Alfonse Pogromu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Alfonse pogromu (Lehçe, Pogrom alfonsów "pezevenklerin pogromu" - Lehçe argo terimi "alfons'', " pezevenk"'ten[1][2] 24-26 Mayıs 1905)[3] Varşova, Polonya'da meydana gelmiş üç günlük bir isyandı. Şiddet birkaç düzine genelevin yıkılmasına ve 15 kadar ölüme yol açtı.[4] Olayın analizleri, analizin hedefleri ve katılımcıları açısından farklılık gösterir. (Yahudi Bund işçi partisi militanlarının, Yahudi işçilerin, Hristiyan işçilerin[5][6] ve suçluların katılımına ve olayın başlangıcına ve kayıpların tam sayısına göre değişir).[7][8]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Cossacks'lar silahlarını tutuyor. 1905'teki ayaklanmalardan biri sırasında Varşova, Mavi Saray yakınlarındaki Senatorska caddesinde fotoğraflandı[9]

19. yüzyılın ikinci yarısında Varşova'da fuhuş, seks ticareti ve cinsel kölelik yaygınlaşmıştı.[10] Bu faaliyetler çoğunlukla Yahudi yeraltı dünyasının hakimiyetindeydi ve varlıkları Varşova'daki Polonya-Yahudi topluluğu içinde çok fazla gerginliğe ve tartışmaya neden oldu. Kongre Polonyası'nda genel olarak fahişelerin %72,7'si Katolik ve %21,36'sı Yahudi iken, Varşova'da Yahudi fahişelerin oranı çok daha yüksekti. 1874'te Varşova'da kayıtlı tüm fahişelerin üçte ikisi Yahudiydi.[11] 1889'da Varşova'daki genelevlerin yaklaşık %75'i Yahudiler tarafından yönetiliyordu.[12][13]

Şiddetin nedeni konusunda açıklamalar farklıdır. Bazıları bunu Yahudi işçilerin politik bir eylemi olarak görüyor.[4] 1900'lerin ortalarındaki ayaklanmalar sırasında şiddetli isyanlar artarken, Yahudi yeraltı dünyası ile işçiler arasındaki gerilim, şiddet içeren geniş çaplı bir olayın gerçekleşmesinin giderek daha muhtemel olduğu bir noktaya geldi.[10] Laura Engelstein'a göre, pezevenkler Bundistler tarafından Okhrana'nın (Rus Çarlık polisi) ajanları olarak görülüyordu.[14]

İsyan[değiştir | kaynağı değiştir]

Pogrom, bir söylentinin ardından başladı, ancak hangi söylentinin pogromu tetiklediği belli değildir.[4][10] Bir görüş, bir Bund aktivistinin bir kız kardeşinin veya nişanlısının kaçırılıp bir geneleve götürüldüğünü ve onu kurtarmaya çalışırken yaralandığını öne sürüyor.[3] Bir diğeri, bir Yahudi fahişenin bir Yahudi işçiden yardım istediğini ve işçinin onu kurtarmaya çalışırken öldürüldüğünü söylüyor. Tüm görüşler kurtarıcının yaralandıktan veya öldürüldükten sonra arkadaşlarının büyük çaplı bir isyan başlattığını öne sürüyor. Ayaklanmaya Bund işçi partisiyle bağlantılı Yahudi aktivistler de katıldı.

Diğer bir görüş ise isyanın sebebinin yasal ve yasadışı genelevler arasındaki rekabete kriminal bir müdahale olduğunu söylüyor. Antony Polonsky olayların "Yahudi işçilerin Yahudi kadınların sömürülmesine bir tepkisi" olarak Bund tarafından düzenlenen siyasi bir eylem olduğu görüşünü reddediyor. Polonsky, olaylara yeraltı dünyasının büyük ölçüde dahil olduğunu yazıyor ve "yalnızca lisanslı genelevlerin etkilendiğini" not ediyor.[15]

Olaylara ilişkin söylentiler farklı olsa da bu söylentilerden çoğu Yahudi işçi çetelerinin genelevden geneleve gittikleri, pezevenklere ve fahişelere saldırdığı, mülkleri tahrip ettiği ve yağmaladığı konusunda hemfikirdir. Çatışmalar şehrin sokaklarına da sıçradı.[4] İsyan, şehrin her yerine yayılmadan önce kuzeybatı Varşova'da başladı.[10] Bazı bilim adamlarına göre (örneğin Borzymińska ve Jakubczak) isyana ikinci gün Hristiyan işçiler katıldı ve üçüncü gün suçluların soygun yapmak için kaostan yararlandığı görüldü.[3] Yahudi işçiler sadece Yahudi mahallesinde hareket ederek yeraltı dünyasının Yahudi kısımlarına saldırdılar. Hristiyan işçiler, Hristiyan gangsterlerle mektuplaştılar.[6] Çarlık polisi yetkililerinin Yahudi karşıtı bir pogrom düzenlemeye teşebbüs ettikleri iddia edildi (bu tür suçlamalar, olaylarla ilgili Bund anlatısının bir parçasıdır[16]), ancak bu teşebbüs başarısız olunca Rus valisi Konstantin Maximovich orduya isyanı bastırmasını emretti.

