişme ortamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkistan hamam böcekleri, Alman ve kahverengi şeritli hamam böceklerinin[5][6] aksine, genelde evlere girmeyen ve açık alanda yaşayan bir hamam böceği türüdür.[4] Bununla birlikte belirli bölgelerde veya tropikal yerlerde, önemli bir iç mekan zararlısı haline gelebilirler. Uçabilen erkek hamam böceklerine dişilere kıyasla evlerde daha sık rastlanmaktadır. Arabistan'da yaşayan Türkistan hamam böcekleri nemli oyuklarda, çöl çiftliklerinde ve vadilerdeki taşların altında görülür. Tür, geceleri beslenirler.[7]
Yayılımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkistan hamam böceklerine en çok Orta Asya, Kafkas Dağları ve Kuzeydoğu Afrika'da rastlanır. Ayrıca Afganistan, Azerbaycan, Mısır, Hindistan, İran, Irak, İsrail, Ürdün, Keşmir, Libya, Filistin, Pakistan, Suudi Arabistan, Sudan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Amerika Birleşik Devletleri'nde (egzotik olarak) görülebilirler.[8][9]
Kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]
Hayvan gıdası[değiştir | kaynağı değiştir]
ABD'de, Türkistan hamam böcekleri bazen evcil sürüngenleri ve diğer böcekçilleri beslemek için kullanılır. Türkistan hamam böceği düz yüzeylere tırmanamadığı ve oyuk yapamadığı için hayvan gıdası olarak tercih edilir.[3] Hamam böcekleri, cırcır böceklerine kıyasla daha sessiz, daha az masraflı ve daha uzun ömürlü olduğu için on yıllardır hayvan gıdası olarak kullanılmaktadır.[10] Türkistan hamam böcekleri İnternet üzerinden hayvan yemi olarak satılmaktadır. Bu durum, türün yeni habitatlara yayılma sürecini hızlandırabilir.
Böcekçillerin özel beslenme gereksinimleri hakkında güvenilir bilgiler yetersiz olsa da, Türkistan hamam böcekleri, cırcır böcekleri gibi yüksek proteinli ve düşük yağ oranı içeren bir besin bileşimi sağlar. Bu açıdan un kurtlarına kıyasla daha besleyicidir.[1] Canlı hamam böceğinin bağırsak içeriği, diyetine bağlı olarak, bağırsağı boş olan bir hamam böceğinden bulunmayan temel besinleri içerebilir.
Türkistan hamam böcekleri B12 vitamini bakımından zengindir.[11]
Parazit olarak[değiştir | kaynağı değiştir]
Shelfordella lateralis, Irak'ta yaygın olarak görülen parazitik yaban arısı Ampulex assimilis'in larvalarını yerleştirdiği bir böcek türüdür. Yetişkin bir yaban arısı hamam böceğini sokar, anteniyle onu yuvasına çeker ve yumurtalarını hamamböceğinin orta ayağının uyluk kemiğine bırakır ve ardından yuvayı toprakla kapatır. Larvalar yumurtadan çıktıktan sonra hamam böceğinin içine girer ve hamam böceğinini bedeninin zombi olarak kullanır.[12]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Pek sağlıklı olmayan, açık renkli, yetişkin bir dişi -
Yetişkin erkekler -
Ootheca -
Türkistan hamam böceği larvası (erkek) -
Dişi Türkistan hamam böceği larvaları. Renk ve desenleri değişkenlik gösterebilir. -
Larva -
Yakın zamanda deri değiştirmiş bir larva
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Türkistan hamam böceği ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Türkistan hamam böceği ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Oonincx (2012). "An Investigation Into the Chemical Composition of Alternative Invertebrate Prey" (PDF). Zoo Biology. 31 (1): 40-54. doi:10.1002/zoo.20382. ISSN 0733-3188. PMID 21442652. 21 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2021.Oonincx, D.G.A.B.; Dierenfeld, E.S. (2012). "An Investigation Into the Chemical Composition of Alternative Invertebrate Prey" 21 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Zoo Biology. 31 (1): 40–54. doi:10.1002/zoo.20382. ISSN 0733-3188. PMID 21442652.
- ^ "BioLib – Shelfordella lateralis (Red Runner Cockroach)". BioLib. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
- ^ a b Mohan (9 Aralık 2013). "Military, not the Internet, blamed for invasive cockroach". Los Angeles Times. 10 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.Mohan, Geoffrey (9 December 2013). "Military, not the Internet, blamed for invasive cockroach" 10 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Los Angeles Times. Retrieved 13 December 2013.
- ^ a b Kim (December 2013). "Life History and Biology of the Invasive Turkestan Cockroach (Dictyoptera: Blattidae)". Journal of Economic Entomology. Entomological Society of America. 106 (6): 2428-2432. doi:10.1603/ec13052. PMID 24498744.Kim, Tina; Rust, Michael K. (December 2013). "Life History and Biology of the Invasive Turkestan Cockroach (Dictyoptera: Blattidae)". Journal of Economic Entomology. Entomological Society of America. 106 (6): 2428–2432. doi:10.1603/ec13052. PMID 24498744.
- ^ a b Insects of the Southwest. Fisher Books. 1994. ss. 5-6. ISBN 978-1-55561-060-9. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.Floyd G. Werner; Carl E. Olson (1994). Insects of the Southwest. Fisher Books. pp. 5–6. ISBN 978-1-55561-060-9. Retrieved 13 December 2013.
- ^ Public Health Significance of Urban Pests. World Health Organization. 2008. s. 35. ISBN 978-92-890-7188-8. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
- ^ Insects of eastern Arabia. Macmillan. 1987. s. 26. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
- ^ "Species Shelfordella lateralis (Walker, 1868): Blattodea Species File". Species File. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
Asia (central); Caucasus Mountains; Azerbaijan; Afghanistan; Iran; Kashmir; Iraq; Africa (northeastern Africa); Canary Islands; Egypt; Palestine; Israel; United Arab Emirates; Saudi Arabia; Sudan; Libya; USA [adventive]
- ^ Atkinson (1991). "Catalog and atlas of the cockroaches (Dictyoptera) of North America north of Mexico". Miscellaneous Publications of the Entomological Society of America. Entomological Society of America (78). ISSN 0071-0717.
"Distribution. Egypt, Libya, Sudan, Saudi Arabia, Israel, Jordan, Iraq, Iran, Pakistan, India, southern USSR. United States: Arizona: Maricopa, Pima; California: San Joaquin; Texas: El Paso.
- ^ Jacobi. "The Perfect Roach — Blatta lateralis (The Turkestan roach or red-runner)". Arachnoculture E-Zine (5). Michael Jacobi's Exotic Fauna. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
- ^ Schmidt (2018). "Determination of vitamin B12 in four edible insect species by immunoaffinity and ultra-high performance liquid chromatography". Food Chemistry. 281: 124-129. doi:10.1016/j.foodchem.2018.12.039. PMID 30658738.
- ^ Smithsonian Miscellaneous Collections. Smithsonian Institution Press. 1961. s. 257. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2013. Alt URL