Hüsnükuruntu
Hüsnükuruntu, kanıt, rasyonellik ya da gerçeklik üzerine olmaktan çok hayal etmesi zevk veren şeyler üzerine karar verme ve inanç oluşturma kavramıdır. İnanç ile istek arasındaki çatışmaları çözümlemenin bir ürünüdür.[1]
Hüsnükuruntuyu inceleme yöntemleri çok çeşitlidir. Farklı bilim dalları ve düşünce ekolleri nöral yollar, insan bilişseliği ve duygusallığı, yanlılık tipleri, ertelemecilik, motivasyon, iyimserlik, dikkat ve çevre gibi ilişkili mekanizmaları inceler. Bu kavram bir safsata olarak incelenir.
Arzulu görme kavramı ile ilişkilidir.
Bazı psikologlar olumlu düşünmenin davranışları olumlu etkileyeceğine ve dolayısıyla daha iyi sonuçlar getireceğine inanır. Buna "Pygmalion etkisi" denir.[2][3]
Christopher Booker hüsnükuruntuyu şöyle tanımlamıştır:
- "fantezi döngüsü" ... kişisel yaşamlarda, siyasette, tarihte ve öykü anlatıcılığında sık sık karşılaşılan bir örüntü. Bilmeden hüsnükuruntunun etkisi ile bir eyleme giriştiğimizde bir süre için her şey yolunda gidiyor görünebilir, "rüya evresi" diyebileceğimiz bir dönemde. Ama bu hayal ürünü hiçbir zaman gerçeklikle bağdaşmayacağı için olaylar kötüye gittikçe bir "hüsran evresi"ne dönüşür ve fanteziyi mevcut tutmak için daha kararlı bir çabayı tetikler. Gerçeklik zorlamaya başladıkça artık her şeyin kötüye gittiği "kâbus evresi"ne dönüşür ve fantezi sonunda çökünce de "gerçekliğe infilak" ile doruğa çıkar.[4]
Yapılan çalışmalar diğer her şey eşit olduğunda deneklerin olumsuz sonuçlardansa olumlu sonuçların daha olası olduğunu tahmin ettiklerini tutarlı olarak göstermiştir. Yine de araştırmalar, örneğin tehdidin arttığı gibi bazı durumlar altında tam tersi bir fenomenin oluştuğunu önermektedir.[5]
Safsata olarak[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilişsel eğilim ve kötü bir karar verme yöntemi olmasının yanı sıra bir şeyin doğru ya da yanlış olmasını arzuladığımız durumda gerçekten doğru ya da yanlış olmasının varsayılması savında hüsnükuruntu açık bir serbest safsata olarak görülür. Bu safsata "P'nin doğru/yanlış olduğunu arzuluyorum; öyleyse P doğrudur/yanlıştır." biçimini alır.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Bastardi, A.; Uhlmann, E. L.; Ross, L. (2011). "Wishful Thinking: Belief, Desire, and the Motivated Evaluation of Scientific Evidence". Psychological Science. 22 (6). ss. 731-732. doi:10.1177/0956797611406447. PMID 21515736.
- ^ Rosenthal, Robert; Jacobson, Lenore (1992). Pygmalion in the classroom : teacher expectation and pupils' intellectual development. Bancyfelin, Carmarthen, Wales: Crown House Pub. ISBN 978-1904424062.
- ^ "The Pygmalion Effect". www.duq.edu. Duquesne University. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2017.
- ^ Booker, Christopher (9 Nisan 2011). "What happens when the great fantasies, like wind power or European Union, collide with reality?". Telegraph.co.uk. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ Dunning, D.; Balcetis, E. (2013). "Wishful Seeing: How Preferences Shape Visual Perception". Current Directions in Psychological Science. Cilt 22. ss. 33-37. doi:10.1177/0963721412463693.
- ^ Curtis, Gary. "Logical Fallacy: Wishful Thinking". fallacyfiles.org. 20 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.