Rhabdodon: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
Değişiklik özeti yok |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{Taksosürüngen |
{{Taksosürüngen |
||
| ad= Rhabdodon |
| ad= Rhabdodon |
||
{{ Jeolojik aralık |71|66| }} |
|||
| resim = [[Dosya:Rhabdodon priscus bones.JPG|küçükresim|Rhabdodon priscus bones]] |
|||
| resim = Rhabdodon priscus mount.jpg |
|||
| alem = [[Hayvanlar]] |
| alem = [[Hayvanlar]] |
||
| şube = [[Chordate|Chordata]] |
| şube = [[Chordate|Chordata]] |
||
| 19. satır: | 20. satır: | ||
== Keşif == |
== Keşif == |
||
Avrupa'nın ilk geç Kretase dinozor cinsi olan |
Avrupa'nın ilk geç Kretase dinozor cinsi olan Rhabdodon, tesadüfi bir olayla keşfedildi. [[Paris]]-[[Lyon]]-[[Marsilya]] arasında demiryolu inşa edilirken; [[Bouches-du-Rhône|Bouche-du-Rhone]] bölgesinde inşaat sürecinden sorumlu olan [[Philippe Matheron]] adlı jeolog tarafından birkaç diş kalıntısı bulundu. Bu keşif, Matheron'a Mantell'in bulduğu ve Cuvier'nin çizdiği [[Iguanodon]] dişini hatırlattı. Matheron, mantıklı şekilde bu iki diş kalıntısını birbirine benzetmiştir. Nihayet 1869 yılında karakteristik oluklu dişlere dayanarak bu dinozor cinsine Rhabdodon adını verdi. İguanodon'un akrabası olan bu dinozor için Matheron ''Rhabdodon priscum'' ikili adlandırmasını tercih etti. (Sonradan tür adı ''Rhabdodon priscus'' oldu).<ref name="rh1"/><ref name="u">{{kitap kaynağı |soyadı1=Brett-Surman |ad1=M. K. |soyadı2=Holtz |ad2=Thomas R. |soyadı3=Farlow |ad3=James O. |başlık=The complete dinosaur 2nd Edition |tarih=2012 |yayıncı=Indiana University Press |yer=Bloomington, Indiana 47404-3797 USA |isbn=978-0-253-00849-7 |sayfalar=66}}</ref> |
||
== Fiziksel Özellikler == |
== Fiziksel Özellikler == |
||
3-3.5 metre uzunluğunda, 300–350 kg ağırlığa ulaşmaktaydı. Bulunan fosil parçalarının değerlendirilmesine göre yaklaşık 16 yılda bir yarış atı boyutlarına ulaşıyordu. Ayrıca şimdiye kadarki numuneler ışığında bu cinsin iki türü vardır. ''R. priscus'' ve ''R. septimanicus''.<ref name="rh1"/> |
3-3.5 metre uzunluğunda, 300–350 kg ağırlığa ulaşmaktaydı. Bulunan fosil parçalarının değerlendirilmesine göre yaklaşık 16 yılda bir yarış atı boyutlarına ulaşıyordu. Ayrıca şimdiye kadarki numuneler ışığında bu cinsin iki türü vardır. ''R. priscus'' ve ''R. septimanicus''.<ref name="rh1"/>Bazı araştırmalara göre de uzunluğu 4 metre ve ağırlığı 250 kg civarındaydı, ayrıca Buffetaut and Le Loeuff'ün yaptığı bir çalışmada daha küçük bir Rhabdodon fosili bulunmuştur ve bu numune üzerinden de R. robustus adlı yeni bir tür oluşturulmuştur; ama yeni araştırmalarda bu fosil canlının ayrı bir tür olmadığı, bunun yerine bu numunelerin Geç Kretase Avrupası'ndaki ada habitatlarında nanizm (cücelik) gösteren ayrı bir cins olduğu saptanmıştır. Yeni cinsin bir türü Zalmoxes robustus, 45 kg ağırlığa ve 2,5 metre uzunluğa sahiptir.<ref name="u3">{{kitap kaynağı |soyadı1=Paul |ad1=Gregory S. |başlık=The Princeton Field Guide to Dinosaurs |tarih=2016 |yayıncı=Princeton University Press |yer=New Jersey |isbn=978-0-691-16766-4 |sayfalar=312}}</ref> |
||
== Sınıflandırma == |
|||
{{clade| style=font-size:90%; line-height:90% |
|||
|label1=[[Ornithopoda]] |
|||
|1={{clade |
|||
|1=''[[Hypsilophodon]]'' |
|||
|2={{clade |
|||
|1=''[[Thescelosaurus]]'' |
|||
|label2=[[Iguanodontia]] |
|||
|2={{clade |
|||
