École Polytechnique Katliamı: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Serhantr (mesaj | katkılar)
Serhantr (mesaj | katkılar)
43. satır: 43. satır:
[[Image:MintoParkMemorial.JPG|thumb|left|Minto Park'ta bulunan anıt, [[Ottawa]].]]
[[Image:MintoParkMemorial.JPG|thumb|left|Minto Park'ta bulunan anıt, [[Ottawa]].]]


Marc Lépine'in kurbanlarının cinsiyetinden, kendisinin katliam sırası söylediklerinden ve intihar mektubunda yazılanlardan, olay antifeminist bir saldırı olarak yorumlandı.<ref name="Eglin"/><ref name= Fox>{{Citation | last = Fox| first = James Alan| last2 = Levin| first2 = Jack| author2-link = | title = Mass Murder: An Analysis of Extreme Violence| journal = Journal of Applied Psychoanalytic Studies | volume = 5 | issue = 1| pages = 47–64
Marc Lépine'in kurbanlarının cinsiyetinden, kendisinin katliam sırası söylediklerinden ve intihar mektubunda yazılanlardan, olay antifeminist bir saldırı olarak yorumlandı. Katliamdan sonra Marc Lépine'in annesi, oğlunun saldırısının kendisine yönelik olabileceğini düşündü. Annesi, yalnız yaşadığı için ve parasını kendi kazandığı için oğlu tarafından bir feminist olarak göründüğünü düşünenler oldu. Bu açıklamalara karşılık olarak televizyon muhabiri Barbara Frum, olayın sadece feministlere karşı olan bir saldırı olarak yorumlanmasını eleştirdi. Bir [[psikiyatrist]] bu konuda Marc Lépine'in ailesi ve arkadaşlarıyla görüştü. Marc Lépine'in asıl amacı intihar olduğunu ve katliam kendisinin intihar için seçtiği bir yöntem olduğunu açıkladı. Başka psikiyatristler Marc Lépine'in ruh sağlının çocuklukta aldığı psikolojik darbelerden bozulmuş olduğunu, ne yaptığının bilincinde olmadığını savundu ve bu durumda babasını hafızasından silmek istemesi, [[bilinçaltı]] babasına benzemesine yol açabilmiş olmasını savundular.
| date = January 2003| doi = 10.1023/A:1021051002020 }}</ref> Katliamdan sonra Marc Lépine'in annesi, oğlunun saldırısının kendisine yönelik olabileceğini düşündü. Annesi, yalnız yaşadığı için ve parasını kendi kazandığı için oğlu tarafından bir feminist olarak göründüğünü düşünenler oldu.<ref name="mother"/> Bu açıklamalara karşılık olarak televizyon muhabiri Barbara Frum, olayın sadece feministlere karşı olan bir saldırı olarak yorumlanmasını eleştirdi.<ref>{{cite web| last =Ruddy | first =Jenny| coauthors =Elizabeth Curry| title =Barbara Frum, quoted in Reframing violence against women| work =The Commonwealth| publisher =Saskatchewan New Democrat Party|month =December | year =2004| url =http://www.saskndp.com/cw/64.5/reframingviolencewomen.html|accessdate = 2006-12-29}}</ref> <br /> Bir [[psikiyatrist]] bu konuda Marc Lépine'in ailesi ve arkadaşlarıyla görüştü. Marc Lépine'in asıl amacı intihar olduğunu ve katliam kendisinin intihar için seçtiği bir yöntem olduğunu açıkladı.<ref name="coroner"/> Başka psikiyatristler Marc Lépine'in ruh sağlının çocuklukta aldığı psikolojik darbelerden bozulmuş olduğunu, ne yaptığının bilincinde olmadığını savundu ve bu durumda babasını hafızasından silmek istemesi, [[bilinçaltı]] babasına benzemesine yol açabilmiş olmasını savundular.<ref name=foxbook>{{Citation | last = Fox
| first = James Alan| last2 = Levin | first2 = Jack | title = Extreme killing: Understanding serial and mass murder | publisher = Sage Publications | pages = 227–230 |year = 2005 | isbn = 0-7619-8857-2}}</ref><ref name=poly/>


