Kalambo yapısı
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Ekim 2023) |
 | |
| Konum | Kalambo Şelaleleri |
|---|---|
| Bölge | Tanganika Gölü |
| Uzunluk | >141.3 cm |
| Tarihçe | |
| Kurucu | Homo heidelbergensis |
| Malzeme | Ahşap |
| Kuruluş | y. MÖ 474.000 |
| Devir(ler) | Alt Paleolitik |
| Kültür(ler) | Aşölyen |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | 2019 |
| Arkeologlar | Barham, L., Duller, G.A.T., Candy, I. et al. |
Kalambo yapısı, diğer ahşap aletlerle birlikte iki parçası ortaya çıkarılan, Alt Paleolitik ahşap bir yapıdır. Zambiya'daki Kalambo Şelalesi bölgesinde keşfedilen bu yapı şu anda bilinen en eski ahşap yapıdır;[1] lüminesans tarihlemesi ile en az 476.000 yaşında olduğu[1] ve Homo sapiens evriminden önce var olduğu belirlenmiştir.[1][2][3]
Keşif tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
1950'lerde ve 1960'larda Kalambo Şelaleleri'nde yapılan kazılarda, olası hominini kökenli ahşap eserler ortaya çıkarıldı. Ancak aşınma ve diğer tafonomik süreçler, bilim adamlarının ahşapların yaşını kesin olarak tespit etmesini engelledi.[2] Bölgede Kalambo Şelalesi Tarih Öncesi Alanı bulunmaktadır.
Yapı ve beraberindeki aletler 2019 yılında Kalambo Nehri çevresindeki BLB Alanında ele geçirildi. Yapının kendisi, nehrin aşağısında bulunan BLB5 bölgesinde, Aşölyen eserleriyle birlikte bulundu. Keşif olağandışı olarak değerlendirildi çünkü ahşap genellikle çok uzun süre dayanmıyor. 2019 yılında keşfi yapan ekibin bir parçası olan Geoff Duller, yüksek su seviyelerinin ve yapıyı saran ince çökeltilerin ahşabın korunmasına yardımcı olduğunu söyledi.[1][4]
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapı, biri diğerine dik olarak sabitleyen bir çentikle birbirine bağlanan, büyük meyveli çalı söğütünden (Combretum zeyheri) birbirine kenetlenen iki ahşap kütükten oluşur. 141,3 cm (55,6 in) ölçüsündeki daha küçük kütük uzunluğunda, konik uçlara ve U şeklinde bir çentiğe sahiptir ve çentiğin içinden geçen daha büyük kütüğün üzerinde yer alır.[1] Duller'a göre yapı muhtemelen yiyecek veya yakacak odunu kuru tutmak için yürüyüş yolu olarak veya belki de üzerine bir konut inşa etmek için bir temel olarak kullanılan ahşap bir platformun parçası olabilir. Keşif, Kalambo Şelaleleri'nde yaşayan homininlerin yerleşik bir yaşam tarzına sahip olabileceğini gösterebilir ve bu da Taş Devri Homininilerinin göçebe bir yaşam tarzına sahip olduğu yönündeki yaygın görüşe meydan okuyabilir.[4]
Üstteki kütükteki çentik, kazıma ve keserleme yoluyla yapıldığının kanıtını gösteriyor; ayrıca kızılötesi spektroskopide ateş kullanımı olasılığını da gösteriyor. Alttaki gövdede, hem orta noktasında hem de çentikten geçen daralmış uç boyunca V şeklinde kesik izleri bulunan çizgiler görülüyor ve bu da olası kazınmanın göstergesi olarak değerlendiriliyor.[1]
Lüminesans tarihlemesi kullanılarak günlükler 476±23 bin yıla tarihlendi. Karbon tarihlemesi, bunların müdahaleci olmayan doğasını doğruladı ve maksimum 50 kya aralığından daha yüksek bir yaş bildirdi.
Konik uçları ve benzer bir çentiği gösteren başka bir ahşap kütük, daha önce Kalambo Şelalesi B Alanında, yine Aşölyen olarak tanımlanmıştı, ancak o zamanlar hominid yapımı bir yapının parçası olduğu kesin olarak tanımlanmamıştı.[5]
Yapıyla birlikte bulunan ahşap aletler arasında bir kama ve bir kazma çubuğu yer alıyor. Bunlar BLB sahasında çeşitli bölgelerde bulunmuş olup, 390.000 ila 324.000 yıl öncesine tarihlendirilerek yapının kendisinden daha gençtirler.[1]
Çıkarımlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapıyı ortaya çıkaran keşif gezisinin lideri Liverpool Üniversitesi'nden Larry Barham gibi arkeologlar, ahşap aletlerin Taş Devri'nde potansiyel olarak taş aletlerden daha yaygın olduğuna inanıyorlar.[2] Tahta ve taş aletlerin olası birlikte evriminden bahsederek, Kalambo yapısının gösterdiği yeniliği daha sonra tek bir alet içinde birkaç parçanın birbirine bağlandığı saplamanın icadıyla ilişkilendiriyorlar.[1]
Kalambo yapısının inşaatının zamanlaması, Kalambo Nehri havzasının ormanlarla kaplandığı döneme denk geliyor. Barham'ın ekibi, çevredeki yüksek kaynak mevcudiyetinin, kalıcı olarak yükseltilmiş su tablasının ve taşkın yatağının üzerinde yüksek yapıların inşa edilmesiyle sağlanan iyileştirmenin, sürekli yerleşime elverişli bir yaşam alanı yarattığına inanıyor.[1]
Keşif, Homo sapiens'in ortaya çıkışından 100.000 yıl daha öncesine dayanıyor. Kalambo Şelaleleri'nde hiçbir hominini kalıntısı keşfedilmediğinden, kesin bir atıf yapılmadı, ancak daha önce Zambiya'daki başka bir bölgede 300.000 yıllık bir Homo heidelbergensis kafatası bulunmuştu.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i Barham, L.; Duller, G. a. T.; Candy, I.; Scott, C.; Cartwright, C. R.; Peterson, J. R.; Kabukcu, C.; Chapot, M. S.; Melia, F.; Rots, V.; George (20 Eylül 2023). "Evidence for the earliest structural use of wood at least 476,000 years ago". Nature (İngilizce): 1-5. doi:10.1038/s41586-023-06557-9. ISSN 1476-4687. PMID 37730994. 20 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023.
- ^ a b c d Callaway, Ewen (20 Eylül 2023). "These ancient whittled logs could be the earliest known wooden structure". Nature (İngilizce). doi:10.1038/d41586-023-02928-4. 21 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023.
- ^ Sample, Ian (20 Eylül 2023). "'Oldest wooden structure' discovered on border of Zambia and Tanzania". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 20 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2023.
- ^ a b Katie Hunt. "'Extraordinary' structure has no real parallel in the archaeological record, scientists say". CNN. 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
- ^ Clark, J. D. (ed.) Kalambo Falls Prehistoric Site III (Cambridge University Press, 2001).