Quetzalcoatlus: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
Değişiklik özeti yok Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{İtalik_başlık}} |
|||
{{otomatik taksonkutu |
{{otomatik taksonkutu |
||
| ad = Quetzalcoatlus |
| ad = Quetzalcoatlus |
||
| 10. satır: | 9. satır: | ||
| takson = Quetzalcoatlus |
| takson = Quetzalcoatlus |
||
| sıralama = [[Douglas A. Lawson|Lawson]], 1975 |
| sıralama = [[Douglas A. Lawson|Lawson]], 1975 |
||
| tip_tür = {{extinct}}Quetzalcoatlus northropi |
| tip_tür = {{extinct}}''Quetzalcoatlus northropi'' |
||
| tip_tür_sıra = Lawson, 1975 |
| tip_tür_sıra = Lawson, 1975 |
||
}} |
}} |
||
[[Dosya:Life restoration of a group of giant azhdarchids, Quetzalcoatlus northropi, foraging on a Cretaceous fern prairie.png|sağ| |
[[Dosya:Life restoration of a group of giant azhdarchids, Quetzalcoatlus northropi, foraging on a Cretaceous fern prairie.png|sağ|250x250px|küçükresim|Bir ''Quetzalcoatlus'' grubu, [[sauropod]] yavrularıyla beslenirken]] |
||
'''''Quetzalcoatlus''''' (bir [[Aztek]] tanrısından esinlenilerek), bugünkü [[Kuzey Amerika]]'da Geç [[Kretase]] döneminin son aşamasında ([[Maastrihtiyen]]) yaşamış, [[Azhdarchidae]] familyasından tükenmiş bir [[teruzor]] cinsidir.<ref name="q5">{{Web kaynağı | soyadı1 = Hurrell | ad1 = Stephen W. | başlık = The flying ability of the pterosaur Quetzalcoatlus northropi in a reduced gravity. | url = https://www.researchgate.net/publication/347712809_The_flying_ability_of_the_pterosaur_Quetzalcoatlus_northropi_in_a_reduced_gravity | website = www.researchgate.com | yayıncı = Researchgate | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210306170741/https://www.researchgate.net/publication/347712809_The_flying_ability_of_the_pterosaur_Quetzalcoatlus_northropi_in_a_reduced_gravity | arşivtarihi = 6 Mart 2021}}</ref> |
'''''Quetzalcoatlus''''' (bir [[Aztek]] tanrısından esinlenilerek), bugünkü [[Kuzey Amerika]]'da Geç [[Kretase]] döneminin son aşamasında ([[Maastrihtiyen]]) yaşamış, [[Azhdarchidae]] familyasından soyu tükenmiş bir [[teruzor]] cinsidir.<ref name="q5">{{Web kaynağı | soyadı1 = Hurrell | ad1 = Stephen W. | başlık = The flying ability of the pterosaur Quetzalcoatlus northropi in a reduced gravity. | url = https://www.researchgate.net/publication/347712809_The_flying_ability_of_the_pterosaur_Quetzalcoatlus_northropi_in_a_reduced_gravity | website = www.researchgate.com | yayıncı = Researchgate | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210306170741/https://www.researchgate.net/publication/347712809_The_flying_ability_of_the_pterosaur_Quetzalcoatlus_northropi_in_a_reduced_gravity | arşivtarihi = 6 Mart 2021}}</ref> |
||
== Kökenbilim == |
== Kökenbilim == |
||
| 25. satır: | 24. satır: | ||
== Fiziksel Özellikler == |
== Fiziksel Özellikler == |
||
[[Dosya: |
[[Dosya:Cast of Quetzalcoatlus northropi humerus 01 - Pterosaurs Flight in the Age of Dinosaurs.jpg|küçükresim|sağ|''Quetzalcoatlus''<nowiki/>'un [[humerus]]u]] |
||
[[Dosya:Quetzscale1.png|sağ|küçükresim|''Quetzalcoatlus'' boyut ölçeği]] |
|||
''Quetzalcoatlus'' oldukça büyük boyutlara sahip bir teruzor takımı üyesidir ve gelmiş geçmiş en büyük uçan canlılardan olduğu genel kabul görmektedir. Bu devin kanat açıklığı 11 metreye varmaktadır ve vücut ağırlığının 200–250 kg olduğu tahmin edilmektedir. Bu büyük boyutlar da bu hayvanın uçup uçamadığı yönünde bir soruyu gündeme getirmektedir.<ref name="q5"/> |
|||