Başkaları, sosyal değişiklerden kaynaklanan fakirlik, yolsuzluk ve bireysel izolasyonu sebep olarak gösterdi. Marc Lépine'in şiddet içeren aksiyon filimlerine karşı duyduğu ilgi insanların, Marc Lépine'in bu filimlerden etkilenmiş olduğunu düşünmesine ve bu yüzden medyayı suçlamasına yol açmıştır.
Başkaları, sosyal değişiklerden kaynaklanan fakirlik, yolsuzluk ve bireysel izolasyonu sebep olarak gösterdi.<ref name = "Valpy"/> Marc Lépine'in şiddet içeren aksiyon filimlerine karşı duyduğu ilgi insanların, Marc Lépine'in bu filimlerden etkilenmiş olduğunu düşünmesine ve bu yüzden medyayı suçlamasına yol açmıştır.
<ref name="cernea"/>


==Katliam sonrası==
==Katliam sonrası==

Sayfanın 10.31, 11 Ocak 2009 tarihindeki hâli

Katliamın kurbanlarının anısına yapılan ve okulun dış duvarında bulunan bir plaket

École Polytechnique katliamı (İngilizcede École Polytechnique Massacre veya Montreal Massacre), 6 Aralık 1989'da Kanada'da Montreal, Quebec de bulunan École Polytechnique adlı, üniversite mühendislik bölümüne yapılan katliam. Katliamı gerçekleştiren 25 yaşında olan Marc Lépine. Marc Lépine yasal olarak sahip olduğu silahla kendini öldürmeden önce 28 kişiye ateş edip, bunlardan ondördünü yaraladı ve öndördünü öldürdü. Saldırısına başlamadan önce sınıfta bulunan erkek ve kız öğrencileri ayırdı. Sınıfta bulunan kız öğrencilerini hedef almasının sebebi kendisinin feminist düşmanı olmasıydı. Sınıfta bulunan dokuz kızı öldürdükten sonra okulda öldürmek için başka kadınlar aramaya çıktı. Tam olarak öldürdüğü ondört kişiden hepsi bayandı. Yaralananlardan onu kadın ve dördü erkekdi. Yirmi dakika içinde bitirdiği katliamdan sonra kendini öldürdü.[1][2]

Marc Lépine bir Fransız-Kanadalı annenin ve Cezayirli bir babanın çocuğuydu. Çocukluğunda babasından fiziksel şiddet görüyormuş. İntihar mektubunda belirtiğine göre katliamı siyasi sebeblerden dolayı ve kendi hayatını batırmakla suçladığı feministler yüzünden yapmış. Bu mektubun içinde Quebec'de yaşayan ve feminist olduğunu düşünüp öldürmeyi dilediği ondokuz kadının ismini sıralamış.[3]

Saldırıdan sonra Kanadalılar tarafından olayla ilgili çeşitli açıklamalar ve tartışmalar çıkdı. Bir çok feminist gurubları bu saldırıyı feministlere olan bir saldırı ve kadına şiddet uygulamanın ilerlemiş bir hâli olarak değerlendirmişti.[4][5][6] Başkaları bu saldırının sebebinin Marc Lépine'in çocukluğunda gördüğü şiddet olduğunu düşündü.[5] Bu saldırı için medyada yayınlanan şiddet'te sorumlu tutuldu.[7]

Bu saldırı Kanada'da silahla ilgili yasaların değişmesine sebep oldu.[8]

