Parafili (filogenetik): Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k →top: düzeltme (hata bildir) |
+Kladistik |
||
| 9. satır: | 9. satır: | ||
== Etimoloji == |
== Etimoloji == |
||
''Parafili'' ya da ''parafiletik'' terimleri [[Grekçe]] "yanında, yakın" anlamına gelen "παρά" (pará) ve "cins, tür" anlamına gelen "φῦλον" (phûlon) sözcüklerinden oluşmuştur<ref name="Bailly1981">{{Kitap kaynağı |başlık=Abrégé du dictionnaire grec français |soyadı=Bailly |ad=Anatole |tarih=1 Ocak 1981 |yayıncı=Hachette |isbn=978-2010035289 |yer=Paris |oclc=461974285 }}</ref><ref name="Tabularium">{{Web kaynağı |url=http://www.tabularium.be/bailly/ |başlık=Greek-french dictionary online |soyadı=Bailly |ad=Anatole |websitesi=www.tabularium.be |erişimtarihi=8 Mart 2018}}</ref> ve bir ya da daha fazla monofiletik [[organizma]] alt grubunun (cins, tür, vb.) tek ortak atanın soyundan gelenlerin tamamının ''dışında bırakıldığı'' durumları anlatmak için kullanılır. |
''Parafili'' ya da ''parafiletik'' terimleri [[Grekçe]] "yanında, yakın" anlamına gelen "παρά" (pará) ve "cins, tür" anlamına gelen "φῦλον" (phûlon) sözcüklerinden oluşmuştur<ref name="Bailly1981">{{Kitap kaynağı |başlık=Abrégé du dictionnaire grec français |soyadı=Bailly |ad=Anatole |tarih=1 Ocak 1981 |yayıncı=Hachette |isbn=978-2010035289 |yer=Paris |oclc=461974285 }}</ref><ref name="Tabularium">{{Web kaynağı |url=http://www.tabularium.be/bailly/ |başlık=Greek-french dictionary online |soyadı=Bailly |ad=Anatole |websitesi=www.tabularium.be |erişimtarihi=8 Mart 2018}}</ref> ve bir ya da daha fazla monofiletik [[organizma]] alt grubunun (cins, tür, vb.) tek ortak atanın soyundan gelenlerin tamamının ''dışında bırakıldığı'' durumları anlatmak için kullanılır. |
||
== Filogenetik == |
|||
=== Kladistik === |
|||
{{daha fazla|Kladistik}} |
|||
Ortak atanın soyundan gelenlerin tamamını kapsayan gruplar ''[[monofiletik]]''tir. Parafiletik grup, içinden ayrı bir grup oluşturmak üzere bir ya da daha fazla alt [[klad]]ın (monofiletik grupların) ayrıldığı bir monofiletik gruptur. Bilim düşünürü Marc Ereshefsky parafiletik taksonların hariç tutulan grup ya da gruplarda [[anajenez]]in bir sonucu olduğunu öne sürdü.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=ucilIjrex5cC&pg=PA9 |başlık=Handbook of Plant Science|isbn=9780470057230|soyadı1=Roberts|ad1=Keith|tarih=10 Aralık 2007}}</ref> Kladistler, evrimsel olarak önemsiz nitelendirdikleri parafiletik topluluklara "grup" statüsü vermez ve somut olarak açıklamaya girişmezler.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Williams|ad1=D. M.|soyadı2=Ebach|ad2=M. C.|yıl=2020|başlık=Cladistics: a guide to biological classification|yayıncı=Cambridge University Press}}</ref> |
|||
Ayırt edici karakterleri [[yakınsak evrim|yakınsak]] olarak iki ya da daha fazla soya ayrılarak evrimleşmiş bir grup ''[[polifiletik]]''tir. Daha geniş anlamda, parafiletik ya da monofiletik olmayan taksonlar polifiletiktir. Ampirik olarak polifiletik gruplar ile parafiletik gruplar arasındaki ayrım gelişigüzeldir çünkü ortak ataların karakter durumları gözlemlere dayalı değil çıkarımsaldır. |
