İçeriğe atla

Białystok'taki sokak adları

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Polonya'nın kuzeydoğusundaki Podlaskie Voyvodalığı'nın başkenti Białystok'taki sokakların isimleri tarihi, politik, coğrafi ve sembolik nedenlerden kaynaklanmaktadır. Tarihi boyunca şehir farklı ülkeler ve siyasi rejimler tarafından yönetilmiş, bu da çeşitli sokakların birden fazla kez yeniden adlandırılmasına yol açmıştır. Białystok'taki sokaklar, Polonya'nın başka yerlerinde olduğu gibi, kişilerin adını taşıyan sokaklar, tarihi olaylar, coğrafi yerler ve sembolik adlar gibi farklı konulara göre kategorize edilebilir.[1]

Genel Bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Białystok'un ana arterleri genellikle önemli kişilerin ve tarihi olayların adını taşır. Bu kişilerin bir kısmı ulusal olaylarla bağlantılıyken bir kısmı da yerel tarihle yakından ilgilidir. Ulusal düzeyde kişi ve olayların adını taşıyan sokaklara örnekler:

Diğer sokaklara yerel tarih ve olaylarla bağlantılı kişilerin adı verilmiştir:

Bazı sokaklar, başka yerlere giden bir yol olarak kendi adlarıyla asıl amaçlarını koruyor:

  • Suraska - Suraż'a giden antik yolun kalıntısı.
  • Wasilkowska - Wasilków'a giden yolun adını almıştır.
  • Pałacowa - Branicki Sarayı'na giden yol.
  • Towarowa - yük taşımak için kullanılan Białystok Fabryczny Tren İstasyonu'na paralel uzanan cadde nedeniyle.
  • Skrajna - Wysoki Stoczek'e giden eski yol buradan geçiyordu ve adı Lniana caddesi uzantısıyla birlikte bu caddede de korunuyordu.[4]

Białystok'un diğer bölgelerinde, ilgili konuların adlarını taşıyan komşu sokaklar vardır; örneğin, Dziesięciny I Bölgesi'ndeki çiçeklerle ilgili adları olan sokaklar veya Bacieczki Bölgesi'ndeki yıldızlar ve evrenle ilgili adları olan sokaklar.

Savaştan sonraki on yıllarda, kitlesel yıkımın ardından gelen büyük yeniden inşa ve imar çabaları kapsamında, yıkım, yeni caddelerin inşası ve genişletilmesi sırasında savaş öncesi çok sayıda cadde haritadan silindi. Bu tür isimler şunları içerir: Siedlecka, Cicha, Orlańska, Piesza, Szlachecka, Mińska, Syjońska, Palestyńska, Jasna, Kacza, Kosynierska, Różańska, Chmielna, Chmielna, Górna, Smolna, Łódzka, Niecala, Smutna, Rabińska, Chazanowicza, Tykoci ńska, Jastrzębia, Dobrzyniewska, Alta, Sportowa, Koszarowa, Zamkowa, Fastowska, Ciemna, Widna, Głucha, Zalewna, Mokra, Gęsia, Bożnicza, Opatowska, Bażantarska, Szkolna, Ceglana, Ordynarska, Stolarska, Czackiego, Alejowa, Skidelska, Indurska, Sienna, Berdyczowska, Wołkowyska, Książęca, Wronia, Okrągła, Grzybowa, Okopowa, Wisniowa ve Mazurska.[5][6][7]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilinen en eski sokak adları 1799 şehir planında yer alan sokak adlarıdır:[8][9]