Katliam

16 aralık 1989, saat 16.00'dan sonra Marc Lépine bir silah ve bir bıçakla École Polytechnique'in okul binasına girdi. Silahını 21 kasım 1989'da bir avcılık malzemeleri satan bir dükkânda, satıcıya avcılığa gideceğini söyleyerek aldı.[9] Marc Lépine haftada en az yedi kere okulun içine girerek ve dışını gezerek katliamı planlıyordu.[1]

École Polytechnique de Montréal

Gün geldiğinde bir süre okulun içinde bekledi. Görünüşe göre elindeki bir plastik çantanın içini karıştırıyordu ve hiç konuşmuyordu. Bir bayanın ona yardımcı olup olamayacağı sorusuna bile cevap vermiyordu. Saat 17.10'da ilk saldırısını yapacağı, öğrencilerin makine mühendisliği dersi gördüğü sınıfa girdi. Sınıfta 60 kişi bulunuyordu.[1] Sınıfa girdiğinde, herkesin yaptığını bırakmasını ve erkek ve bayan öğrencilerin sınıfta ayrılmalarını istedi. Başta kimse olayı ciddiye almayarak yerinden kalkmadı, ta ki Marc Lépine havaya bir kurşun sıkana kadar.[10]

Marc Lépine dokuz bayan öğrenciyi erkeklerden ayırdıktan sonra erkeklerin sınıfı terk etmesini istedi.[7] Fransızca konuşarak kalan bayan öğrencilere "niye sınıfta kalmalarını istediğinin sebebini biliyorlar mı" diye sordu. Öğrencilerden birisi "hayır" cevabı verdikten sonra, Marc Lépine "ben feminizme karşı savaşıyorum" diye cevap verdi. Bayan öğrencilerden Nathalie Provost Marc Lépine'e feminist olmadıklarını ve sadece mühendislik okuduklarını söyledi. Bunun üzerine Marc Lépine öğrencileri, bayan olup mühendislik okudukları yüzünden feminizmle suçladı. "Feministlerden nefret ediyorum" diyerek soldan sağa bütün bayan öğrencilere ateş etti.Dokuz bayan öğrenciden altısı öldü ve üçü yaralandı. Yaralanan öğrenciler arasında Nathalie Provost'da bulunuyordu.[1][3]

Saldırısına devam etmek için sınıftan çıktı ve koridorda bulunan ikisi bayan üç öğrenciye ateş etti. Silah boş olduğundan üç öğrenci kurtuldu ve kendilerini sınıfa kilitlediler. Marc Lépine silahını doldurduktan sonra sınıfın kapı kilidine üç kurşun sıktı. Kapıyı açmayı başaramadı ve koridorda bulunan başka öğrencilere ateş etmeye başladı. Bir bayan öğrenciyi öldürdü ve bir kişiyi yaraladı.[1]

Saldırının son bulduğu sınıf

Bundan sonra binanın birinci katında bulunan kafeteryaya indi. Mutfağın yakınında bulunan bir bayanı ve başka bir öğrenciyi yaraladıktan sonra kafeteryada bulunan yüze yakın öğrenci kaçmaya çalıştı. Kafeteryada saklanan iki bayanı daha öldürdü. Bir masa altında saklanan bir bayan ve bir erkek öğrenciye masanın altından çıkmasını söyledi; bunlar Marc Lépine'in dediğini yaptılar ve bu yüzden öldürülmediler.[1]

Merdivenlerden üçüncü kata çıktıktan sonra koridorda bulunan bir bayan iki erkek öğrenciye daha saldırdı. Daha sonra bir sınıfa daha girdi, sınıfın önünde bekleyen dört öğrenciden erkek öğrencilere sınıfı terk etmesini söyledi; bayan öğrenci Maryse Leclair'e ise ateş etti. Ön sıralarda oturan öğrencilere saldırmaya başladı. Öğrenciler masaları altına saklanırken, o sırada kaçmaya çalışan iki bayan öğrenci öldürüldü. Bu olaydan sonra yaralı olan Maryse Leclaire'i üç kez bıçaklıyarak öldürdü. Bunun üzerine şapkasını ve montunu çıkardı, kendini öldürmeden önce "Oh shit" diye bağırdı ve sonra başına silahı dayayıp intihar etti. Bu yirmi dakika süren saldırıda toplam ondört kişi öldü ve öndört kişi yaralandı. [1][2]


