Yüz ifadeleri

Mikro ifadeler (ya da mikro mimikler) insanların, yaşadıkları bir hissi veya düşünceyi bastırmak veya gizlemek isterken yaptıkları ani ve istem dışı yüz hareketleridir. Genellikle bir kazanım veya yitirim söz konusu olan gergin durumlarda ortaya çıkarlar. Normal yüz ifadeleri gibi taklit edilmeleri ve gizlenmeleri neredeyse imkânsızdır fakat çok kısa sürede olup bittikleri veya bir başka yüz ifadesinin altında anlık olarak ortaya çıktıkları için gözleri eğitilmemiş veya doğal yeteneği olmayan kişilerin dahi bunları yakalaması zordur. Mikro ifadeler temelde 6 evrensel hissi dışa vururlar: iğrenme, kızgınlık, korku, üzüntü, mutluluk, şaşkınlık . Bir mikro-ifade saniyenin 1/15'i ile 1/25'i arasındaki hızlarda gerçekleşirler.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikro-ifadeler ilk olarak 1966 yılında Hagaard ve Isaacs adlı bilim adamları tarafından fark edilmişlerdir. Hagaard ve Isaacs bu buluşlarını doktor - hasta diyaloglarının çekildiği kamera kayıtlarını detaylı incelemeleri sırasında yaptıklarını ifade etmişlerdir.

1960'larda William Condon saniyenin çeyreği kadar bir sürede gerçekleşen tepkileri inceleyerek bu fenomene bir ışık tutmaya çalışmıştır, 4.5 saniyelik bir film kesitini 1/25 lik karelere bölmüş ve bir kocayla karısının konuşmaları esnasında aynı anda yaptıkları istem dışı el ve omuz hareketlerini yakalamıştır.

Condons'un çalışmasından yıllar sonra Amerikalı psikolog John Gottman canlı insan ilişkilerinin video kayıtlarını almıştır böylece çiftlerin kendi aralarındaki etkileşimlerini gözlemlemeyi başarmıştır. Gottman araştırmasında yüz ifadelerine odaklanmış ve bunu kullanarak hangi çiftlerin ilişkilerinin uzun süreli hangilerinin kısa süreli olacağını tespit etmiştir. Gottman bir evliliği bitirecek olan 4 temel davranış paterni tespit etmiştir; savunmacılık, duvar çekme, eleştirme ve diğerlerine göre daha ağır basan aşağı görme.

Doğruluk Büyücüleri Projesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikro-ifadeler konusunda en detaylı ve kapsamlı çalışmayı Amerikalı psikolog Paul Ekman gerçekleştirmiştir. Onun insan davranışları üstündeki çalışmaları bu konunun önemini su yüzüne çıkarmış ve özellikle devletlerin güvenlik teşkilatlarının bakış açıları ve harekât doktrinleri üzerinde belli başlı değişiklileri tetiklemiştir.

Dr. Maureen O'Sullivan ile birlikte yürüttükleri daha önceleri Diojen Projesi olarak adlandırdıkları Büyücüler Projesi (İng.Wizards Project) adlı çalışma sırasında Ekman, insan yüzünde, eğitilmemiş veya doğuştan yeteneğe sahip olmayan kişilerin göremediği mikro ifadeler (mikro mimikler) (İng.Microexpressions) bulunduğunu ve bunların gözlemlenmesi sayesinde yalan tespiti çalışmalarına yeni bir bakış açısı getirilebileceğini savunmuştur.

İleriki safhalarda, tüm sınıf ve mesleklerden yaklaşık 20.000 denekle yürütmüş olduğu testlerin sonucunda, aralarından sadece 50 kişi tamamen eğitimsiz olarak tam başarılı yalan tespiti yapabildikleri görülmüştür. Bu doğal yetenkli bireylere Doğruluk Büyücüleri (Truth Wizards) denilmiştir.

Önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikro ifadeler sadece insanlarda görülmezler, araştırmalar göstermiştir ki neredeyse tüm memelilerde, özellikle de birbirlerine yakın türlerde yüz ve vücut dilleri büyük benzerlikler göstermektedir. Paul Ekman'ın Afrika'da iken yaptığı çalışmalar arasında farklı insan kültürleri ve hayvanlar arasındaki bağların ortaya çıkarılması da vardır. Ekman'ın ispatladığı üzere mikro mimikler kültür ve coğrafyadan asıllı değillerdir ve temel olarak evrenseldirler.

Mikro mimiklerin esas önemi suçluların ve yalan söyleyen insanların tespitidir. Güvenlik teşkilatlarınca, mikro mimik taramasının yapılması suçluların suçu işlemeden önce bile yakalanabileceklerini göstermiştir.

Saldırıya geçmeye hazırlanan hayvanlar ve insanlarda, saldırı öncesi bir takım yüz ifadeleri tespit edilmiştir, örneğin hedefine ateş etmek üzere olan kalabalığın içindeki bir terörist, ya da üstündeki bombanın pimini çekmek üzere olan intihar bombacısı. Yüz taramasının otomatizasyonu ve bilişim teknolojilerinin de kullanımıyla birçok canlar kurtarılabilir, saldırılar daha başlamadan engellenebilir.

Paul Ekman'ın da en önemli son dönem projelerinden biri TNT yani Tehlikeli Niyet Tespiti (İng.D-Cube, Dangerous Demeanor Detection) bu mesele üstündeki en büyük çalışmadır.

Fakat bazı çevreler de bu teknik ve teknolojilerin Aldous Huxley'nin Cesur Yeni Dünya ve George Orwell'in 1984 ütopyalarında betimlendiği gibi baskıcı devlet ve rejimler tarafından, terörizmi engellemektense fikir suçları gibi demokraside yeri olmayan suçların bastırılmasında kullanılabileceği konusunda endişelerini de ortaya koymaktadırlar.

Ayrıca bir başka tartışma konusu ise bu teknik ve teknolojilerin insanların özel hayatlarına karşı kullanılarak özel hayat sınırlarının ihlali, görevi kötüye kullanma gibi suçlarda kullanılabilecek olmalarıdır.