Katarina Taikon
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Mayıs 2024) |
Katarina Taikon | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 29 Temmuz 1932 Almby, Örebro, İsveç |
| Ölüm | 30 Aralık 1995 (63 yaşında) Ytterhogdal, Hälsingland, İsveç |
| Milliyet | İsveçli |
| Meslek | Aktivist, yazar, aktör |
| Evlilik |
|
| Çocuk(lar) | 2 |
| Akraba(lar) | Rosa Taikon (kız kardeş) |
Katarina Taikon-Langhammer (d. 29 Temmuz 1932 – ö. 30 Aralık 1995), İsveçli bir Roman aktivist, sivil haklar hareketi lideri, yazar ve aktör. Kalderash kökenlidir. Rosa Taikon'un kız kardeşiydi. Kendisine İsveç'in Martin Luther Kralı denildi.[1]
Aile geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
Taikon'un büyükanne ve büyükbabası Cori Caldares ve eşi, yüzyılın başında on iki çocuklarıyla birlikte İsveç'e geldi. Roman topluluklarında zaten yaygın olan Taikon soyadını benimsediler ve böylece yakın zamanda göç ettiklerini açıklamaktan kaçındılar.[2]
On iki çocuktan biri olan Katarina Taikon'un babası, hem bakır hem de gümüşçülükle çalışan Johan Taikon'du.[3]
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Katarina Taikon, 1932'de Örebro yakınlarındaki bir kampta Johan Dimitri Taikon (1879–1950) ve İsveçli bir kadın olan ikinci eşinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Annesi Katarina henüz bir yaşındayken öldü. Üç büyük kardeşi vardı: Paul, Rosa ve Paulina.[4]
Taikon'un çocukluğu sırasında Romanlar hâlâ İsveç'teki kamplarda yaşıyordu ve sık sık taşınmak zorunda kalıyordu. Bu da çocukların okul eğitimi almasını zorlaştırıyordu. Taikon 26 yaşına kadar yazmayı öğrenmedi.[5] Bu, 1930'lardan beri Roman çocukların eğitiminin savunuculuğunu yapan babasının çabalarına rağmen gerçekleşti.[6] Çocuklarını okullara kaydettirmeye çalıştı ancak kendi çocuklarını okuldan almakla tehdit eden yerel ailelerin baskısıyla yönetim tarafından sıklıkla reddedildi.
1946'da Taikon kendisinden sekiz yaş büyük bir adamla evlendi.[4] Birkaç ay sonra ailesi ve kocasıyla paylaştığı çadırdan başka bir Roman kampına kaçtı. Kampına geri gönderildi, ancak kısa süre sonra tekrar kaçtı. Bir hayır kurumu aracılığıyla bir dükkanda iş buldu ve birkaç yıl tek başına yaşadı.[4]
Oyunculuk kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
1948'de 16 yaşındaki Taikon, Arne Sucksdorff'un belgesel kısa filmi Uppbrott'ta yer aldı ve burada geleneksel Roman dansını taklit eden bir performansın parçası olarak kamp ateşi etrafında dans etti.[7] Belgeselin çekilmesi Taikon'un kocasından boşanmasını sağladı.[7] Sonraki on yıl boyunca Taikon birçok İsveç filminde rol aldı.
Aktivizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Taikon, hayatını İsveç'teki ve dünyadaki Romanların koşullarını iyileştirmeye adadı. Yorulmak bilmez çalışmaları, tartışmaları, yazmaları ve İsveç yetkilileriyle konuşmaları sayesinde Romanlara diğer tüm İsveçlilerle aynı barınma ve eğitim hakkı tanındı. 1953'te Roman göçüne ilişkin 1914 yasağı sona erdi. Bu, diğer Romanların İsveç'e sığınmasına yol açtı ve ilk başta binden az olan nüfus arttı.
1964'te Katarina ve kız kardeşi Rosa, Zigenarsamfundet'in (Roman Topluluğu) kurulmasına yardım etti.[8] Aynı yıl Taikon, İsveç Gençlik Barış İttifakının onursal üyesi olarak atandı.[9] 1965'te Taikon, ülkedeki bu tür halka açık ilk Roman gösterisi olan Stockholm'deki Roman 1 Mayıs gösterisine başkanlık etti. Gösteride eğitim hakkı çağrısı yapıldı.[10]
Taikon, İsveç yetkililerini, ülkelerinde baskıya maruz kaldıkları için bu kişilerin aslında siyasi mülteci olduklarına ikna etmeye çalıştı. 1967'de İsveç hükümetini İtalyan ve Polonyalı Roman mültecilerin İsveç'te kalmasına izin vermeye ikna etmek için başarılı bir şekilde çalıştı.[11] 47 Fransız Romandan oluşan bir grubun İsveç'e sığınma kazanmasına yardımcı olmak için yapılan sonuçsuz çabaların ardından stratejisini değiştirmeye karar verdi. Halkına karşı önyargıları sona erdirmenin tek yolunun gençlere hitap etmek olduğunu fark etti ve kendi çocukluğuyla ilgili Katitzi adlı popüler çocuk kitapları serisini yazmaya başladı.[11] 1969-1980 yılları arasında seri halinde 13 kitap yayımladı.[12] 1975'te çizgi roman uyarlaması yapıldı ve 1979'da kitaplardan uyarlanan bir televizyon dizisi çekildi.[13][14] Kız kardeşi Rosa daha sonra şunu yazdı:
