Argentinosaurus: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k ., Görsellerde ölçekleme faktörüne geçiliyor, bkz tartışma
Sayfa taslak düzeyinden daha ileri bir düzeye çıkarıldı.
7. satır: 7. satır:
| en_eski_fosil = 96.2
| en_eski_fosil = 96.2
| en_genç_fosil = 92.19
| en_genç_fosil = 92.19
| fosil_kaynak = <ref name=":0" />
| fosil_kaynak =
| sıralama = {{Küçük büyük harfler|Bonaparte & Coria, 1993}}
| sıralama = {{Küçük büyük harfler|Bonaparte & Coria, 1993}}
|tip_tür=†'''''A. huinculensis''''' |tip_tür_sıra={{Küçük büyük harfler|Bonaparte & Coria, 1993}}
|tip_tür=†'''''A. huinculensis''''' |tip_tür_sıra={{Küçük büyük harfler|Bonaparte & Coria, 1993}}
}}
}}


'''''Argentinosaurus''''' ("[[Arjantin]] kertenkelesi"), [[Kretase|orta Kretase döneminde]] [[Güney Amerika]]'da yaşamış bir [[sauropod]] [[dinozor]] cinsi.<ref name=":0" />
'''''Argentinosaurus''''' ("[[Arjantin]] kertenkelesi"), [[Geç Kretase]] döneminde [[Güney Amerika]]'da yaşamış bir [[sauropod]] [[dinozor]] cinsi.


== Açıklama ==
== Keşif ve adlandırma ==
[[Dosya:Argentinosaurus 9.svg|sağ|upright=1.14|küçükresim|Boyut karşılaştırması]]
[[Dosya:Argentinosaurus 9.svg|sağ|upright=1.14|küçükresim|Boyut karşılaştırması]]
''Argentinosaurus'', 1987 yılında Guillermo Heredia adında bir çiftçi tarafından [[Neuquén (eyalet)|Neuquén]] eyaletindeki çiftlik arazisinde keşfedilen titanosaurid bir dinozor cinsidir. Bu fosiller Heredia tarafından ilk önce taşlaşmış kütük sanıldı. Örnek fosil parçalı ve eksiktir; birkaç kaburga, sağrı ve sırt omurlarının bir bölümü, uyluk kemiği ve kaval kemiğinden oluşur. 1993 yılında paleontologlar J. Bonaparte ve R. Coria tarafından fosil kalıntılar tanımlandı. [[Cins|Cins adı]], Arjantin'in [[Latince]] adı ''argentum'' ile [[Antik Yunanca]] kertenkele anlamına gelen ''sauros'' sözcüklerinden oluşur. [[Tür|Tür adı]] ''huinculensis'' ise fosilin bulunduğu yerleşim birimine atıfta bulunur. <ref name="l6">{{kitap kaynağı |soyadı1=Prothero |ad1=Donald R. |başlık=The story of life in 25 fossils : tales of intrepid fossil hunters and the wonders of evolution |tarih=2015 |yayıncı=COLUMBIA UNIVERSITY PRESS |yer=New York |sayfalar=79-82}}</ref>