c Bugün adını ver
Bojarska Warszawska (Sienkiewicza'dan Pałacowa'ya)
Çorozka Lipowa
Kleiforf Elektryczna (Biała nehrinden Warszawska'ya)
Nowa Spółdzielcza
Nowe Miasto Warszawska (Pałacowa'dan Elektryczna'ya)
Podrzeczna (ilk) nad Białką (Pałacowa'dan Kościelna'ya)
Podrzeczna (ikinci) Nad Białką (Kościelna'dan Sienkiewicza'ya)
Przedmieście Wasilkowskie Sienkiewicza (Biała nehrine)
Suraska Suraska
Świętojańska Świętojańska
Vasilkowska Sienkiewicza (Rynek Kościuszki'den Biała nehrine)
Zagumienna Malmeda (1946 Kupiecka'ya kadar)
Zamkova Palacowa
Zatylna Północna Bialowny
Zatilna -
Zatylna Poprzeczna - (1807'den sonra Cerkiewna, sonra Kryńska ve 1919'dan sonra Kacza [10] )
Zatylna (Podłużna) Birinci -
Zatylna (Podłużna) İkinci -
Zatylna (Podłużna) Üçüncü -
Zatylna Zachodnia -
Zielona Zamenhofa
Browarna -
Jatkowa -
Niemiecka Kilinskiego
Pocztowa -

Rusya İmparatorluğu (1815-1915)[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'nın bölünmesi ve 1807 Tilsit Antlaşması'nın ardından Białystok, Rus İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi ve zamanla Ruslaştırma sürecinden geçti ve bunun bir parçası olarak birçok cadde, Rus kültürünü ve ulusal kimliğini onurlandırmak için yeniden adlandırıldı. Bu nedenle Sienkiewicza Caddesi, Rusya İmparatoru I. Nicholas'tan sonra Nicholas caddesi olarak yeniden adlandırıldı.[11]

İkinci Polonya Cumhuriyeti (1919-1939)[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Dünya Savaşı'nın ardından bağımsızlığın yeniden kazanılması ve İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, yeni belediye yetkilileri, polonizasyon ve Polonya devletinin, tarihinin ve ulusal kimliğinin desteklenmesi amacıyla sokakların büyük çapta yeniden adlandırılmasına başladı.[12] Bazı durumlarda sokak isimleri olduğu gibi tutuldu, bazılarında tamamen yeni bir isim verildi ve diğer durumlarda isimler Rusça isimden Lehçe'de aynı anlama gelen isme çevrildi.[13] Eski ve yeni caddeler arasında:

Eski ad Yeni ad
Bulwarna Branickiego
Kucharski zaułek Angielska
Michajłowska Daleka
Charkowska Gdańska
Czarny zaułek Czarna
Stołbowa Filarowa
Mieszczańska Elektryczna
Ossorgińska Giełdowa
Kniżna Gęsia
Kaflowa Grunwaldzka
Oranżeryjna Inspektowa
Pocztowa Jurowiecka
Niemiecka Kilińskiego
Nowoniemiecka Legionowa
Sołdacka Legionowa
Dwinska Łomżyńska
Intendantski zaułek Magazynowa
Iwanowski zaułek Majowa
Mramorna Marmurowa
Brzeska Mickiewicza
Puszkinska Mickiewicza
Bannaja Mokra
Kościelny zaułek Niecała
Instytutowa Pałacowa
Gogolewska Słonimska
Staroszosowa Świętego Rocha
Aleksandrowska Warszawska
Jewrejska Żydowska
Targ na Piaskach Sienny rynek
Bazarny Plac Rynek Kościuszki
Moesowska Krakowska
Nowoszosowa Kolejowa

Buna ek olarak, İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin varlığı sırasında, ana caddelerin yeniden adlandırılması da yapıldı:[14]

  • Ocak 1925'te Kolejowa caddesinin bölümü Dąbrowskiego olarak yeniden adlandırıldı.
  • 1930'da Mostowa caddesi Dr. Chazanowicza olarak değiştirildi.
  • Mart 1931'de Lipowa caddesinin adı Piłsudskiego olarak değiştirildi (o zamanlar mevcut olmayan mevcut Piłsudskiego Bulvarı ile karıştırmamak için).
  • 1932'de Pałacowa caddesi Żwirki i Wigury olarak yeniden adlandırıldı (savaştan sonra eski haline döndürüldü).
  • 1934'te Warszawska caddesi Pierackiego olarak yeniden adlandırıldı (savaştan sonra eski haline döndürüldü).
  • 1936'da Elektryczna caddesi Orlicz-Dreszera olarak yeniden adlandırıldı (savaştan sonra eski haline döndürüldü).