Ayaklanmanın 26 Mayıs 1905'e kadar bastırıldığı kabul ediliyor, ancak daha az sayıda olay birkaç gün daha devam ederken, 28 Mayıs'ta 3 ölüm daha gerçekleşti.[10]

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Kargaşalar sırasında 150 konut (40 genelev dahil)[3][10] yıkıldı. 200.000 ruble olarak tahmin edilen mülk hasarı ortaya çıktı. 5 kişi öldü, 10 kişi ağır yaralandı (çoğu hastanelerde öldü) ve 40 üzerinde kişi yaralandı. Scott Ury'ye göre olaylarda 5 kişi öldü, 10 kişi de açtıkları yaralardan öldü ve 40'ın üzerinde kişi hastaneye kaldırıldı.[4] Reuter raporuna göre yaralı sayısı 100'dü.[17] Polis 100'e yakın pezevenk ve fahişeyi tutukladı.

Bund önderliği ilk başta ayaklanmaya katılan aktivistlerini eleştirdi, ancak daha sonra duruşunu değiştirdi ve isyanın ahlaki açıdan yozlaşmış hükûmete ve suçlulara karşı doğru bir eylem olduğunu iddia etti.[18]

Ayaklanma, Polonya'daki fuhuş sorununu daha geniş bir kamuoyunun dikkatine sundu ve sorunu daha fazla tartışma ve reform yoluyla ele alınması girişimlerine öncülük etti.[19] Leo Belmont olay hakkında "Po pogromie" ("Pogromdan Sonra") adlı bir şiir yazdı.[20]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Słowa i ludzie: szkice o języku polskim i kulturze [Words and People: Sketches about Polish Language and Culture] (Lehçe). Adam. 1 Ocak 2003. s. 41. ISBN 9788372324283. Alfons: a man living at the expense of women. (Polish quote: Alfons - meżczyzna żyjacy na koszt kobiet.) 
  2. ^ Hetherington (April 2018). "The Slavonic and East European Review". The Slavonic and East European Review. 96 (2): 368-371. doi:10.5699/slaveasteurorev2.96.2.0368. In May 1905, a crowd of angry workers stormed Warsaw's brothel district...The furor became known as the "Alfonse pogrom", named after a slang term for a pimp. 
  3. ^ a b c d Polski słownik judaistyczny: dzieje, kultura, religia, ludzie (Lehçe). Wydawn. Prószyński i S-ka. 2003. s. 68. ISBN 9788372551269.  Entry reproduced online here 27 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by the Żydowski Instytut Historyczny (Jewish Historical Institute). (Translated quote: "On the first day of the riots, groups of Jewish workers attacked pimps on the streets and destroyed their apartments and brothels. On the second day, Christians joined in; on the third day, the criminal element committed robberies." Original Polish-language quote: "Pierwszego dnia zamieszek grupy robotników żydowskich napadały na ulicach na stręczycieli oraz niszczyły ich mieszkania i domy publiczne. W drugim dniu do zajść włączyli się chrześcijanie; trzeciego – element przestępczy - napady rabunkowe."
  4. ^ a b c d e Barricades and Banners: The Revolution of 1905 and the Transformation of Warsaw Jewry. Stanford University Press. 8 Ağustos 2012. s. 127. ISBN 978-0-8047-8104-6. 
  5. ^ Sikorska-Kulesza (2007). "Sądy doraźne nad prostytucją w Warszawie w maju 1905 roku w świetle prasy" ["Summary justice for prostitution in Warsaw in May 1905, in the light of the press"]. Rocznik Warszawski (Lehçe). XXXV: 111-127. Diğer özet. Attacks by Warsaw's workers, both Christian and Jewish, on brothels, pimps, thieves. 
  6. ^ a b Jakubczak (2015). "Alfonse pogrom w Warszawie 1905 roku w świetle prasy żydowskiej" [1905 Warsaw "Alfonse pogrom" in the light of the Jewish press]. Studia Judaica 18 (Lehçe). Varşova. 2: 352. doi:10.4467/24500100STJ.15.015.4606. ...the participants of the "pogrom of pimps" took care of maintaining the order and the division of "work," i.e., the Jewish workers acted only in the Jewish quarter, attacking only the Jewish members of the underworld. Christians did the same with the Christian underworld. (pl-...uczestnicy „pogromu alfonsów” dbali o zachowanie porządku i podział „pracy”, tzn. żydowscy robotnicy działali tylko w dzielnicy żydowskiej, atakując wyłącznie żydowskich członków półświatka. To samo uczynili chrześcijanie z chrześcijańskim półświatkiem.) 