== Tanım ==
''Argentinosaurus'', şimdiye kadar yaşamış en iri kara hayvanlarından biri idi ve [[otçul]] bir [[dinozor]]du.<ref name=":0" /> Yükseklileri 30-35 metre arasında idi.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.cda.gov.pk/projects/environment/dinoPark/ARGENTINOSAURUS.html |başlık=Argentinosaurus at between 30–35 metres |erişimtarihi=2 Aralık 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160310131058/http://www.cda.gov.pk/projects/environment/dinoPark/ARGENTINOSAURUS.html |arşivtarihi=10 Mart 2016 |ölüurl=hayır }}</ref>
=== Boyut ===
Bu otobur türün en güçlü saldırısı, tıpkı ''[[Brachiosaurus]]''lar gibi ön ayaklarını yukarı kaldırıp başka bir dinozorun üstüne basarak öldürmektir.
''Argentinosaurus''{{'}}un boyutlarını belirlemek, canlının fosilinin eksik olmasından ötürü zor olsa da yeryüzünde yaşamış en büyük canlılar arasındaydı. Bu sorunu aşmak için daha tam iskelete sahip ufak akrabalarının kalıntılarıyla ''Argentinosaurus''{{'}}unkiler karşılaştırıldı. Bu dev canlının kaval kemiği, uyluk kemiği ve gövde omurları üzerinden beden boyutları kestirilmeye çalışıldı.
''Argentinosaurus'', Guillermo Heredia tarafından keşfedilen ilk titanosaur sauropod dinozor cinsidir. Cins ismi, keşfedilmiş olduğu ülkeyi ("Arjantin", [[Latince]] ''argentum''{{'}}dan türetilmiştir) ifade eder. Dinozor, [[Kretase|orta Kretase Döneminde]], 99 ila 94 milyon yıl önce Güney Amerika'da yaşadı.<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = http://fossilworks.org/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=66645 | başlık = Fossilworks: Argentinosaurus | erişimtarihi = 22 Mayıs 2021 | çalışma = fossilworks.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200720201523/http://fossilworks.org/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=66645 | arşivtarihi = 20 Temmuz 2020}}</ref>

1994 yılında [[Gregory S. Paul]] tarafından 30-35 metre uzunluğunda bir ''Argentinosaurus'' rekonstrüksiyonu yapıldı.<ref name="l">{{web kaynağı |soyadı1=Paul |ad1=Gregory |başlık=Big Sauropods-Really, Really Big Sauropods |url=http://gspauldino.com/DinoArtSauropods.pdf |website=http://gspauldino.com/ |yayıncı=The science and art of Gregory S. Paul}}</ref> Aynı yıl J. Bonaparte ve R. Coria, hayvanın gövde uzunluğunun 7 metre, arka bacağının 4,5 metre ve toplam uzunluğunun da 30 metreyi bulabildiğini tahmin etti.<ref name="l1">{{web kaynağı |soyadı1=Appenzeller |ad1=Tim |başlık=Argentine Dlnos Vie.:for HeavyWeight Titles |url=http://gspauldino.com/CommentScience94.pdf |website=http://gspauldino.com/ |yayıncı=Research News}}</ref> Kenneth Carpenter tarafından daha tam bir iskeleti olan ''[[Saltasaurus]]'' baz alınarak karşılaştırmalı analizle ''Argentinosaurus''{{'}}un 30 metre uzunluğa sahip olduğu kestirildi.<ref name="l3">{{web kaynağı |soyadı1=Carpenter |ad1=Kenneth |başlık=BIGGEST OF THE BIG: A CRITICAL RE-EVALUATION OF THE MEGA-SAUROPOD AMPHICOELIAS FRAGILLIMUS COPE, 1878 |url=https://web.archive.org/web/20160308031222/http://www.gardenparkdinos.com/wp-content/uploads/2014/02/Biggest_of_the_big.pdf |website=www.gardenparkdinos.com |yayıncı=. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin}}</ref>

''Argentinosaurus''{{'}}un kütlesi için de çalışmalar yapılmıştır. Gregory S. Paul'ün tahmini 80-100 ton arasına denk gelirken, Mazzetta ve ark. ise 60-88 ton aralığını verir.<ref name="l2">{{web kaynağı |soyadı1=MAZZETTA |ad1=GERARDO V. |soyadı2=CHRISTIANSEN |ad2=PER |soyadı3=FARINA |ad3=RICHARD A. |başlık=Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs |url=http://www.miketaylor.org.uk/tmp/papers/Mazzetta-et-al_04_SA-dino-body-size.pdf |website=http://www.miketaylor.org.uk/ |yayıncı=Historical Biology}}</ref>

