1991 Raça depremi
  | |
| UTC zamanı | 1991-04-29 09:12:48 |
|---|---|
| Yerel tarih | 29 Nisan 1991 |
| Yerel saat | 13.13 |
| Büyüklük | 7.0 |
| Derinlik | 17 km[1] |
| Merkez üs | 42°27′11″N 43°40′23″E / 42.453°K 43.673°D |
| Maks. şiddet | IX (Çok yıkıcı) |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler | Gürcistan |
| Kayıplar | 270 kişi öldü |
1991 Raça depremi, Gürcistan'ın Raça eyaletinde 29 Nisan saat 09:12 UTC'de meydana geldi. Büyük Kafkas dağlarının güney eteklerinde, Oni ve Ambrolauri bölgelerinde merkezlenmiş olarak, 270 kişiyi öldürdü, yaklaşık 100.000 insanı evsiz bıraktı ve birkaç Orta Çağ anıtı da dâhil olmak üzere ciddi hasara neden oldu.[2] 7.0 büyüklüğündeydi ve Kafkasya'da kaydedilen en güçlü depremdi.[3]
Tektonik ayar[değiştir | kaynağı değiştir]
Gürcistan, kuzeyde Büyük Kafkasya ve güneyde Küçük Kafkasya'nın iki sıradağları arasında yer almaktadır. Bu iki dağ dizisi, Arap levhası ile Avrasya levhası arasındaki çarpışmanın devam eden etkilerinden kaynaklanmıştır. Büyük Kafkasya, Oligosen'den beri aktif olan, güneye dönük bir kıvrım ve bindirme kuşağından oluşur. Raça, bu bindirme kuşağının güney kenarına yakın bir yerde bulunuyor ve depremin aktif bindirme cephesinin kırılmasından kaynaklandığı yorumlanıyor.[4]
Hasar[değiştir | kaynağı değiştir]
Deprem, 700 köy ve yerleşimi etkiledi; 46.000 ev yıkıldı ve 100.000 kişi evsiz kaldı. Yerel saatte (13:13) deprem anında bölge sakinlerinin çoğu tarlalarda çalıştığı için kayıpların sayısı azaldı. Pek çok önemli tarihi anıt, özellikle Zemo Krikhi yakınlarındaki Başmelek Kilisesi ve tamamen yıkılan Mravaldzali Kilisesi de dâhil olmak üzere ağır hasar gördü.[2][5]
Depremle ilişkili hasarın çoğu, sarsılmanın kendisinden ziyade sarsıntının tetiklediği heyelanlardan kaynaklandı. En yaygın tür kaya düşmeleriydi; daha sonra enkaz kaymaları, çökmeler, toprak kaymaları, kaya bloğu kaydırakları ve kaya çığları gerçekleşti. En yıkıcı olanı, Khokheti köyünü tahrip eden ve sakinlerin 50'sini öldüren büyük bir enkaz çığıydı. Büyük bir Jura volkanik kaya kütlesi, enkaz çığını oluşturmak için birleşerek suya doymuş alüvyonun üzerine düştü. Tahmini hacmi 3 milyon m³ üzerinde olan enkaz çığ, Khokheti boyunca bir vadiyi süpürdü ve Gebura Nehri'ni kapatarak 100 m yüksekliğinde bir baraj oluşturdu ve kısa süre sonra daha fazla yıkıma neden oldu. Yeryüzündeki toprak kaymalarının ikisi, ana sarsıntıdan birkaç gün sonra meydana gelen çoğu yer değiştirme ile gecikmiş bir hareket gösterdi. Chordi heyelanı depremden önce aktifti ve ana sarsıntı anında sadece küçük bir hareket gösterdi. İki ila üç gün sonra, toprak kayması günde yaklaşık 8 m hızla hareket etmeye başladı ve Chordi köyünü yok etti. 18 Mayıs'ta toprak kayması hâlâ günde 2 m hızla hareket ediyordu. Bu toprak kayması, Maykop Formasyonu'nun kiltaşı üzerinde hareket etti ve toplam hacmi yaklaşık 20 milyon m³'tür.[6]
15 Haziran'daki büyük artçı sarsıntı Cava'daki Tshinvali bölgesinde büyük hasara neden oldu. En az 8 kişi öldü, 200 kişi yaralandı; ancak, yerel halkın protesto mitingi nedeniyle onlarca kişi öldürüldü. Khakhet köyü yıkıldı.[7]
Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Deprem 7.0 büyüklüğündeydi. MSK ölçeğinde maksimum IX yoğunluğu gözlemlendi. Hesaplanan odak mekanizması, depremin kuzey-kuzeydoğuya yaklaşık 35° eğimli bir fay düzlemindeki düşük açılı ters faylanmanın bir sonucu olduğunu gösterdi. Bu, bu yönelimin net bir düzlemini tanımlayan artçı sarsıntıların dağılımından doğrulandı. Kırılma bölgesi etrafındaki ayrıntılı hız yapısının analizi, bunun, Mesozoyik çökeltiler ve alttaki kristalin temel arasındaki arayüzü temsil etmesiyle tutarlı olarak, sismik hızda belirgin bir değişiklikle çakıştığını gösterdi.[3] 1.500 m yüksekliğindeki Raça Sırtı'nın, bu türden tekrarlanan depremlerle yükseldiği düşünülmektedir.[4]
Ana sarsıntı, birkaç ay boyunca uzanan karmaşık bir artçı dizi izledi; bu da daha fazla hasara ve kayıplara neden oldu; artçı şokların en büyüğü, yaklaşık iki saniye arayla iki olaydan oluşuyordu; MS = 6.5 büyüklüğündeydi ve 15 Haziran'da Java yakınlarındaki bir merkez üssünde gerçekleşti.[8] 23 Ekim 1992'de, artçı bölgenin yaklaşık 100 km doğusunda 6.7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Ayrıca, önemli bir dekstral (sağ lateral) grev kayma bileşeni olmasına rağmen, Kuzey-kuzeydoğu daldırma düzleminde ters faylanma nedeniyle oldu.[4]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Devam eden Gürcü-Osetya çatışması kurtarma çabalarını karmaşıklaştırdı.[9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ NGDC. "Comments for the Significant Earthquake". 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ a b "Earthquake in Racha and Middle Age Monuments". 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ a b Arafiev (2006). "Deep Structure of the Racha Earthquake Source Zone from Seismic Tomography Data" (PDF). Izvestiya, Physics of the Solid Earth. 42 (1): 27-40. doi:10.1134/s1069351306010034. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c Triep (1995). "Active thrust front of the Greater Caucasus: The April 29, 1991, Racha earthquake sequence and its tectonic implications" (PDF). Journal of Geophysical Research. 100 (B3): 4011-4033. doi:10.1029/94JB02597. 22 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ "Seismicity and cultural monuments of Georgia". Earthquake hazard and seismic risk reduction. Advances in natural and technological hazards research. 12. 2000. ss. 127-136. ISBN 978-0-7923-6390-3.
- ^ Jibson (1994). "Some Observations of Landslides Triggered by the 29 April 1991 Racha Earthquake, Republic of Georgia" (PDF). Bulletin of the Seismological Society of America. 84 (4). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ "Significant Earthquakes of the World 1991". 5 Ocak 2010. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ "Archived copy". 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2009.