Okulun dışında haber alan gazeteciler toplandı. Haberi alan polis Pierre Leclair okula girdi ve kendi kızı Maryse'in cesedinle karşılaşdı.[11][12]
Quebec ve Montreal yönetimi bunun üzerine üç günü yas tutma günü ilân etti. 11 Aralık 1989'da katliamda hayatını kaybeden dokuz kız öğrenci için Notre-Dame kilisesinde toplu cenaze düzenlendi. Bu cenaze törenine binlerce kişi katıldı.[12]

Intihar mektubu

Marc Lépine'in montunun iç cebinde arkadaşlarına yazdığı iki intihar mektubu bulundu. Her ikisi de katliam günü yazılmıştı.[1] Olaydan iki sonra polis medyaya mektubun içeriğinden detaylar açıkladı[13][14] fakat mektubun asıl içeriği gizli tutuldu. Medya mektubun yayınlanabilmesi için polise dava açtı ve başarısız oldu.[15] Katliamdan bir sene sonra Marc Lépine'in üç sayfalık mektubu gazeteci ve feminist Francine Pelletier'in eline geçti. Mektupta Quebec'de yaşayan ve feminist olduğunu düşünüp öldürmeyi dilediği ondokuz kadınların isimlerinin listesi bulunuyordu.[16] Bu listede Pelletier'in de ismi bulunuyordu.[17] Pelletier yazıcılık yaptığı La Presse gazetesinde bu mektubu ilk olarak yayınladı.[18] Mektubunda Marc Lépine, saldırısının sebeblerinden birisi, feministlere ve feministlerin oluşturduğu sosyal değişime karşı duyduğu öfkesi olduğunu yazmıştı."[19] Marc Lépine'in intihar mektubunun Fransızca yazılmış orjinali ve mektubun İngilizce tercümesi mevcuttur.

Marc Lépine

Marc Lépine, doğum adıyla Gamil Gharbi 'nin annesi Fransız-Kanadalı babası ise Cezayirliydi. Gamil'in babası kadınların erkeklere eşit olabileceğini düşünmüyordu ve ailesine fiziksel şiddet uyguluyordu ve oğlunun annesiyle yakınlaşmasını engelliyordu.[20] Gamil yedi yaşındayken annesi ve babası boşandılar ve Gamil çocukluğunun geri kalanını annesinin yanında geçirdi. 1980-1981 kışında Kanada ordusuna alınmayı denedi ve reddedildi, intihar mektubunda belirttiğine göre bunun sebebi kendisinin "anti-sosyal" olmasıydı. 1982'de mahkeme kararıyla adını Marc Lépine olarak değiştirdi.[21] Aynı senede CEGEP okulunda üniversite öncesi ders gördü. Başta bir sene bilim okudu daha sonra üç senelik okulun elektronik teknoloji programında çalıştı. Bu programın son senesinde çalışmasını açıklamasız yarıda bıraktı.[22][23][24] 1986'da École Polytechnique'e başvurdu ve CEGEP 'de iki kurs daha bitirme şartıyla okula alındı. Bu kurslardan birisini 1989 yılında bitirdi.[1][8]

Açıklamalar

École Polytechnique'de yaşanan bu katliam Kanadalıları derinden sarsmıştı. Hükûmet, feminizme karşı şiddet fikri halk arasında yaygınlaşmasından ve ailelere zarar vermesinden endişelendiği için Marc Lépine'in intihar mektubunu medyadan saklamaya karar verdi.[3] Polis tarafından Marc Lépine ve saldırı hakkında kapsamlı bir araştırma yapıldı.[25] Araştırmanın sonuçları yine medyadan ve halktan gizlendi.[1][26] Bunun üzerine medya, akademiler, kadın dernekleri ve kurbanların aileleri yetersiz bilgilendirmeyi protesto ettiler.[3][7][27]

Minto Park'ta bulunan anıt, Ottawa.