=== Uzuvlar ===
''Argentinosaurus''{{'}}un tam bir uyluk kemiğinin yaklaşık 2,5 metre uzunluğa sahip olduğu düşünüldü. Uyluk kemiği en kesiti çevresi en dar yerinde 1,18 metre uzunluktadır. Holotip örneğin, kaval kemiği de 1,55 metre uzunluktadır.<ref name="l4">{{web kaynağı |soyadı1=Gregory |ad1=Paul |başlık=DETERMINING THE LARGEST KNOWN LAND ANIMAL: A CRITICAL COMPARISON OF DIFFERING METHODS FOR RESTORING THE VOLUME AND MASS OF EXTINCT ANIMALS |url=http://www.gspauldino.com/Titanomass.pdf |website=ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM |yayıncı=ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM}}</ref>

== Sınıflandırma ==
González Riga ve ark. (2019) ''Argentinosaurus''{{'}}un Lognkosauria ait olduğunu buldu; bu grubun Titanosauria içerisinde Rinconsauria ile beraber Colossosauria adını verdikleri daha büyük bir klad oluşturdukları saptandı.<ref name="l5">{{web kaynağı |soyadı1=RIGA |ad1=BERNARDO J. GONZÁLEZ |soyadı2=LAMANNA |ad2=MATTHEW C. |soyadı3=OTERO |ad3=ALEJANDRO |soyadı4=ORTIZ DAVID |ad4=LEONARDO D. |soyadı5=KELLNER |ad5=ALEXANDER W.A. |soyadı6=IBIRICU |ad6=LUCIO M. |başlık=An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade |url=https://www.scielo.br/j/aabc/a/QwLYsVR333q8S73sXxB8wnF/?lang=en#ModalTutors |website=https://www.scielo.br/ |yayıncı=Anais da Academia Brasileira de Ciências}}</ref>
{{clade|style=font-size:100%;line-height:80%
|label1=[[Colossosauria]]
|1={{clade
|label1=[[Rinconsauria]]
|1={{clade
|1=''[[Rinconsaurus]]''
|2=''[[Muyelensaurus]]''
}}
|label2=[[Lognkosauria]]
|2={{clade
|1=''[[Mendozasaurus]]''
|2={{clade
|1=''[[Futalognkosaurus]]''
|2={{clade
|1='''''Argentinosaurus'''''
|2={{clade
|1=''[[Notocolossus]]''
|2=''[[Patagotitan]]''
|3=''[[Puertasaurus]]''
}}
}}
}}
}}
}}
}}

== Paleobiyoloji ==
''Argentinosaurus'' ve diğer sauropodların dev boyutlarının pek çok etkenin kombinasyonuyla olanaklı duruma geldiği düşünüldü. Uzun boyunlarının olması ve çiğnemeye gerek duymamaları sayesinde hızlı ve verimli beslenmeleri, çok sayıda yavru üreterek popülasyonu tazeleme özelliği ve hızlı büyüme bu etkenlere dahildir. Dev boyutun birtakım avantajları da vardır, özellikle avcı dinozorlara karşı kesin bir caydırıcılık ve besinleri etkili ve uzun süreli sindirip yeterli enerji çıkarmak için bolca yer olması sayılabilir.<ref name="l7">{{web kaynağı |soyadı1=Sander et al. |ad1=P. Martin |başlık=Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3045712/ |website=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ |yayıncı=National Library of Medicine}}</ref>

Sauropodların büyüme hızları da çalışmalara konu olmuştur. ''Argentinosaurus''{{'}}un büyüme hızının yüksek olsa da günümüzdeki deniz memelilerinin büyüme hızlarından düşük olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin [[mavi balina]] 66,00 kg/gün'lük büyüme oranıyla ''Argentinosaurus''{{'}}un 55,638 kg/gün'lük oranını aşmaktadır.<ref name="ı8">{{kitap kaynağı |soyadı1=Brett-Surman |ad1=M. K. |soyadı2=Holtz |ad2=Thomas R. |soyadı3=Farlow |ad3=James O. |başlık=The Complete Dinosaur |tarih=2012 |yayıncı=Indiana University Press |yer=Indiana |isbn=978-0-253-00849-7 |sayfalar=528}}</ref>

