Biyoteknoloji riski

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Biyoteknoloji riski, genetiğiyle oynanmış biyolojik ajanlar gibi biyolojik kaynaklardan gelebilecek bir varoluşsal risk biçimidir.[1][2] Bu kadar yüksek sonuç veren bir patojenin kökeni kasıtlı bir yayma (biyoterörizm veya biyolojik silahlar şeklinde), kazara serbest bırakma veya doğal olarak meydana gelen bir olay olabilir.

Nick Bostrom'un 2008 tarihli Küresel Felaket Riskleri antolojisinde biyoteknoloji ve biyogüvenlik üzerine bir bölüm yayınlandı ve bunlar viral ajanlar da dahil olmak üzere riskleri kapsıyordu.[3] O zamandan beri, CRISPR ve gen sürücüleri[a] gibi yeni teknolojiler tanıtıldı.

Patojenleri kasıtlı olarak tasarlama yeteneği, en iyi araştırmacılar tarafından işletilen üst düzey laboratuvarlarla sınırlandırılmış olsa da, bunu başaracak teknoloji (ve diğer şaşırtıcı biyomühendislik özellikleri) hızla daha ucuz ve daha yaygın hale gelmektdir. Bu tür örnekler arasında insan genomunu dizilemenin azalan maliyeti (10 milyon dolardan 1000 dolara), büyük genetik bilgi veri kümelerinin birikmesi, gen sürücülerinin keşfi ve CRISPR'nin keşfi sayılabilir.[4] Biyoteknoloji riski bu nedenle Fermi paradoksu için güvenilir bir açıklamadır.[5]

İşlev kazanımı mutasyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İşlev kazanımı araştırması

Araştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Genetiği değiştirilmiş virüs

Patojenler, virülans veya toksisite de dahil özelliklerini değiştirmek için kasıtlı veya kasıtsız olarak genetik olarak modifiye edilebilir.[2] Kasıtlı olduğunda, bu mutasyonlar patojeni bir laboratuvar ortamına uyarlamaya, bulaşma mekanizmasını veya patogenezi anlamaya veya tedavi edicilerin (therapeutics) geliştirilmesine hizmet edebilir. Bu tür mutasyonlar biyolojik silahların geliştirilmesinde de kullanılmıştır ve çift kullanım riski patojenlerin araştırılmasında endişe kaynağı olmaya devam etmektedir.[6] En büyük endişe genellikle yeni veya artan işlevsellik kazandıran işlev kazancı mutasyonları ve bunların serbest bırakılma riski ile ilişkilidir. Virüsler üzerinde işlev kazanımı araştırmaları 1970'lerden beri devam etmektedir ve grip aşıları (influenza vaccines) hayvan konakçılarından seri olarak geçirildikten sonra kötü şöhrete kavuşmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Fare çiçeği[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir grup Avustralyalı araştırmacı, biyolojik haşere kontrolünün bir aracı olarak kemirgenleri sterilize etmek için bir virüs geliştirmeye çalışırken fare çiçeği virüsünün özelliklerini kasıtsız olarak değiştirdi.[2][7][8] Modifiye edilmiş virüs, aşılanmış ve doğal olarak dirençli farelerde bile oldukça ölümcül hale gelmiştir.[9]

Grip[değiştir | kaynağı değiştir]

2011 yılında iki laboratuvar, kuş gribi virüslerinin mutasyona uğramış siperleri hakkında raporlar yayınlayarak, dağ gelincikleri arasında hava yoluyla bulaşabilen varyantları tanımladı. Bu virüsler, doğal H5N1'in küresel etkisini sınırlayan bir engeli aşıyor gibi görünmektedir.[10][11] 2012'de bilim adamları, hava yoluyla yayılmaya izin veren mutasyonları belirlemek için H5N1 virüs genomunun nokta mutasyonlarını daha da taradı.[12][13] Bu araştırmanın belirtilen amacı, sürveyansı iyileştirmek ve pandemiye neden olma riski taşıyan grip virüslerine (influenza viruses) hazırlanmak olsa da,[14] laboratuvar suşlarının (strains) kendilerinin kaçabileceği konusunda önemli bir endişe vardı.[15] Marc Lipsitch ve Alison P. Galvani, PLOS Medicine'de, bilim adamlarının kuş gribi virüslerini memelilerde bulaşabilir hale getirmek için manipüle ettikleri deneylerin, risklerinin faydalarından daha ağır basıp basmadığı konusunda daha yoğun bir incelemeyi hak ettiğini savunan bir makale yazdı.[16] Lipsitch ayrıca influenzayı en korkutucu "potansiyel pandemik patojen" olarak tanımladı.[17]