Sovyet işgali (1939-1941)[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgalinin ardından Białystok , Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne (BSSR) ilhak edildi ve büyük bir Sovyetleştirme politikası uygulandı. Bu nedenle birçok cadde, Sovyet ve Komünist ideolojiyi ve anlatıyı teşvik edecek şekilde yeniden adlandırıldı. 8 Ocak 1940'ta Sovyet kontrolündeki belediye binası (Polonya'da Miejski Komitet Wykonawczy w Białymstoku olarak anılır) caddelerin yeniden adlandırılmasının listesini yayınladı (resmi olarak Tekstil, Gıda Birliği Konferansı sonrasında emekçilerin taleplerine göre) ve İnşaat Sektörü ve İşçi Konseyleri Temsilcileri Toplantısı). Değişiklikler arasında:[13]

Old name New name
Piłsudskiego Sowiecka
Rynek Kościuszki Sowiecka
Kilińskiego Sowiecka
Sienkiewicza Lenina
Wasilkowska Lenina
Dąbrowskiego Czapajewa
Sobieskiego Marksa
Piasta Gorkiego
Żwirki i Wigury Czkałowa
Branickiego Szczorsa
Kościelna Tołstoja
Jagiellońska 8 Marca
Park 3 Maja 17 Września
Aleja 11 Listopada 17 Września
Legionowa Lotnicza
Rabińska Majakowskiego
Harcerska Sportowa
Jerozolimska Czerwonej Gwiazdy
Bożnicza Papanińska
Św. Rocha Październikowa
Palestyńska Luksemburga
Szlachecka Kołchoźnicza
Świętojańska Kominternu
Hetmańska Libknechta
Nowy Świat Swierdłowa
Poznańskiej Dzierżyńskiego
Słonimska Kirowa
Stołeczna Czajkowskiego
Świętokrzyska Stalskiego
Ułańska Ulianowa
Wersalska Moskiewska
Bema Komsomolska
Częstochowska Rewolucyjna
Grunwaldzka Urickiego
Waszyngtona Engelsa

Alman işgali (1941-1944)[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 1941'de Alman Ordusu, Nazi Almanyası'nın Sovyetler Birliği'ne karşı savaşının bir parçası olarak Białystok'a girdi. Sokakların yeniden adlandırılması, Alman yetkililerin 1942'de yayınladığı şehir planında görülebiliyor. Sokak adlarındaki bu değişiklikler arasında şunlara dikkat çekilebilir:

Old name New name
Aleja 11 Listopada Richthofen Strasse
Angielska Badenweiler
Antoniukowska Nadrauen
Antoniuk Fabryczny Nadrauen
Armatnia Kanonen
Artyleryjska Artillerie
Bema Barbara
Biała Mars
Białostoczańska Kamerun
Botaniczna Tapiauer
Branickiego Goethe
Brukowa Standarten
Czarna Schwarze Casse
Częstochowska Leipziger
Dąbrowskiego Königsberger
Elektryczna Kleindorf
Hetmańska Insterburger
Jurowiecka Post
Kilińskiego Deutche
Kolejowa Königzberger
Kupiecka Markgrafen
Legionowa Hamann
Marczukowska Gotenhafener
Marmurowa Marmer
Mazowiecka Hochmeister
Mickiewicza Reichsmarachall
Młynowa Mühlen
Modrzewiowa Albrecht
Niecała Kirchen
Nowy Świat Heidelberger
Odeska Bromberger
Piłsudskiego Langasse
Poleska Preussisch
Pułaskiego Heerbann
Sienkiewicza Erich Koch
Sienny Rynek Neuer Markt
Słonimska Reinhard-Heydrich
Sosnowa Nürnberger
Szlachecka Posener
Szosa do Supraśla Suprasler
Szosa do Zambrowa Sürdring
Św. Rocha Tannenberg
Świętojańska Kant
Kościałkowskiego Am Schlosspark
Wierzbowa Trakenher
Wspólna Hohenfriedberger
Zamenhofa Grüne
Zwierzyniecka Boeloke
Żelazna Lobeer