== Paleoekoloji ==
''Argentinosaurus'' Arjantin'in [[Neuquén (eyalet)|Neuquén]] eyaletinde keşfedildi. Fosiller, Neuquén Grubu içindeki Río Limay altgrubu Huincul formasyonu içinde bulundu. Huincul formasyonu sarımsı ve yeşilimsi, ince-orta daneli [[kumtaşı|kumtaşlarından]] oluşur ki bir bölümü [[tüf|tüflüdür]].<ref name="l9">{{web kaynağı |soyadı1=Leanza |ad1=Hector A. |soyadı2=Apesteguia |ad2=Sebastian |soyadı3=Novasc |ad3=Fernando E. |soyadı4=de la Fuente |ad4=Marcelo S. |başlık=Cretaceous terrestrial beds from the Neuque´n Basin(Argentina) and their tetrapod assemblages |url=https://www.researchgate.net/publication/257047651_Cretaceous_terrestrial_beds_from_the_Neuquen_Basin_Argentina_and_their_tetrapod_assemblages |website=www.researchgate.com |yayıncı=Researchgate}}</ref>
Bu çökeller, örgülü akarsu yapılarını temsil etmektedir.<ref name="l10">{{web kaynağı |soyadı1=Rainoldi |ad1=Ana Laura |başlık=Mineral reactions associated with hydrocarbon paleomigration in the Huincul High, Neuquen Basin, Argentina |url=https://www.researchgate.net/publication/277929681_Mineral_reactions_associated_with_hydrocarbon_paleomigration_in_the_Huincul_High_Neuquen_Basin_Argentina |website=www.researchgate.com |yayıncı=Researchgate}}</ref>
''[[Mapusaurus]]'', ''[[Skorpiovenator]]'' ve ''[[Aoniraptor]]'' gibi dinozorlarla ve [[Neosuchia]] grubundan timsahlarla yanyana yaşamışlardır.


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{kaynakça}}
* {{Dergi kaynağı|yazar= Bonaparte J, Coria R|yıl= 1993|başlık=Un nuevo y gigantesco sauropodo titanosaurio de la Formacion Rio Limay (Albiano-Cenomaniano) de la Provincia del Neuquen, Argentina |dergi= Ameghiniana|cilt=30 |sayı= 3|sayfalar=271-282}}


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
30. satır: 75. satır:
* [https://web.archive.org/web/20071005085239/http://www.dinosaurier-web.de/galery/pages_a/argentinosaurus.html Argentinosaurus Data]
* [https://web.archive.org/web/20071005085239/http://www.dinosaurier-web.de/galery/pages_a/argentinosaurus.html Argentinosaurus Data]


{{dinozor-taslak}}


[[Kategori:Lithostrotia]]
[[Kategori:Lithostrotia]]

Sayfanın 20.18, 28 Eylül 2023 tarihindeki hâli

Argentinosaurus
Yaşadığı dönem aralığı: 96,2-92,19 myö
Üst kretase-Koniasiyen 
İskelet rekonstrüksiyonu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Klad: Dinosauria
Klad: Saurischia
Alt takım: †Sauropodomorpha
Klad: †Sauropoda
Klad: †Neosauropoda
Klad: †Titanosauria
Klad: †Lithostrotia
Klad: †Lognkosauria
Cins: †Argentinosaurus
Bonaparte & Coria, 1993
Tip tür
†A. huinculensis
Bonaparte & Coria, 1993

Argentinosaurus ("Arjantin kertenkelesi"), Geç Kretase döneminde Güney Amerika'da yaşamış bir sauropod dinozor cinsi.