Düzenleme[değiştir | kaynağı değiştir]

2014'te Amerika Birleşik Devletleri, influenza, MERS ve SARS'a yönelik işlev kazanımı araştırmalarına ilişkin bir moratoryum başlattı.[18] Bu, bu havadaki patojenlerin oluşturduğu belirli risklere yanıt olarak gerçekleşti. Bununla birlikte, birçok bilim insanı, bunun antiviral tedaviler geliştirme yeteneklerini sınırladığını savunarak moratoryuma karşı çıktı.[19] Bilim adamları, MERS'in üzerinde çalışılabilmesi için laboratuvar farelerine adapte edilmesi gibi işlev kazanımı mutasyonlarının gerekli olduğunu savundu.

Ulusal Biyogüvenlik Bilim Danışma Kurulu aynı zamanda, endişe verici işlev kazanımı araştırmalarını kullanan araştırma teklifleri için kurallar oluşturmuştur.[20] Kurallar, riskler, güvenlik önlemleri ve olası faydalar için deneylerin nasıl değerlendirileceğini ana hatlarıyla özetlemektedir; tabi finansmandan önce.

Virüsler de dahil patojenlerden genetik materyale kolay erişim riskini en aza indirgemek için erişimi sınırlamak amacıyla, Uluslararası Gen Sentez Konsorsiyumu üyeleri, düzenlenmiş patojen ve diğer tehlikeli diziler için siparişleri tarar.[21] Patojenik veya tehlikeli DNA siparişleri, müşteri kimliği için doğrulanır, müşteriler devlet izleme listelerinde ve yalnızca "açıkça yasal olarak araştırma yapan" kurumlara yasaklanır.