Eğer 1960 civarında Katarina Taikon mücadele etmeye karar vermeseydi Çingenelerin yüzyıllardır kurbanı olduğu ve bunun sonucunda benim neslimin ve ondan önceki nesillerin tüm sivil haklardan mahrum bırakıldığı korkunç adaletsizlikler ülkemizde devam edebilirdi. Önyargının ve ırkçılığın her türlüsüne karşı kitaplar ve sayısız gazete yazısı yazdı. Başbakanlara, Hükümete, Parlamentoya ve tüm siyasi partilere başvurdu.[15]
Yazma kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
1963'te Taikon, İsveç'teki Roman topluluğunun mücadelelerine odaklanan otobiyografik bir kitap olan Zigenerska'yı yayınladı.[8]
1969'da Taikon, kendi çocukluğunu konu alan ilk çocuk kitabı Katitzi'yi yayınladı. 1980 yılına gelindiğinde seride on üç kitap yayımlandı.[12][12] Daha önceki bazı İsveç çocuk kitaplarından farklı olarak Katitzi serisi, kitaplar ilerledikçe daha karanlık hikayelerden oluşuyordu. Son birkaç kitap gençleri hedef alıyordu.[13] Kitaplar, sistemik toplumsal ve hukuki ayrımcılığın bir sonucu olarak Roman çocukların ve toplulukların karşılaştığı mücadeleleri göstermeyi amaçlıyordu.[13][16]
1975'te Katitizi'nin çizgi roman uyarlaması yapıldı ve 1979'da kitaplardan uyarlanan bir televizyon dizisi çekildi.[13]
Kişisel hayat[değiştir | kaynağı değiştir]
Taikon, 1962'de Björn Langhammer ile evlendi. İki çocuğu vardı, bunlardan biri Angelica Ström adında bir kızdı.[5]
Ölüm ve Anısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Katarina Taikon, 1982 yılında kalp krizinin neden olduğu 13 yıl süren komadan sonra 1995 yılında beyin hasarından öldü.[11]
2012 yılında Lawen Mohtadi, Taikon'un Özgür Olacağım Gün adını taşıyan bir biyografisini yazdı. 2015 yılında Mohtadi'nin biyografisinin Taikon adlı belgesel uyarlaması yayınlandı.[5]
Filmografi[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1948 - Uppbrott
- 1949 - Singoalla
- 1950 - The Motor Cavaliers
- 1951 - Tull-Bom
- 1953 - Marianne
- 1953 - Åsa-Nisse på semester
- 1956 - Sceningång
Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Zigenerska (1963) [8]
- Ziegnare är vi (1967) [11]
- Katitzi I ormgropen (1971)
- Katitzi Rymmer (1971)
- Katitzi, Rosa ve Paul (1972)
- Katitzi I Stockholm (1973)
- Katitzi ve Lump-Nicke (1974)
- Katitzi I skolan (1975)
- Katitzi Z-1234 (1976)
- Katitzi barnbruden (1977)
- Katitzi uçmak (1978)
- Katitzi ve Gamla stan (1979)
- Uppbrottet (1980) [12]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- IMDb'de Katarina Taikon
- Taikon kızkardeşler, Çek Roman Radyosu
- Rosa Taikon'dan Çingeneler ve kız kardeşi hakkında
- Ünlü Çingeneler
- Katitzi Katarina Taikon, Library Thing Sitesi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Uppbrott (1949)". Filmarkivet.se. Retrieved December 22, 2021.
- ^ "Katarina Maria Taikon".
- ^ Taikon, 2015 documentary by Gellert Tamas and Lawen Mohtadi.
- ^ a b c Haglund-Calley, Laila; Calley, Malcolm J.C. (July 1964). "Katarina Taikon and the Swedish Gypsies". Race. 6 (1): 63–65. doi:10.1177/030639686400600107. ISSN 0033-7277.
- ^ a b c "Documentary on Roma rights activist Katarina Taikon to premiere this fall".
- ^ Rodell Olgaç, Christina (2013). "The Education of Roma in Sweden: an interplay between policy and practice". Die Bildungssituation von Roma in Europa (İngilizce). s. 199.
- ^ a b Brunow, Dagmar (2017). "Curating Access to Audiovisual Heritage : Cultural Memory and Diversity in European Film Archives". Image & Narrative. 18 (1): 104-105.
- ^ a b c Zetterlund, Christina (2019). "Beauty and Struggle" (PDF). Bulletin muzea romské kultury (28): 67.
- ^ Selling, Jan (2022). "Chapter 1 International Perspective: The Long Road to Liberation". Romani Liberation: A Northern Perspective on Emancipatory Struggles and Progress (İngilizce). Central European University Press. s. 34.
- ^ Selling, Jan (2022). "Chapter 2 Romani Politics for Historical Justice and the Fight Against Antigypsyism". Romani Liberation: A Northern Perspective on Emancipatory Struggles and Progress (İngilizce). Central European University Press. s. 75.
- ^ a b c d Romani Liberation: A Northern Perspective on Emancipatory Struggles and Progress.
- ^ a b c d "Katitzi (Series)". 14 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Widhe, Olle (2021). "The Politics of Autobiography in Katarina Taikon's Katitzi Series". Children's Literature. 49 (1): 59–73. doi:10.1353/chl.2021.0005. ISSN 1543-3374.
- ^ "Katarina Taikon".
- ^ "UNESCO Courier: The sharing, caring family - Gypsy families". 24 Mart 2006. 24 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ "The Day I Am Free / Katitzi".