Keşif ve adlandırma

Boyut karşılaştırması

Argentinosaurus, 1987 yılında Guillermo Heredia adında bir çiftçi tarafından Neuquén eyaletindeki çiftlik arazisinde keşfedilen titanosaurid bir dinozor cinsidir. Bu fosiller Heredia tarafından ilk önce taşlaşmış kütük sanıldı. Örnek fosil parçalı ve eksiktir; birkaç kaburga, sağrı ve sırt omurlarının bir bölümü, uyluk kemiği ve kaval kemiğinden oluşur. 1993 yılında paleontologlar J. Bonaparte ve R. Coria tarafından fosil kalıntılar tanımlandı. Cins adı, Arjantin'in Latince adı argentum ile Antik Yunanca kertenkele anlamına gelen sauros sözcüklerinden oluşur. Tür adı huinculensis ise fosilin bulunduğu yerleşim birimine atıfta bulunur. [1]

Tanım

Boyut

Argentinosaurus'un boyutlarını belirlemek, canlının fosilinin eksik olmasından ötürü zor olsa da yeryüzünde yaşamış en büyük canlılar arasındaydı. Bu sorunu aşmak için daha tam iskelete sahip ufak akrabalarının kalıntılarıyla Argentinosaurus'unkiler karşılaştırıldı. Bu dev canlının kaval kemiği, uyluk kemiği ve gövde omurları üzerinden beden boyutları kestirilmeye çalışıldı.

1994 yılında Gregory S. Paul tarafından 30-35 metre uzunluğunda bir Argentinosaurus rekonstrüksiyonu yapıldı.[2] Aynı yıl J. Bonaparte ve R. Coria, hayvanın gövde uzunluğunun 7 metre, arka bacağının 4,5 metre ve toplam uzunluğunun da 30 metreyi bulabildiğini tahmin etti.[3] Kenneth Carpenter tarafından daha tam bir iskeleti olan Saltasaurus baz alınarak karşılaştırmalı analizle Argentinosaurus'un 30 metre uzunluğa sahip olduğu kestirildi.[4]

Argentinosaurus'un kütlesi için de çalışmalar yapılmıştır. Gregory S. Paul'ün tahmini 80-100 ton arasına denk gelirken, Mazzetta ve ark. ise 60-88 ton aralığını verir.[5]

Uzuvlar

Argentinosaurus'un tam bir uyluk kemiğinin yaklaşık 2,5 metre uzunluğa sahip olduğu düşünüldü. Uyluk kemiği en kesiti çevresi en dar yerinde 1,18 metre uzunluktadır. Holotip örneğin, kaval kemiği de 1,55 metre uzunluktadır.[6]

Sınıflandırma

González Riga ve ark. (2019) Argentinosaurus'un Lognkosauria ait olduğunu buldu; bu grubun Titanosauria içerisinde Rinconsauria ile beraber Colossosauria adını verdikleri daha büyük bir klad oluşturdukları saptandı.[7]

Colossosauria
Rinconsauria
 

Rinconsaurus

 
 

Muyelensaurus

 
 
Lognkosauria
 

Mendozasaurus

 
 
 

Futalognkosaurus

 
 
 

Argentinosaurus

 
 
 

Notocolossus

 
 

Patagotitan

 
 

Puertasaurus

 
 
 
 
 
 

Paleobiyoloji

Argentinosaurus ve diğer sauropodların dev boyutlarının pek çok etkenin kombinasyonuyla olanaklı duruma geldiği düşünüldü. Uzun boyunlarının olması ve çiğnemeye gerek duymamaları sayesinde hızlı ve verimli beslenmeleri, çok sayıda yavru üreterek popülasyonu tazeleme özelliği ve hızlı büyüme bu etkenlere dahildir. Dev boyutun birtakım avantajları da vardır, özellikle avcı dinozorlara karşı kesin bir caydırıcılık ve besinleri etkili ve uzun süreli sindirip yeterli enerji çıkarmak için bolca yer olması sayılabilir.[8]