''Quetzalcoatlus'', oldukça büyük boyutlara sahip bir teruzordur ve gelmiş geçmiş en büyük uçan canlılardan biri olduğu genel kabul görmektedir. Bu devin kanat açıklığı 11 metreye varmaktadır ve vücut ağırlığının 200–250 kg olduğu tahmin edilmektedir. Kanatlarının desteğiyle birlikte iki ayak üzerinde dururken omuzlarının yerden en az 3 metre yüksekte bulunacağı tahmin edilmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0002271|başlık=A Reappraisal of Azhdarchid Pterosaur Functional Morphology and Paleoecology|tarih=2008-05-28|sayı=5|dil=en|sayfalar=e2271|çalışma=PLOS ONE|cilt=3|ad=Mark P.|soyadı=Witton|issn=1932-6203|pmc=PMC2386974|pmid=18509539|doi=10.1371/journal.pone.0002271|ad2=Darren|soyadı2=Naish}}</ref> Bu büyük boyutlar da bu hayvanın uçup uçamadığı yönünde bir soruyu gündeme getirmektedir.<ref name="q5"/> |
|||
Görece yeni bir çalışma da D. Henderson'ın teruzorların ağırlık tahmini makalesidir ve matematiksel modellemeler ile ''Quetzalcoatlus''<nowiki/>'un 544 kg'a varan bir ağırlığa ulaşabileceği iddia edilmektedir ve bu değer de ilgili makalede bu canlının uçamadığı yönünde bir yorum yapılmasına neden olmuştur.<ref name="q2">{{Web kaynağı | soyadı1 = Henderson | ad1 = Donald M. | başlık = PTEROSAUR BODY MASS ESTIMATES FROM THREE-DIMENSIONAL MATHEMATICAL SLICING | url = http://doc.rero.ch/record/32754/files/PAL_E3629.pdf | website = http://doc.rero.ch/ | yayıncı = The Society of Vertebrate Paleontology | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180724062324/http://doc.rero.ch/record/32754/files/PAL_E3629.pdf | arşivtarihi = 24 Temmuz 2018}}</ref> |
Görece yeni bir çalışma da D. Henderson'ın teruzorların ağırlık tahmini makalesidir ve matematiksel modellemeler ile ''Quetzalcoatlus''<nowiki/>'un 544 kg'a varan bir ağırlığa ulaşabileceği iddia edilmektedir ve bu değer de ilgili makalede bu canlının uçamadığı yönünde bir yorum yapılmasına neden olmuştur.<ref name="q2">{{Web kaynağı | soyadı1 = Henderson | ad1 = Donald M. | başlık = PTEROSAUR BODY MASS ESTIMATES FROM THREE-DIMENSIONAL MATHEMATICAL SLICING | url = http://doc.rero.ch/record/32754/files/PAL_E3629.pdf | website = http://doc.rero.ch/ | yayıncı = The Society of Vertebrate Paleontology | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180724062324/http://doc.rero.ch/record/32754/files/PAL_E3629.pdf | arşivtarihi = 24 Temmuz 2018}}</ref> |
||
Bulunmuş daha küçük fosil örnekleri de ''Quetzalcoatlus'' sp. olarak kaydedilmiştir ve kanat açıklıkları 5.5 metre uzunluğa erişmektedir.<ref name="q1"/> |
Bulunmuş daha küçük fosil örnekleri de ''Quetzalcoatlus'' sp. olarak kaydedilmiştir ve kanat açıklıkları 5.5 metre uzunluğa erişmektedir.<ref name="q1"/> |
||
[[Dosya:Cast of Quetzalcoatlus northropi humerus 01 - Pterosaurs Flight in the Age of Dinosaurs.jpg|küçükresim|sol|''Quetzalcoatlus''<nowiki/>'un [[Humerus|humerusu]]]] |
|||
Bu canlının oldukça büyük ve çarpıcı özellikte bir [[Humerus|humerusu]] (pazu kemiği) vardır, bu kemiğin uzunluğu 544 mm değerine sahiptir.<ref name="q1">{{Web kaynağı | soyadı1 = Witton and Habib | ad1 = Marc and Michael | başlık = On the Size and Flight Diversity of Giant Pterosaurs, the Use of Birds as Pterosaur Analogues and Comments on Pterosaur Flightlessness | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2981443/ | website = www.ncbi.nlm.nih.gov/ | yayıncı = NCBI | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170910171334/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2981443/ | arşivtarihi = 10 Eylül 2017}}</ref> |