CRISPR[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: CRISPR

CRISPR düzenlemesindeki şaşırtıcı derecede hızlı ilerlemelerin ardından, Aralık 2015'te uluslararası bir zirve, güvenlik ve etkinlik sorunları ele alınana kadar insan gen düzenlemesine devam etmenin "güvenilmez" olduğunu ilan etti.[22] CRISPR'ın varoluşsal riske neden olabileceği mekanizmalardan biri, ekosistem yönetiminde "devrim yaratma" yeterliliğine sahip olduğu söylenen gen sürücüleridir.[23] Gen sürücüleri, genleri orman yangını gibi vahşi popülasyonlara yayma potansiyeline sahip yeni bir teknolojidir. Sıtma paraziti P. falciparum'u geriletmek için sıtmaya karşı direnç genlerini hızla yayma potansiyeline sahiptirler.[24] Bu gen sürücüleri ilk olarak Ocak 2015'te Ethan Bier ve Valentino Gantz tarafından tasarlandı – bu düzenleme CRISPR-Cas9'un keşfiyle teşvik edildi. 2015'in sonlarında DARPA, kontrolden çıkıp biyolojik türleri tehdit ederse gen sürücülerini durdurabilecek yaklaşımları araştırmaya başladı.[25]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Gen sürücüsü, bir dizi genin farklı versiyonları arasındaki göreceli kalıtım şansına bir önyargı getiren ve organizma için dezavantajlı olsa bile bir popülasyonda diğerlerinin pahasına hızla yayılmasını sağlayan bir genetik unsur. Gen sürücülerinden, hastalık taşıyan böcekler gibi tüm popülasyonların genetik modifikasyonu için yararlanılabilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Existential Risks: Analyzing Human Extinction Scenarios" [Varoluşsal Riskler: İnsan Neslinin Tükenme Senaryolarını Analiz Etme]. nickbostrom.com (İngilizce). NickBostrom. 16 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  2. ^ a b c Noun, Ali; Chyba, Christopher F. (2008). "Chapter 20: Biotechnology and biosecurity". Bostrom, Nick; Cirkovic, Milan M. (Ed.). Global Catastrophic Risks [Küresel Felaket Riskleri] (İngilizce). Oxford University Press. 
  3. ^ Bostrom, Nick; Cirkovic, Milan M. (29 Eylül 2011). Global Catastrophic Risks: Nick Bostrom, Milan M. Cirkovic: 9780199606504: Amazon.com: Books. Amazon.com: Books. ISBN 978-0199606504. 
  4. ^ "Risk of Biotechnology". futureoflife.org. FLI – Future of Life Institute. 29 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  5. ^ Sotos, John G. (15 Ocak 2019). "Biotechnology and the lifetime of technical civilizations" [Biyoteknoloji ve teknik uygarlıkların ömrü]. International Journal of Astrobiology (İngilizce). 18 (5). ss. 445-454. arXiv:1709.01149 $2. Bibcode:2019IJAsB..18..445S. doi:10.1017/s1473550418000447. ISSN 1473-5504. 
  6. ^ Kloblentz, GD (2012). "From biodefence to biosecurity: the Obama administration's strategy for countering biological threats" [Biyolojik savunmadan biyogüvenliğe: Obama yönetiminin biyolojik tehditlere karşı koyma stratejisi.]. Int Aff (İngilizce). 88 (1). ss. 131-48. doi:10.1111/j.1468-2346.2012.01061.x. PMID 22400153. 
  7. ^ Jackson, R; Ramshaw, I (Ocak 2010). "The mousepox experience. An interview with Ronald Jackson and Ian Ramshaw on dual-use research. (Interview by Michael J. Selgelid and Lorna Weir.)" [Fare çiçeği deneyimi. Ronald Jackson ve Ian Ramshaw ile çift kullanımlı araştırma üzerine bir röportaj. (Michael J. Selgelid ve Lorna Weir'in röportajı.)]. EMBO Reports (İngilizce). 11 (1). ss. 18-24. doi:10.1038/embor.2009.270. PMC 2816623 $2. PMID 20010799. 
  8. ^ Jackson, Ronald J.; Ramsay, Alistair J.; Christensen, Carina D.; Beaton, Sandra; Hall, Diana F.; Ramshaw, Ian A. (2001). "Expression of Mouse Interleukin-4 by a Recombinant Ectromelia Virus Suppresses Cytolytic Lymphocyte Responses and Overcomes Genetic Resistance to Mousepox" [Bir Rekombinant Ectromelia Virüsü Tarafından Fare İnterlökin-4'ün Ekspresyonu Sitolitik Lenfosit Yanıtlarını Bastırır ve Fare Çiçeğine Karşı Genetik Direncin Üstesinden Gelir]. Journal of Virology (İngilizce). 75 (3). ss. 1205-1210. doi:10.1128/jvi.75.3.1205-1210.2001. PMC 114026 $2. PMID 11152493. 
  9. ^ Sandberg, Anders. "The five biggest threats to human existence" [İnsan varlığına yönelik en büyük beş tehdit]. theconversation.com (İngilizce). The Conversation. 1 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2014. 
  10. ^ Imai, M; Watanabe, T; Hatta, M; Das, SC; Ozawa, M; Shinya, K; Zhong, G; Hanson, A; Katsura, H; Watanabe, S; Li, C; Kawakami, E; Yamada, S; Kiso, M; Suzuki, Y; Maher, EA; Neumann, G; Kawaoka, Y (2 Mayıs 2012). "Experimental adaptation of an influenza H5 HA confers respiratory droplet transmission to a reassortant H5 HA/H1N1 virus in ferrets". Nature. 486 (7403). ss. 420-8. Bibcode:2012Natur.486..420I. doi:10.1038/nature10831. PMC 3388103 $2. PMID 22722205. 