Polonya Halk Cumhuriyeti (1945-1989)[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'da Komünist rejimin kurulması ve Białystok'un Halk Cumhuriyeti'nin yeni sınırlarına dahil edilmesiyle birlikte, yeni yetkililer Komünist ve Sovyet kimliğine ve kültürüne benzeyecek şekilde sokakları kitlesel olarak yeniden adlandırmaya başladı. Mevcut caddelerin yeniden adlandırılması ve yeni caddelerin isimlendirilmesi komünist dönem boyunca yapılırken, iki net dönem tanımlanabilir: 1947'den 1956'ya kadar ortaya çıkan yüksek stalinizmin ilk dönemi ve daha sonraki dönem, 1956'dan komünizmin sonuna kadar. 1989/1990 yılları arasında Polonya Halk Cumhuriyeti'nin komünist blok içerisinde Sovyetler Birliği'nden biraz daha bağımsız olduğu ve komünist kimliği yerel kimlikle birleştirmesine izin verildiği dönem.

1947'den 1950'lerin başlarına kadar Białystok Şehri Ulusal Konseyi (belediye parlamentosu), birçok sokağın yeniden adlandırılmasına yönelik bir dizi kararı kabul etti. Bunlar arasında şunlar yer almaktadır:

Eski ad Yeni ad Yıl
Argentyńska Bułgarska 1949
Białostoczańska Produkcyjna 1951
Białostoczańska Włókiennicza 1954
Bożnicza Bohaterów Getta 1949
Aleja 11 Listopada Aleja Sportowa 1951
Aleja 11 Listopada Aleja Sportowa 1954
Akademicka Rokossowskiego 1949
Branickiego Lenina 1949
Chazanowicza Worcella 1949
Grochowa Ostrowskiego 1954
Książęca Proletariacka 1949
Sienkiewicza 1 May 1949
Św. Rocha Manifestu Lipcowego 1949
Legionowa Dzierżyńskiego 1949
Lipowa Stalina 1949
Słonimska Wolna 1951
Trochimowska Przytorowa 1954
Wołodyjowskiego Wróblewskiego 1951
Wołodyjowskiego Gwardii Ludowej 1954
Wójtowska Gminna 1951
Serwitutowa Jęczmienna 1951
Żydowska Fornalska 1955
Żwirki i Wigury Marchlewskiego 1950
Świętojańska Nowotki 1949

Ekim 1956'daki Çözülme'nin ardından, Sovyet ve komünist kimliğini yerel Polonya caddesi olarak vurgulamak için bir dizi cadde yeniden adlandırıldı (ya eski haline döndü ya da yeni isim verildi):

Eski ad Yeni ad
Stalina Lipowa
1 Mayıs Sienkiewicza
Rokossowskiego Akademicka
Olejniczaka Skłodowskiej-Curie
Sienkiewicza Olejniczaka

Yeni toplu konut inşaatları sonucu yok olan sokaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Antoniuk[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Jastrzebia
  2. Alta
  3. Dobrzyniewska
  4. Tykocińska

Bema[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Kresowa
  2. Mierosławskiego
  3. Czwartaków
  4. Myszyniecka
  5. Podlaska
  6. Wołyńska
  7. Łowiecka
  8. Litewska

Piasta[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Majowa
  2. Grzybowa
  3. Okopowa
  4. Graniczna

Tysiąclecia[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Browarna
  2. Mala
  3. Gęsi Dwór

Modern Polonya[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'da Komünist rejimin çöküşü ve Üçüncü Polonya Cumhuriyeti'nin (modern Polonya Cumhuriyeti) kurulmasının ardından, yeni seçilmiş yetkililer, komünist isimlerin ve fikirlerin kamusal alanlardan kaldırılmasını da içeren bir komünizmden arındırma sürecini başlattı. Böylece Białystok'ta yeni bir yeniden adlandırma dalgası başladı. Yeniden adlandırma süreci, birçok caddenin eski ve orijinal adlarına, bazı durumlarda ise farklı yeni adlara dönülmesini içeriyordu.