Marc Lépine'in kurbanlarının cinsiyetinden, kendisinin katliam sırası söylediklerinden ve intihar mektubunda yazılanlardan, olay antifeminist bir saldırı olarak yorumlandı.[5][28] Katliamdan sonra Marc Lépine'in annesi, oğlunun saldırısının kendisine yönelik olabileceğini düşündü. Annesi, yalnız yaşadığı için ve parasını kendi kazandığı için oğlu tarafından bir feminist olarak göründüğünü düşünenler oldu.[20] Bu açıklamalara karşılık olarak televizyon muhabiri Barbara Frum, olayın sadece feministlere karşı olan bir saldırı olarak yorumlanmasını eleştirdi.[29]
Bir psikiyatrist bu konuda Marc Lépine'in ailesi ve arkadaşlarıyla görüştü. Marc Lépine'in asıl amacı intihar olduğunu ve katliam kendisinin intihar için seçtiği bir yöntem olduğunu açıkladı.[1] Başka psikiyatristler Marc Lépine'in ruh sağlının çocuklukta aldığı psikolojik darbelerden bozulmuş olduğunu, ne yaptığının bilincinde olmadığını savundu ve bu durumda babasını hafızasından silmek istemesi, bilinçaltı babasına benzemesine yol açabilmiş olmasını savundular.[30][31]

Başkaları, sosyal değişiklerden kaynaklanan fakirlik, yolsuzluk ve bireysel izolasyonu sebep olarak gösterdi.[32] Marc Lépine'in şiddet içeren aksiyon filimlerine karşı duyduğu ilgi insanların, Marc Lépine'in bu filimlerden etkilenmiş olduğunu düşünmesine ve bu yüzden medyayı suçlamasına yol açmıştır. [7]

Katliam sonrası

Place du 6-Décembre-1989, Montreal, Rose-Marie Goulet'in anıt olarak tasarladığı Nef pour quatorze reines

Üniversite görevlilerinin ve öğrencilerin katliamda bulunanları ve saldırıda yaralananları, olayda fiziksel, sosyal, finansal ve psikolojik olarak zarar gördü. Bu olayın üzerine belirili bir sayıda öğrenci intihar etti ve bunlardan ikisi intihar mektuplarında okullarında yaşanan katliamı sebep olarak gösterdi. Dokuz sene sonra saldırıda yaralanmış olanlar kimisi hâlâ katliamın etkisinde yaşadıklarını, kimisi ise katliamın etkisinin azaldığını söylediler.

Polisin müdahalesi

Polisin olaya müdahalesi oldukça ağır eleştirildi. Saldırı gününde polislerin okulun etrafını sarması ve içeriye girmeden beklemesi daha fazla insan ölmesine izin vermişti. Bu olaydan sonra acil durum müdahalesi ile ilgili protokol değişikliği yapıldı. 2006'da Dawson College 'e yapılan saldırıda bu değişikikler sayesinde insan kaybı oldukça engellenebildi.