  11. ^ "The Risk from Super-Viruses – The European". theeuropean-magazine.com. The European Magazine. 12 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  12. ^ Herfst, S; Schrauwen, EJ; Linster, M; Chutinimitkul, S; de Wit, E; Munster, VJ; Sorrell, EM; Bestebroer, TM; Burke, DF; Smith, DJ; Rimmelzwaan, GF; Osterhaus, AD; Fouchier, RA (22 Haziran 2012). "Airborne transmission of influenza A/H5N1 virus between ferrets" [Gelincikler arasında influenza A/H5N1 virüsünün hava yoluyla bulaşması.]. Science (İngilizce). 336 (6088). ss. 1534-41. Bibcode:2012Sci...336.1534H. doi:10.1126/science.1213362. PMC 4810786 $2. PMID 22723413. 
  13. ^ "Five Mutations Make H5N1 Airborne" [Beş Mutasyon H5N1'i Havaya Taşıdı]. the-scientist.com (İngilizce). The Scientist. 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  14. ^ "Deliberating Over Danger" [Tehlike Üzerinde Müzakere]. the-scientist.com (İngilizce). The Scientist. 1 Nisan 2012. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  15. ^ Connor, Steve (20 Aralık 2013). "'Untrue statements' anger over work to make H5N1 bird-flu virus MORE dangerous to humans" [H5N1 kuş gribi virüsünü insanlar için DAHA tehlikeli hale getirmek için çalışmaya duyulan 'doğru olmayan ifadeler' öfkesi]. independent.co.uk (İngilizce). The Independent. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  16. ^ Lipsitch, M; Galvani, AP (Mayıs 2014). "Ethical alternatives to experiments with novel potential pandemic pathogens" [Yeni potansiyel pandemik patojenlerle deneylere etik alternatifler.] (İngilizce). 11 (5). PLOS Medicine. ss. e1001646. doi:10.1371/journal.pmed.1001646. PMC 4028196 $2. PMID 24844931. 
  17. ^ "Q & A: When lab research threatens humanity". hsph.harvard.edu. Harvard T.H. Chan. 15 Eylül 2014. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  18. ^ Kaiser, Jocelyn; Malakoff, David (17 Ekim 2014). "U.S. halts funding for new risky virus studies, calls for voluntary moratorium" [ABD yeni riskli virüs çalışmaları için finansmanı durdurdu, gönüllü moratoryum çağrısı yaptı]. sciencemag.org (İngilizce). Science. 9 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  19. ^ Kaiser, Jocelyn (22 Ekim 2014). "Researchers rail against moratorium on risky virus experiments" [Araştırmacılar, riskli virüs deneylerinde moratoryuma karşı yakındı]. sciencemag.org (İngilizce). Science. 9 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  20. ^ Kaiser, Jocelyn (27 Mayıs 2016). "U.S. advisers sign off on plan for reviewing risky virus studies" [ABD'li danışmanlar, riskli virüs çalışmalarını gözden geçirme planını imzaladı]. sciencemag.org (İngilizce). Science. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  21. ^ "International Gene Synthesis Consortium (IGSC) - Harmonized Screening Protocol - Gene Sequence & Customer Screening to Promote Biosecurity" [Uluslararası Gen Sentez Konsorsiyumu (IGSC) - Uyumlaştırılmış Tarama Protokolü - Biyogüvenliği Teşvik Etmek için Gen Dizisi ve Müşteri Taraması] (PDF). genesynthesisconsortium.org (İngilizce). International Gene Synthesis Consortium. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  22. ^ "Scientist Call For Moratorium on Human Genome Editing: The Dangers Of Using CRISPR To Create 'Designer Babies' : LIFE : Tech Times". Techtimes.com. 6 Aralık 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  23. ^ ""Gene Drives" And CRISPR Could Revolutionize Ecosystem Management" ["Gen Sürücüleri" ve CRISPR, Ekosistem Yönetiminde Devrim Yapabilir]. blogs.scientificamerican.com (İngilizce). Scientific American Blog Network. 17 Temmuz 2014. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  24. ^ Ledford, Heidi; Callaway, Ewen (23 Kasım 2015). "'Gene drive' mosquitoes engineered to fight malaria" [Sıtmayla savaşmak için tasarlanmış 'gen sürücü' sivrisinekleri]. nature.com (İngilizce). Nature News & Comment. doi:10.1038/nature.2015.18858. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 
  25. ^ Begley, Sharon (12 Kasım 2015). "Why FBI and the Pentagon are afraid of gene drives" [FBI ve Pentagon neden gen sürücülerinden korkuyor?]. statnews.com (İngilizce). Stat News. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016. 

Web bağlantıları[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Biyoteknoloji_riski&oldid=30173780" sayfasından alınmıştır