|||
Bu terimler [[kladistik|kladistiğin]] ortaya çıkışıyla birlikte 1960'larda ve 1970'lerde gerçekleşen tartışmalar sırasında geliştirilmiştir. |
|||
Filogenetik ilişkileri, karakter özellikleri ve soylarının gerçekten tükenmeleri hakkında kesin olarak konuşulamadığı için parafiletik gruplamalar çoğu taksonomist tarafından sorunlu olarak kabul edilir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=XcYSZTPkXTQC&pg=PA166 |başlık=The Symbolic Species Evolved |soyadı1=Schilhab |ad1=Theresa |soyadı2=Stjernfelt |ad2=Frederik |soyadı3=Deacon |ad3=Terrence |yıl=2012 |yayıncı=Springer |isbn=9789400723351}}</ref><ref name=":0">{{Dergi kaynağı|soyadı=Villmoare |ad=Brian |yıl=2018 |başlık=Early ''Homo'' and the role of the genus in paleoanthropology |dergi=American Journal of Physical Anthropology |cilt=165 |sayfalar=72–89 |doi=10.1002/ajpa.23387|pmid=29380889}}</ref> İlişkili terimler arasında [[kök grup]], [[kronotür]], yeni çıkan kladojenez, anajenez, ya da [[Evrimsel basamak|"basamak"]] grupları sayılabilir. Parafiletik gruplar genellikle kladistiğin ortaya çıkmasından önce oluşturulmuş ve miadını doldurmuş filogenetik ilişkiler varsayımlarından kaynaklanır.<ref>{{Dergi kaynağı |soyadı1=Dominguez |ad1=Eduardo |soyadı2=Wheeler |ad2=Quentin D. |yıl=1997 |başlık=Forum – Taxonomic Stability is Ignorance |dergi=Cladistics |cilt=13 |sayı=4 |sayfalar=367–372 |doi=10.1111/j.1096-0031.1997.tb00325.x|s2cid=55540349 }}</ref> |
|||
==Kaynakça== |
==Kaynakça== |
||
Sayfanın 08.34, 8 Eylül 2021 tarihindeki hâli
Taksonomide eğer bir grup en son ortak atası ve soyundan gelenlerin tamamını içeriyor ama genellikle bir ya da iki monofiletik alt grubu kapsamıyorsa bu grup dışarıda bırakılan alt gruplara nazaran parafiletik olarak adlandırılır. Parafiletik bir grup bir klad ya da ortak ata ile birlikte soyundan gelen tüm türlerin yer aldığı bir tür grubu olan monofiletik bir grup olamaz. Parafiletik grubun bir ya da daha fazla üyesi, dışarıda bırakılan grup ya da gruplara, parafiletik gruptan daha yakın akrabadır. Terim filogenetikte ve dilbilimde yaygın olarak kullanılır. Parafiletik gruplar sinapomorfiler ve simplesiomorfilerin birleşimi ile tanımlanırlar.
Terim Willi Hennig tarafından yaygın olarak Reptilia (sürüngenler) olarak adlandırılan ve geleneksel olarak tanımlanan, çok iyi bilinen taksonlar için kullanılmak üzere yaratılmıştır; Reptilia geleneksel tanımıyla, memeliler ve kuşlara göre parafiletiktir. Reptilia taksono sürüngenlerin en son ortak atasını ve memeliler ile kuşlar haricinde, soyu tükenmiş sinapsidler de dahil olmak üzere onun soyundan gelen tüm türleri kapsar. Yaygın olarak parafiletik olduğu kabul edilen gruplar arasında balıklar, maymunlar ve kertenkeleler sayılabilir.[1]
Eğer bahsedilen grupta birden fazla alt grup hariç tutulmuşsa o zaman bu gruba poliparafiletik grup denir.