Silah kontrolü

École Polytechnique katliamından sonra Kanada'da silah kontrolü daha da büyük bir önem kazandı. Saldırı sırasında Marc Lépine'in girmediği sınıfların birisinde bulunan Heidi Rathjen, Wendy Cukier ile beraber Coalition for Gun Control (Türkçede: "Silah Kontrol Koalisyonu") organize ettiler. Susan ve Jim Edwards, bu katliamda çocuğunu kaybeden anne ve baba olarak bu organizasyona katkıda bulundular. Başkalarının katkılarıyla birlikte bu organizasyon sayesinde Kanada parlamentosunda Bill-C68 adlı silah yasasında, silah kullanımının daha sık kontrol edilmesi üzere değişiklik yapıldı. Bu değişikliğin sonucu olarak sadece tecrübesi olanların silaha sahip olabilmesi ve bütün silahların kayıda geçmesi gerkliydi. Özellikle bütün silahların kayıda geçmesi masraflı ve yapılması zor bir işlem olacağı için muhalefetten eleştiri topladı. Bir zaman sonra Stephen Harper iktidarında silahları kayıt etmek için son tarih ertelendi ve kayıda geçmeyen silah kullanımının cezası, bu yasanın suç amaçlı silah kullanıcılardan daha fazla avcıların kısıtlandığı gerekçesiyle, kaldırıldı. Bu karara, Dawson College veya Virginia Tech saldırısından sonra çok tepki gösterildi.

Kadına karşı şiddet

Katliamı, kadına karşı şiddetin bir sembolü olarak gören bir çok Kanadalı kadın bu duruma öfkelendi. Kanadalı feminist Judy Rebick, katliamda ölen bayanların ölümü boşuna olmayacağını ve tasa tutmak yerine erkeklerin bayanlara şiddet uygulamalarına bir son verilmesi gerektiğini açıkladı.

Kanada parlamentosuna kadınlar için House of Commons Sub-Committee on the Status of Women adlı birlik hazırlandı. Bu birlik Haziran 1991'de "kadınlara karşı savaş" (İngilizcede: The War against Women) adlı bir açıklama yaptı.

