Kullanıcı:Krsnaquli/Vişiştadvaita
Vişiştadvaita (Sanskritçe: विशिष्टाद्वैत; IAST: Viśiṣṭādvaita) Vedanta geleneğine ait bir Vaişnavizm ekolüdür. "Ayrımlar içeren ikiliksizlik" anlamına gelen Vişiştadvaita, Brahman'ı Nihai Gerçeklik olarak tanıyan ve aynı zamanda çokluğunu da kabul nondüalist bir felsefedir. Bu felsefe, "nitelikli monizm", "tanımsal monizm" veya "nitelikli ikiliksizlik" biçimi olarak ifade edilebilir. Vişiştadvaita, tüm çeşitliliğin nihai olarak tek temelden dallandığı, tüm farklılıkların ardında temel bir birliğin bulunduğu anlayışını temsil etmektedir.
11-12. yüzyıl filozofu ve Vishishtadvaita felsefesinin ana savunucusu Ramanuja, "Üç belit" manasına gelen Prasthanatrayi'nin (Upanişadlar, Bhagavad Gita ve Brahma Sutraları), ayrık varlıkların dayandığı birliği gösterecek şekilde yorumlanması gerektiğini, aksi taktirde bu kaynakların tutarlılığının ihlal edileceğini ileri sürmüştür.
Vishitadvaita felsefesinin genişletilmesine önemli ölçüde yardımcı olan bir diğer önemli alim Vedanta Desika, Vişiştadvaita'yı şu ifadelerle tanımlamıştır: "Aseṣa Chit-Achit Prakāram Brahmaikameva Tatvam" (Duyarlı [bilinçli] ve duyarsız haller [veya sıfatlar] tarafından nitelendirilen Brahman, tek gerçekliktir.)
Temel ilkeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Vişiştadvaita'nın üç temel ilkesi vardır:[1]
- Tattva: Üç gerçek varlığın bilgisi; jiva (duyarlı varlıklar), ajiva (duyarsız varlıklar) ve Ishvara (Vishnu-Narayana veya Parahbrahman, Yüce Benlik, tüm tezahürlerin Nihai Kaynağı, içsel olarak ikamet eden ve lütfeden).
- Hita: Bhakti (adanmışlık) ve prapatti (teslimiyet) gibi farkındalık araçları.
- Purushartha: Moksha veya esaretten kurtuluş olarak ulaşılacak hedef.
Viśiṣṭa, en ayrıcalıklı (diğerleriyle eşit olmayan / farklı olan) anlamına gelmektedir.
Epistemoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilgi kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]
Pramana (Sanskrit dilinde "bilgi kaynakları"), herhangi bir nesnenin kapsamlı bir şekilde akıl yürütmesiyle elde edilen olgusal bilgiyi ifade eder. Pramana bir triputi'nin (üçlünün) bir bölümünü oluşturur:
- Pramatir, bilginin bilicisi, öznesi
- Pramana, bilginin aracı veya nedeni
- Prameya, bilginin nesnesi
Vişişadvaita Vedanta'da yalnızca aşağıdaki üç pramana geçerli bilgi araçları olarak kabul edilir:
- Pratyaksa – Duyular yoluyla elde edilen bilgi. Günümüz kullanımında Pratyaksa; bilimsel gözlemlerin duyuların bir uzantısı olması nedeniyle bilimsel gözlem yoluyla elde edilen bilgileri de içermektedir.
- Anumana – Çıkarım yoluyla elde edilen bilgi. Çıkarım ifadesi, tümdengelim ve akıl yürütmeye işaret etmektedir.
- Şabda – Şruti aracılığıyla kazanılan bilgi. Şruti, Kutsal yazılardan; özellikle Upanişadlar, Brahma Sutraları ve Bhagavad Gita'dan elde edilen bilgilere işaret etmektedir.
Epistemolojinin kuralları[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilgi edinmenin üç yolu arasında belirgin bir çatışma olduğunda hiyerarşinin üç kuralı vardır:
- Şabda veya Şruti (kutsal yazıtlar) en yüksek konuma sahiptir, anumana (çıkarımlar) veya pratyaksa (duyular) yoluyla çözülemeyen konularda kutsal yazıtlara başvurulur.
- Anumana (çıkarımlar) bir sonraki konumda bulunur. Bir mesele yalnızca duyusal algıyla çözülemediğinde, çıkarıma göre; yani hangisi daha mantıklıysa ona göre çözülür.
- Pratyaksa (duyular) belirli bir konuda kesin bir veri ortaya koyduğunda, Şebda (kutsal metinler) bu veriyi ihlal edecek şekilde yorumlanarak bu veri göz ardı edilemez.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Srinivasachari, P. N. (1970). The philosophy of Vis'iṣṭādvaita. Adyar, Madras. s. 22. ISBN 0-8356-7495-9. OCLC 507290.