Bu canlının oldukça büyük ve çarpıcı özellikte bir [[Humerus|humerusu]] (pazu kemiği) vardır, bu kemiğin uzunluğu 544 mm değerine sahiptir.<ref name="q1">{{Web kaynağı | soyadı1 = Witton and Habib | ad1 = Marc and Michael | başlık = On the Size and Flight Diversity of Giant Pterosaurs, the Use of Birds as Pterosaur Analogues and Comments on Pterosaur Flightlessness | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2981443/ | website = www.ncbi.nlm.nih.gov/ | yayıncı = NCBI | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170910171334/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2981443/ | arşivtarihi = 10 Eylül 2017}}</ref> |
||
Bu denli büyük bir hayvanın hava akımları üzerinden veya bir eğimli araziden kendisini bırakarak uçabildiği düşünülmektedir.<ref name="q5"/><ref name="q">{{Web kaynağı | soyadı1 = Davies | ad1 = Ella | başlık = Today the biggest flying animals are birds, but in the distant past other flying creatures were far larger | url = http://www.bbc.com/earth/story/20160506-the-biggest-animals-that-ever-flew-are-long-extinct | website = www.bbc.com | yayıncı = BBC | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160510150049/http://www.bbc.com/earth/story/20160506-the-biggest-animals-that-ever-flew-are-long-extinct | arşivtarihi = 10 Mayıs 2016}}</ref> |
Bu denli büyük bir hayvanın hava akımları üzerinden veya bir eğimli araziden kendisini bırakarak uçabildiği düşünülmektedir.<ref name="q5"/><ref name="q">{{Web kaynağı | soyadı1 = Davies | ad1 = Ella | başlık = Today the biggest flying animals are birds, but in the distant past other flying creatures were far larger | url = http://www.bbc.com/earth/story/20160506-the-biggest-animals-that-ever-flew-are-long-extinct | website = www.bbc.com | yayıncı = BBC | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160510150049/http://www.bbc.com/earth/story/20160506-the-biggest-animals-that-ever-flew-are-long-extinct | arşivtarihi = 10 Mayıs 2016}}</ref> |
||
Sayfanın 19.15, 11 Haziran 2022 tarihindeki hâli
| Quetzalcoatlus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kurulmuş Quetzalcoatlus iskeleti, Houston Museum of Natural Science | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Quetzalcoatlus northropi Lawson, 1975 | |||||||||||||||
Quetzalcoatlus (bir Aztek tanrısından esinlenilerek), bugünkü Kuzey Amerika'da Geç Kretase döneminin son aşamasında (Maastrihtiyen) yaşamış, Azhdarchidae familyasından soyu tükenmiş bir teruzor cinsidir.[1]
Kökenbilim
İlgili canlının cins adı Quetzalcoatlus, Azteklerin ünlü tanrısı tüylü yılan şeklinde betimlenen Quetzalcoatl'a dayanılarak konulmuşken, tür adı olan northropi de bir uçak kanadı üreticisi olan Northrop Corporation şirketinden yola çıkılarak verilmiştir.[2]
Keşif
1971'de Douglas A. Lawson adlı Teksas Üniversitesi'nden bir yüksek lisans öğrencisi, yüksek lisans tezi kapsamında Big Bend National Park'ta yaptığı arazi çalışması sırasında kuru ırmak yatağında, aşınmış bir fosil kemik bulmuştur. İlgili buluntuyu, fikrini almak için götürdüğü hocası Dr. Langston uzun, boşluklu ve ince duvarlı olmasından ötürü bir teruzora ait olabilir diye değerlendirmiştir. Devamında yoğunlaştırılan kazı çalışmaları sonucu daha fazla kanat fosili bulunsa da kanat parçalarının vücuttan ayrı konumda fosilleştiği anlaşılmıştı çünkü vücut kemikleri bulunamamıştır.[3] Daha küçük buluntulara henüz bir tür adı atanmamıştır ve onlar Quetzalcoatlus sp. olarak literatüre geçmiştir.[4]