Ölenler

Marker of Change, memorial consisting of 14 coffin-like benches in Vancouver by artist Beth Alber.
  • Geneviève Bergeron (d. 1968), inşaat mühendisliği öğrencisi.
  • Hélène Colgan (d. 1966), makine mühendisliği öğrencisi.
  • Nathalie Croteau (d. 1966), makine mühendisliği öğrencisi.
  • Barbara Daigneault (d. 1967), makine mühendisliği öğrencisi.
  • Anne-Marie Edward (d. 1968), kimya mühendisliği öğrencisi.
  • Maud Haviernick (d. 1960), malzeme bilimi öğrencisi.
  • Maryse Laganière (d. 1964)
  • Maryse Leclair (d. 1966), malzeme bilimi öğrencisi.
  • Anne-Marie Lemay (d. 1967), makine mühendisliği öğrencisi.
  • Sonia Pelletier (d. 1961), makine mühendisliği öğrencisi.
  • Michèle Richard (d. 1968), malzeme bilimi öğrencisi.
  • Annie St-Arneault (d. 1966), makine mühendisliği öğrencisi.
  • Annie Turcotte (d. 1969), malzeme bilimi öğrencisi.
  • Barbara Klucznik-Widajewicz (d. 1958)
  1. ^ a b c d e f g h i j k Sourour, Teresa K., (1991) Report of Coroner's Investigation (PDF). Retrieved on 2006-12-28
  2. ^ a b Buchignani, Walter (1989-12-08). "Amid the tragedy, miracles of survival". The Gazette, Montreal. ss. A3.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  3. ^ a b c d Chun, Wendy Hui Kyong (1999). "Unbearable Witness: towards a Politics of Listening". Journal of Feminist Cultural Studies. 11 (1): 112–149. 
  4. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; kay isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  5. ^ a b c Eglin, Peter (2003). The Montreal Massacre: A Story of Membership Categorization Analysis. Waterloo, ON: Wilfrid Laurier University Press. ISBN 0-88920-422-5.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  6. ^ Fitzpatrick, Meagan (December 6, 2006). "National day of remembrance pays tribute to victims of Montreal massacre". CanWest News Service. Erişim tarihi: 2006-12-27. 
  7. ^ a b c d Cernea, Adrian (1999). Poly 1989: Témoin de l'horreur. Éditions Lescop. ISBN 2-9804832-8-1. 
  8. ^ a b Rathjen, Heidi (1999). December 6: From the Montreal Massacre to Gun Control. Toronto: McClelland & Stewart. ISBN 0-771061-25-0.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  9. ^ Weston, Greg (2006-09-14). "Why? We may never know". Toronto Sun.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım);
  10. ^ "Gunman massacres 14 women" (video stream). Archives. CBC. December 6, 1989. Erişim tarihi: 2006-12-29. 
  11. ^ Came, Barry (1989-12-18). "Montreal Massacre: Railing Against Feminists". Maclean's Magazine. Erişim tarihi: 2007-01-04.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  12. ^ a b Mennie, James (1989-12-12). "A quiet goodbye for slain women". The Gazette, Montreal. ss. A1.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  13. ^ Malarek, Victor (December 12, 1989). "More Massacre Details to be Released by Police, but an Inquiry Ruled Out". Globe and Mail. ss. A6. 
  14. ^ Malarek, Victor (1989-12-08). "Killer's letter blames feminists". Globe and Mail. ss. A7.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  15. ^ McIntosh, Andrew (1990-08-22). "Marc Lepine's suicide note to stay sealed; Commission says it can't order police to reveal mass murderer's letter". The Gazette. ss. A3.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  16. ^ "A Difficult Story to Tell". The Story of the Fifth Estate. CBC News. Erişim tarihi: 2006-12-28. 
  17. ^ Fitterman, Lisa (1999-03-10). "Cops on Lepine's list: Names of six female officers found on Polytechnique killer". The Gazette. ss. A3.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  18. ^ Pelchat, Martin (November 24, 1990). "Lépine avait des motifs "politiques"" (French). La Presse. ss. A1. 
  19. ^ "CityNews Rewind: The Montreal Massacre". City News. December 6, 2006. Erişim tarihi: 2006-12-28. 
  20. ^ a b CTV.ca News Staff (2006-09-25). "Mother of Marc Lepine finally breaks her silence". CTV. Erişim tarihi: 2007-01-01.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  21. ^ Malarek, Victor (1989-12-09). "Killer Fraternized with Men in Army Fatigues". quoted in "The Montreal Massacre: A Story of Membership Categorization Analysis", eds., P. Eglin and S. Hester (2003). Globe and Mail. Erişim tarihi: 2007-01-02.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  22. ^ McDonnell, Rod (1989-12-09). "Killer's father beat him as a child; A brutal man who didn't seem to have any control of his emotions". The Gazette, Montreal. ss. A1.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  23. ^ Weston, Greg (1990-02-08). "The making of a massacre: The Marc Lepine story Part II". The Ottawa Citizen. ss. A1.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  24. ^ Colpron, Suzanne (1989-12-09). "Marc Lépine était un premier de classe". La Presse. Erişim tarihi: 2007-01-06.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  25. ^ Canadian Press (1990-01-12). "Police scour the life of mass killer". Edmonton Journal. ss. B9.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  26. ^ Poirier, Patricia (March 1, 1990). "Police can't find cause for Lepine's rampage on Montreal campus". Globe and Mail. ss. A17. 
  27. ^ Canadian Press (1990-05-30). "Parents fear coverup over murdered 14". Toronto Star. ss. A15.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  28. ^ Fox, James Alan; Levin, Jack (January 2003), "Mass Murder: An Analysis of Extreme Violence", Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 5 (1), ss. 47–64, doi:10.1023/A:1021051002020 
  29. ^ Ruddy, Jenny (December 2004). "Barbara Frum, quoted in Reframing violence against women". The Commonwealth. Saskatchewan New Democrat Party. Erişim tarihi: 2006-12-29.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  30. ^ Fox, James Alan; Levin, Jack (2005), Extreme killing: Understanding serial and mass murder, Sage Publications, ss. 227–230, ISBN 0-7619-8857-2 
  31. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; poly isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  32. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Valpy isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)