  7. ^ The Devil's Chain: Prostitution and Social Control in Partitioned Poland (İngilizce). Ithaca and London: Cornell University Press. 2016. s. 197. ISBN 9781501701665. historians disagree about the genesis of the riots 
  8. ^ Pogrom 1905 (Lehçe). Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka. 2018. ISBN 978-83-8116-303-3. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021. At the end of May 1905, mysterious and still unexplained events took place in Warsaw. Jews, and later also Poles, passed summary judgment on prostitutes and pimps, murdering the women of easy virtue and their protectors, and devastating and burning brothels. (The Polish quote: "Pod koniec maja 1905 roku w Warszawie doszło do zagadkowych i do dzisiaj niewyjaśnionych zdarzeń. Żydzi, a chwilę później również Polacy, dokonali samosądu na prostytutkach i sutenerach, mordując kobiety lekkich obyczajów i ich „opiekunów”, dewastując i paląc domy publiczne.) 
  9. ^ Niezwykłe ujęcia znajomych miejsc 25 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Gazeta Wyborcza website
  10. ^ a b c d e f "Pogrom alfonsów 1905 r. Krwawa rozprawa robotników z sutenerami i prostytutkami. Zniszczono większość burdeli" [The 1905 pogrom of pimps. A bloody clash of workers with pimps and prostitutes. Most brothels were destroyed]. warszawa.naszemiasto.pl (Lehçe). 25 Ocak 2019. 26 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2019. 
  11. ^ Antony Polonsky, The Jews in Poland and Russia, Volume 2: 1881 to 1914, The Littman Library of Jewish Civilization, 2010, p. 93
  12. ^ Zło tolerowane: prostytucja w Królestwie Polskim w XIX wieku [Evil tolerated - Prostitution in the Kingdom of Poland in XIX century] (Lehçe). Mada. 2004. s. 243. ISBN 9788389624130. Religion and nationality of brothel owners - Table VIII - 3 Catholic, 16 Jewish (page 243) 
  13. ^ Studia Judaica 18 (2015), issue 2 (36), pp. 339–357: Aleksandra Jakubczak, „Pogrom alfonsów” w Warszawie 1905 roku w świetle prasy żydowskiej 26 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ("1905 pogrom of pimps in Warsaw in the light of the Jewish press").
  14. ^ The Keys to Happiness: Sex and the Search for Modernity in Fin-de-siècle Russia, Laura Engelstein, Cornell University Press, page 309
  15. ^ Antony Polonsky, The Jews in Poland and Russia, volume 2: 1881 to 1914, The Littman Library of Jewish Civilization, 2010, p. 93.
  16. ^ Barricades and Banners: The Revolution of 1905 and the Transformation of Warsaw Jewry. Stanford University Press. 8 Ağustos 2012. s. 128. ISBN 978-0-8047-8104-6. 
  17. ^ Edward J. Bristow, Prostitution and Prejudice: The Jewish Fight Against White Slavery 1870–1939, Clarendon Press, 1982, p. 61
  18. ^ Barricades and Banners: The Revolution of 1905 and the Transformation of Warsaw Jewry. Stanford University Press. 8 Ağustos 2012. s. 129. ISBN 978-0-8047-8104-6. 
  19. ^ The Devil's Chain: Prostitution and Social Control in Partitioned Poland. Cornell University Press. 19 Şubat 2016. ss. 197, 256. ISBN 978-1-5017-0166-5. 
  20. ^ Literatura polsko-żydowska 1861-1918: Antologia [Polish-Jewish Literature 1861-1918: An Anthology] (Lehçe). Wydawnictwo UJ. 2017. s. 28. ISBN 9788323396949. W kolejnych dniach do zamieszek wlaczyli sie chrześcijanie oraz pospolici przestepcy." ("In following days, Christians and common criminals joined the riots.") 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfonse_Pogromu&oldid=32482273" sayfasından alınmıştır