Etimoloji
Parafili ya da parafiletik terimleri Grekçe "yanında, yakın" anlamına gelen "παρά" (pará) ve "cins, tür" anlamına gelen "φῦλον" (phûlon) sözcüklerinden oluşmuştur[2][3] ve bir ya da daha fazla monofiletik organizma alt grubunun (cins, tür, vb.) tek ortak atanın soyundan gelenlerin tamamının dışında bırakıldığı durumları anlatmak için kullanılır.
Filogenetik
Kladistik
Ortak atanın soyundan gelenlerin tamamını kapsayan gruplar monofiletiktir. Parafiletik grup, içinden ayrı bir grup oluşturmak üzere bir ya da daha fazla alt kladın (monofiletik grupların) ayrıldığı bir monofiletik gruptur. Bilim düşünürü Marc Ereshefsky parafiletik taksonların hariç tutulan grup ya da gruplarda anajenezin bir sonucu olduğunu öne sürdü.[4] Kladistler, evrimsel olarak önemsiz nitelendirdikleri parafiletik topluluklara "grup" statüsü vermez ve somut olarak açıklamaya girişmezler.[5]
Ayırt edici karakterleri yakınsak olarak iki ya da daha fazla soya ayrılarak evrimleşmiş bir grup polifiletiktir. Daha geniş anlamda, parafiletik ya da monofiletik olmayan taksonlar polifiletiktir. Ampirik olarak polifiletik gruplar ile parafiletik gruplar arasındaki ayrım gelişigüzeldir çünkü ortak ataların karakter durumları gözlemlere dayalı değil çıkarımsaldır.
Bu terimler kladistiğin ortaya çıkışıyla birlikte 1960'larda ve 1970'lerde gerçekleşen tartışmalar sırasında geliştirilmiştir.
Filogenetik ilişkileri, karakter özellikleri ve soylarının gerçekten tükenmeleri hakkında kesin olarak konuşulamadığı için parafiletik gruplamalar çoğu taksonomist tarafından sorunlu olarak kabul edilir.[6][7] İlişkili terimler arasında kök grup, kronotür, yeni çıkan kladojenez, anajenez, ya da "basamak" grupları sayılabilir. Parafiletik gruplar genellikle kladistiğin ortaya çıkmasından önce oluşturulmuş ve miadını doldurmuş filogenetik ilişkiler varsayımlarından kaynaklanır.[8]
Kaynakça
- ^ Romer, A. S. (1970) [1949]. The Vertebrate Body (4 bas.). W.B. Saunders. ss. [sayfa belirt].
- ^ Bailly, Anatole (1 Ocak 1981). Abrégé du dictionnaire grec français. Paris: Hachette. ISBN 978-2010035289. OCLC 461974285.
- ^ Bailly, Anatole. "Greek-french dictionary online". www.tabularium.be. Erişim tarihi: 8 Mart 2018.
- ^ Roberts, Keith (10 Aralık 2007). Handbook of Plant Science. ISBN 9780470057230.
- ^ Williams, D. M.; Ebach, M. C. (2020). Cladistics: a guide to biological classification. Cambridge University Press.
- ^ Schilhab, Theresa; Stjernfelt, Frederik; Deacon, Terrence (2012). The Symbolic Species Evolved. Springer. ISBN 9789400723351.
- ^ Villmoare, Brian (2018). "Early Homo and the role of the genus in paleoanthropology". American Journal of Physical Anthropology. Cilt 165. ss. 72–89. doi:10.1002/ajpa.23387. PMID 29380889.
- ^ Dominguez, Eduardo; Wheeler, Quentin D. (1997). "Forum – Taxonomic Stability is Ignorance". Cladistics. 13 (4). ss. 367–372. doi:10.1111/j.1096-0031.1997.tb00325.x.