Eski ad Yeni ad Yıl
Aleja 1 Maja Piłsudskiego 1990
Armii Radzieckiej Baranowicka 1991
Dzierżyńskiego Legionowa 1989
Fornalskiej Białówny 1990
Gagarina Aleja Solidarności 1996
Gomułki Popieluszki 1990
Juchnickiego Sukienna 1990
Kraśki Storczykowa 1989
Lubinieckiego Waszyngtona 1990
Podedwornego Waszyngtona 1990
Lenina Branickiego 1990
Łaszewicza Magnoliowa 1989
Próchniaka Liniarskiego 1990
Przodowników Pracy Bohaterów Monte Cassino 1981
Stalingradzka Litewska 1990
Stąpora Mieszka I 1981
Świerczewskiego 11 listopada 1989-1990
Wesołowskiego Suraska 1990
Mistrzów Plonów Wyszyńskiego 1981
Marchlewskiego Pałacowa 1989
Nowotki Świętojańska 1989
Olejniczaka Boboli 1990
Eski ad Yeni ad Yıl
Wojsk Ochrony Pogranicza Depowa 2016
Berlinga Hallera 2016
Armii Ludowej Twardowskiego 2016
Kruczkowskiego Gajcego 2017
Rzymowskiego Świętego Jerzego 2017
27 lipca 42. Pulku Piechoty 2013
I Armii Wojska Polskiego Bitwy Białostockiej 2017

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "WYKAZ ULIC MIASTA BIAŁEGOSTOKU OKREŚLAJĄCY WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWĄ PIERWSZEGO URZĘDU SKARBOWEGO W BIAŁYMSTOKU" (PDF). 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 
  2. ^ "Dwóm białostockim ulicom zostaną nadane roślinne nazwy" (Lehçe). 27 Haziran 2023. 21 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  3. ^ "Miejsca z nowymi nazwami" (Lehçe). Białystok City Hall. 11 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024. 
  4. ^ Adam Dobroński. "Przedmieścia zachodnie" (PDF) (Lehçe). umb.edu.pl. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 
  5. ^ Ulica Różańska - Białystok, Wyborcza, October 9, 2006
  6. ^ Andrzej Lachowski (2 Nisan 2009). "Białystok nieznany i już nieistniejący: zobacz jak tracimy miasto!, Andrzej Lechowski". Kurier Poranny. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  7. ^ "Gdzie jest ta ulica, gdzie jest ten dom?". globtroter.pl. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 
  8. ^ Julita Januszkiewicz (26 Kasım 2015). "Archiwum Państwowe. Plan miasta i pałacu z czasów III rozbioru Polski". Kurier Poranny. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. 
  9. ^ Urszula Siłkowska. "Plan Białegostoku" (Lehçe). podlasiebranickich.pl. 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. 
  10. ^ "To już ostatni dom z przedwojennej ulicy Kaczej" (Lehçe). Kurier Poranny. 27 Eylül 2014. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. 
  11. ^ "Ulica Sienkiewicza dawna Mikołajewska" (Lehçe). Ciekawe Podlasie i okolice. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. 
  12. ^ "Wykaz ulic i placow m. Bialegostoku 1919" (Lehçe). 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 
  13. ^ a b "Ulice Białegostoku" (PDF). IPN. 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. 
  14. ^ "Wielka księga adresowa międzywojennego Białegostoku". Library of the University of Białystok. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.