Kullanıcı:İhsan2134
- Akifer''''
Ekonomik olarak önemli miktarda suyu depolayabilen(yüksek permeabiliteli) ve yeterince hızlı taşıyabilen (iletken)geçirimli jeolojik birimlerdir.Akiferler,yeraltısularını tutması ve çekilebilmesi için, yüksekporozite ve permeabiliteye sahip olmalıdır.
Pekişmemiş kumlar ve çakıllar, kumtaşları, konglomeralar, kireçtaşları, dolomitler, bazalt akıntıları, çatlaklı plütonik ve metamorfik kayaçlar Akifer olarak nitelendirilen kayaçlardır.
Akitard (yarı geçirimsiz)
Su taşır ve yavaş iletir. Gözenekli ancak yarı geçirimlidir. Örn; Siltli kum, killi ince kum
Akifüj (su tutmayan- geçirimsiz)
Boşluksuz olan yada kısmen boşluklu olduğu halde bu boşlukların su taşıyacak nitelikte olmamasından su bulundurmayan kütlelere Akifüj denir. Örn; Granit,kristalen kayaçlar
Akiklüd (su tutan fakat geçirimsiz)
Geniş gözeneklilik kapasitesine sahip ve su içeren, fakatsuyu bırakmayıp tutan birimlere ise Akiklüd denir. Bu birimler akiferleri üstten ve alttan sınırlayarak akifereçeşitli nitelikler(serbest, basınçlı yada sızdıran) kazandırır. Örneğin; Kil-silt
Hidrodinamik koşullara göre akiferler üç’e ayrılır
· Serbest (Unconfined) akiferler
· Basınçlı (Confined) akiferler
· Tünek-Asılı (Perched) akiferler
Serbest (Unconfined) Akifer
Üzerinde geçirimsiz bir örtü bulunmayan akifere serbest akifer denir.Serbest akifer üst kısmını sınırlayan suyun yüzeyine ise SU TABLASI denir.Bu tip akiferlerde beslenme üstteki tüm yüzey kesimlerden meydana gelir.
Basınçlı (Confined) Akifer
Bir akifer üstten ve alttan geçirimsiz bir katman (Akiklüd) tarafından sınırlanıyorsa basınçlı akifer olarak nitelendirilir. Bu tip akiferlerde beslenme sadece üstteki geçirimsiz birimin olmadığı yada aşındığı kesimlerden meydana gelir.
Akiferin beslenme alanı üstteki geçirimsiz katmandan daha yüksekte olduğu zaman, beslenme alanındaki su tablası da daha yüksekte olur ve akifer basınç altında kalır. Bu tip akiferlerde açılan sondaj kuyuları içerisinde akiferin beslenme alanı yükseltisine bağlı olarak, yer altısuyu kuyu içerisinde yükselir, bazen de kendi basıncı ile yüzeye fışkırır. Bu tür akifereArtezyenakifer. Kuyu da artezyen kuyusu olarak tanımlanır.
Bir basınçlı akiferin (artezyen sistemi) gelişmesi için üç jeolojik koşulun bulunması gerekir;
· Akifer alttan ve üstten suyun kaçmasını önleyen geçirimsiz birimlerle (akiklüdler) sınırlanmış olmalıdır.
· Kayaç istifi, akiferin beslenmesini sağlayacak biçimde genellikle eğimli ve yüzeye çıkmıştır;
· Beslenme alanında akiferi doldurmaya yetecek kadar yağış olmalıdır.
Beslenme alanındaki su tablası yüksekliği ile kuyunun beslenme alanına olan uzaklığı, bir kuyuda artezyen (basınçlı) suyun çıkacağı düzeyi belirler. Akiferde sürtünme olmaz ise, artezyen akiferden gelen kuyu suyu artezyen basınç yüzeyine kadar yükselecektir. Bununla beraber sürtünme, akifer suyunun basıncını bir miktar düşürür ve sonuçta su düzeyi yükselir. Bu olay basınç yüzeyinin eğimli olmasından kaynaklanır.
Dünyada GörülenARrtezyenKaynaklarıI
ABD’de en iyi bilinen artezyen sistemlerinden biri Güney Dakota’dan güneye doğru orta Teksas’a kadar uzanır. Bu sistemdeki suyun büyük kısmından sulamada yararlanılır. Bu artezyen sisteminin akiferi Dakota Kumtaşıdır. Basınçlı akifere örnek olarak Florida akifer sistemini örnek verebiliriz. Burada erime etkisi ile genişlemiş ve birbiriyle bağlantılı olan çok sayıda mağara, kırık yapıları ve diğer açıklıklar barındıran Tersiyer yaşlı karbonat kayaçları bulunur. Bu karbonatlar, beslendikleri eyaletin kuzeybatı ve orta kesimlerinde yüzeye çıkmakta olup daha genç çökellerle üzerlendiği Atlantik ve Körfez kıyılarına doğru eğimlidir. Şeyllerle ara tabakalı olan karbonatlar birlikte basınçlı akifer ve akiklüd serisi oluştururlar. Ayrıca çöllerdeki vahalar da yaygın artezyen kaynaklarıdır.
Yarı Basınçlı Akifer: Alttan ve üstten yarı geçirimli birimle sınırlanan akiferlerdir. Yeraltı suyu basıncı atmosferik basınçtan daha yüksektir. O nedenle su tablası yerine piyozometrik düzeyden söz edilir.
Asılı veyaTünek (Perched) Akifer
Serbest akiferin üzerinde doygun olmayan kuşakta mercek şeklindeki geçirimsiz seviyeler üzerindeki gözenekli kısımda yeraltısuyunun toplanarak oluşturduğu akifer türüdür.
Üzerindeki su tablasına ise tünek su tablası denir.
Akiferin Yer Altı Suyu Bilançosu
Beslenme Unsurları
· Yağıştan sızma
· Akıştan sızma
· Kar erimesi-sızma
· Buzul erimesi-sızma
· Göl tabanlanlarından sızma
· Yapay beslenme
Boşalma Unsurları
· Buharlaşma (evaporasyon)
· Terleme (transpirasyon)
· Kaynaklar ile boşalma
· Su çekme ile boşalma
· Akarsu tabanlarına olan kaçaklar
· Göl tabanlarına olan kaçaklar
KAYNAKÇA
- Falling Water Tables
* Bibliography on Water Resources and
International Law
Peace Palace Library
* IGRAC
International Groundwater Resources Assessment Centre
* SahysMod aquifer mode
http://eng.harran.edu.tr/moodle/moodledata/8/Ders_notlari/sutemini.pdf
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~jlozca07/hidro.pdf
http://www.slideshare.net/subilim/akifer-parametreleri
- fiziksel jeoloji kitabı yeryuvarının araştırılması