Fiziksel Özellikler
Quetzalcoatlus, oldukça büyük boyutlara sahip bir teruzordur ve gelmiş geçmiş en büyük uçan canlılardan biri olduğu genel kabul görmektedir. Bu devin kanat açıklığı 11 metreye varmaktadır ve vücut ağırlığının 200–250 kg olduğu tahmin edilmektedir. Kanatlarının desteğiyle birlikte iki ayak üzerinde dururken omuzlarının yerden en az 3 metre yüksekte bulunacağı tahmin edilmiştir.[5] Bu büyük boyutlar da bu hayvanın uçup uçamadığı yönünde bir soruyu gündeme getirmektedir.[1] Görece yeni bir çalışma da D. Henderson'ın teruzorların ağırlık tahmini makalesidir ve matematiksel modellemeler ile Quetzalcoatlus'un 544 kg'a varan bir ağırlığa ulaşabileceği iddia edilmektedir ve bu değer de ilgili makalede bu canlının uçamadığı yönünde bir yorum yapılmasına neden olmuştur.[6] Bulunmuş daha küçük fosil örnekleri de Quetzalcoatlus sp. olarak kaydedilmiştir ve kanat açıklıkları 5.5 metre uzunluğa erişmektedir.[4]
Bu canlının oldukça büyük ve çarpıcı özellikte bir humerusu (pazu kemiği) vardır, bu kemiğin uzunluğu 544 mm değerine sahiptir.[4] Bu denli büyük bir hayvanın hava akımları üzerinden veya bir eğimli araziden kendisini bırakarak uçabildiği düşünülmektedir.[1][7]
Paleobiyoloji
Beslenme
Azhdarchidae familyasından olan teruzorların beslenme biçimi önemli iddialara konu olmuştur. Bazı bilim insanları Quetzalcoatlus'un "su süpürücüsü" olarak beslendiği iddiasını ortaya atmıştır. Uzun boyunları sayesinde su yüzeyinde veya sığ derinliklerdeki canlıları avlayabileceği düşünülmektedir, bunun yanı sıra uzun boynu su yüzeyini tararken kanatların rahatlıkla suya temas etmeden çırpılabilmesi ve kanat uçlarının suya temas etmemesini sağlamaktadır. Sonraki bazı araştırmalar da su süpürerek balık avlama yöntemini mantıklı bulmuşlardır çünkü ağız içi genişlikleri bu avlanma tekniğine uygundur; ancak bu noktada karşıt görüşler de ortaya konmuştur ve bu büyük uçan sürüngenlerin balıkçıl beslenme biçimine sahip olmaları varsayımına karşı çıkmaktadır. Bu itirazlar da balık tutmaya uygun olmayan gaga şekli, sert bir boyun yapısı ve narin ramus kemikleri üzerine yoğunlaşmaktadır.[8] 1975'te canlının kalıntılarını bulan D. Lawson'a göre beslenme biçimi; yetersiz fosil buluntusu, boyun omurlarının yapısı ve sauropod fosillerine yakın konumları gibi gözlemler nedeniyle balıkçıl değil de leşçil bir beslenme biçimine sahiptir. Akbaba benzeri bir beslenme tipi uygun görülmektedir, çünkü uzun boynuyla leşin içine dek uzanabileceği savunulmaktadır.[9]
Davranış
Soyu tükenmiş uçan kuşların veya teruzorların nasıl uçtuğu konusunda önemli bilimsel görüşler ve tartışmalar yaşanmaktadır. Fosil canlıların davranışlarının belirlenebilmesi kalıntılarla sınırlı bir çalışma kapsamına sahip olduğu için yaşayan türler ve benzer fosil türlere bakılarak kıyas yoluyla yapılabilmektedir. Quetzalcoatlus gibi büyük azhdarchidlerin uçuş yöntemleri önemli oranda merak edilen bir bilimsel bir sorundur ve temelde bu denli büyük canlıların ancak ve ancak süzülerek uçabileceği iddiası sık sık ileri sürülmektedir. Quetzalcoatlus'un uçuş mekanizmasının açıklanmasında yükselme ve ardından yüksekten süzülme ilkesi iki temelde incelenir. Bunlar dinamik yükselme ve termal yükselme teknikleridir. Dinamik yükselme rüzgarların kesme kuvvetlerinden yararlanarak uçan canlıların düşey olarak hareket etmesi prensibine dayanmaktadır ve genelde deniz kuşlarınca