Sauropodların büyüme hızları da çalışmalara konu olmuştur. Argentinosaurus'un büyüme hızının yüksek olsa da günümüzdeki deniz memelilerinin büyüme hızlarından düşük olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin mavi balina 66,00 kg/gün'lük büyüme oranıyla Argentinosaurus'un 55,638 kg/gün'lük oranını aşmaktadır.[9]

Paleoekoloji

Argentinosaurus Arjantin'in Neuquén eyaletinde keşfedildi. Fosiller, Neuquén Grubu içindeki Río Limay altgrubu Huincul formasyonu içinde bulundu. Huincul formasyonu sarımsı ve yeşilimsi, ince-orta daneli kumtaşlarından oluşur ki bir bölümü tüflüdür.[10] Bu çökeller, örgülü akarsu yapılarını temsil etmektedir.[11] Mapusaurus, Skorpiovenator ve Aoniraptor gibi dinozorlarla ve Neosuchia grubundan timsahlarla yanyana yaşamışlardır.

Kaynakça

  1. ^ Prothero, Donald R. (2015). The story of life in 25 fossils : tales of intrepid fossil hunters and the wonders of evolution. New York: COLUMBIA UNIVERSITY PRESS. ss. 79-82. 
  2. ^ Paul, Gregory. "Big Sauropods-Really, Really Big Sauropods" (PDF). http://gspauldino.com/. The science and art of Gregory S. Paul.  |website= dış bağlantı (yardım)
  3. ^ Appenzeller, Tim. "Argentine Dlnos Vie.:for HeavyWeight Titles" (PDF). http://gspauldino.com/. Research News.  |website= dış bağlantı (yardım)
  4. ^ Carpenter, Kenneth. "BIGGEST OF THE BIG: A CRITICAL RE-EVALUATION OF THE MEGA-SAUROPOD AMPHICOELIAS FRAGILLIMUS COPE, 1878" (PDF). www.gardenparkdinos.com. . New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 
  5. ^ MAZZETTA, GERARDO V.; CHRISTIANSEN, PER; FARINA, RICHARD A. "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" (PDF). http://www.miketaylor.org.uk/. Historical Biology.  |website= dış bağlantı (yardım)
  6. ^ Gregory, Paul. "DETERMINING THE LARGEST KNOWN LAND ANIMAL: A CRITICAL COMPARISON OF DIFFERING METHODS FOR RESTORING THE VOLUME AND MASS OF EXTINCT ANIMALS" (PDF). ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM. ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM. 
  7. ^ RIGA, BERNARDO J. GONZÁLEZ; LAMANNA, MATTHEW C.; OTERO, ALEJANDRO; ORTIZ DAVID, LEONARDO D.; KELLNER, ALEXANDER W.A.; IBIRICU, LUCIO M. "An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade". https://www.scielo.br/. Anais da Academia Brasileira de Ciências.  |website= dış bağlantı (yardım)
  8. ^ Sander, P. Martin; ve diğerleri. "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism". https://www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Library of Medicine.  |website= dış bağlantı (yardım)
  9. ^ Brett-Surman, M. K.; Holtz, Thomas R.; Farlow, James O. (2012). The Complete Dinosaur. Indiana: Indiana University Press. s. 528. ISBN 978-0-253-00849-7. 
  10. ^ Leanza, Hector A.; Apesteguia, Sebastian; Novasc, Fernando E.; de la Fuente, Marcelo S. "Cretaceous terrestrial beds from the Neuque´n Basin(Argentina) and their tetrapod assemblages". www.researchgate.com. Researchgate. 
  11. ^ Rainoldi, Ana Laura. "Mineral reactions associated with hydrocarbon paleomigration in the Huincul High, Neuquen Basin, Argentina". www.researchgate.com. Researchgate. 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Argentinosaurus&oldid=30312667" sayfasından alınmıştır