kullanılmaktadır. Termal yükselme de yükselici sıcak hava akımına tutunarak düşeyde hareket etmek ve gereken yüksekliğe çıktıktan sonra süzülmek prensibine dayanır, yükselme için kuşların veya uçan diğer canlıların yükselme dairesine (yükselirken çizdikleri yarım daire) ihtiyaçları vardır. Görece daha ağır canlılar oldukça yüksek yarıçaplı bir daire çizerek tırmanabilirler. Yusuki Goto ve meslektaşlarının yaptığı bir çalışmaya göre Quetzalcoatlus dinamik yükselme yöntemiyle uçması için fazla ağırdı, yine termal yükselim tekniği için de çok büyük bir hayvandı. Bu noktada Quetzalcoatlus'un uçup uçamayacağı ciddi bir tartışma konusu olmuştur. Kimi doğa bilimcilere göre bu hayvanın kalkış yapmak için bile çok ağır olduğu ciddi bir olasılıkken, bir kısım bilim insanı da dört ayak üzerinde hızlanarak havalanabileceğini ileri sürmüşlerdir. Görüşlerden biri de bu hayvanın uçarken kanat çırpıp çırpamayacağı yönündeydi. Örneğin kanat çırpmanın bu boyutta bir hayvan için oldukça fazla enerji gerektireceği hesaplanmıştır, diğer görüş de kanat çırpma mekanizmasının deneysel olarak bu canlıya uyarlanabilir olmasıydı ve bu yorumun kaynak noktası da Quetzalcoatlus'un humerusundaki detopectoral çıkıntının kanat çırpma kaslarını bağladığının (tutması) saptanmasıdır.[10]
Kaynakça
- ^ a b c Hurrell, Stephen W. "The flying ability of the pterosaur Quetzalcoatlus northropi in a reduced gravity". www.researchgate.com. Researchgate. 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ MacCready, Paul. "The Great Pterodacty 1 Project" (PDF). http://calteches.library.caltech.edu/. Caltech. 6 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
|website=dış bağlantı (yardım) - ^ Editors, Editors. "Pterosaurs in Big Bend". www.nps.gov. National Park Service. 27 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Witton and Habib, Marc and Michael. "On the Size and Flight Diversity of Giant Pterosaurs, the Use of Birds as Pterosaur Analogues and Comments on Pterosaur Flightlessness". www.ncbi.nlm.nih.gov/. NCBI. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Witton, Mark P.; Naish, Darren (2008-05-28). "A Reappraisal of Azhdarchid Pterosaur Functional Morphology and Paleoecology". PLOS ONE (İngilizce). 3 (5): e2271. doi:10.1371/journal.pone.0002271. ISSN 1932-6203. PMC 2386974 $2. PMID 18509539.
- ^ Henderson, Donald M. "PTEROSAUR BODY MASS ESTIMATES FROM THREE-DIMENSIONAL MATHEMATICAL SLICING" (PDF). http://doc.rero.ch/. The Society of Vertebrate Paleontology. 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
|website=dış bağlantı (yardım) - ^ Davies, Ella. "Today the biggest flying animals are birds, but in the distant past other flying creatures were far larger". www.bbc.com. BBC. 10 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Humphries, Stuart; ve diğerleri. "Did Pterosaurs Feed by Skimming? Physical Modelling and Anatomical Evaluation of an Unusual Feeding Method". www.ncbi.nlm.nih.gov/. NCBI. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Lawson, Douglas A. "Pterosaur from the Latest Cretaceous of West Texas: Discovery of the Largest Flying Creature". www.sciencemag.org. Sciencemag. 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Goto, Yusuko; ve diğerleri. "Pterosaur from the Latest Cretaceous of West Texas: Discovery of the Largest Flying Creature". https://www.biorxiv.org/. bioRxiv. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|website=dış bağlantı (yardım)