|1=''[[Talenkauen]]'' |
|||
|2={{clade |
|||
|1={{clade |
|||
|1=[[Dryomorpha]] |
|||
|2=''[[Tenontosaurus]]'' }} |
|||
|label2=[[Rhabdodontidae]] |
|||
|2={{clade |
|||
|1='''''Rhabdodon''''' |
|||
|2={{clade |
|||
|1=''[[Mochlodon]]'' |
|||
|2=''[[Zalmoxes]]'' }} }} }} }} }} }} }}<ref name="u2">{{web kaynağı |soyadı1=Ösi |ad1=Attila |soyadı2=Prondvai |ad2=Edina |soyadı3=Butler |ad3=Richard |soyadı4=Weishampel |ad4=David |başlık=Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3448614/ |website=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ |yayıncı=National Center for Biotechnology Information Search database}}</ref> |
|||
Bugün Romanya'nın içinde yer alan Hateg kasabası jeolojik tarihte [[Tetis okyanusu]] içinde volkanik ada olarak izole konumdaydı ve son araştırmalar sonucu Rhabdodontidler içinde yeni bir cins ayağa kaldırıldı ve bu cins ada cücüleşmesi gösteren Zalmoxes cinsidir.<ref name="u2"/> |
|||
== Coğrafi Dağılım == |
== Coğrafi Dağılım == |
||
Temel olarak |
Temel olarak Avrupa üzerinde dağılmış bir Ornithopod cinsi olan Rhabdodon fosilleri özellikle Geç Kretase yaşlı çökellere sahip [[Fransa]], [[İspanya]], [[Romanya]] ve [[Çek Cumhuriyeti|Çekya]] gibi ülkelerde yoğunlaşmaktadır.<ref name="u1">{{web kaynağı |soyadı1=PINCEMAILLE-QUILLEVERE |ad1=Marie |başlık=DESCRIPTION D'UN SQUELETTE PARTIEL DE RHABDODONPRISCUS (EUORNITHOPODA) DU CRETACE SUPERIEUR DE VITROLLES (BOUCHES DU RUÔNE, FRANCE |url=http://www.dinosauria.org/documents/2007/pincemaille_2002_oryctos_4.pdf |website=www.dinosauria.org |yayıncı=ORYCTO}}</ref> Maastrichtian tarihli (Geç Kretase periyodunun sonu) buluntulara göre eş zamanlı yaşadığı anlaşılan Rhabdodon ve [[Hadrosaur]]id bir grup aynı nişi doldurmuş ve zamanla muhtemelen yiyecek için rekabet etmiştir. Özelleşmiş çene yapısı sayesinde uzun vadede Rhabdodonların soyunun tükenmesi de bu rekabeti kaybetmelerine bağlı olmuş olabilir.<ref name="rh1"/> |
||
== Beslenme == |
== Beslenme == |
||
Kretase Avrupa'sının tek büyük bir kara parçasından değil de adalardan oluştuğunu ve |
Kretase Avrupa'sının tek büyük bir kara parçasından değil de adalardan oluştuğunu ve Rhabdodonun da kısıtlı ada ekosistemine uyum sağladığını biliyoruz. Üst çene dişleri oluklu ve nispeten dikdörtgen şekilliyken; alt çene dişleri geniş ve elmas biçimlidir. Her iki diş grubu da kalın bir mine tabakasına sahipti ve gelişmiş [[lateral]] dudak yapısı sayesinde sert bitki parçalarıyla beslenebildiği tahmin ediliyor.<ref name="rh1"/> |
||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
Sayfanın 23.13, 7 Ağustos 2021 tarihindeki hâli
| Rhabdodon
| ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||||
|
Rhabdodon (oluklu diş) geç Kretase dönemi Avrupa'sından orta boyutlu bir ornithopod cinsidir. Fransa'nın La Nerthe bölgesinde 19. asrın ortalarında bir dinozora ait çene kemiği ve diş parçaları keşfedildi ve bu kalıntılar rhabdodona ilişkin ilk buluntulardı.[1]
Keşif
Avrupa'nın ilk geç Kretase dinozor cinsi olan Rhabdodon, tesadüfi bir olayla keşfedildi. Paris-Lyon-Marsilya arasında demiryolu inşa edilirken; Bouche-du-Rhone bölgesinde inşaat sürecinden sorumlu olan Philippe Matheron adlı jeolog tarafından birkaç diş kalıntısı bulundu. Bu keşif, Matheron'a Mantell'in bulduğu ve Cuvier'nin çizdiği Iguanodon dişini hatırlattı. Matheron, mantıklı şekilde bu iki diş kalıntısını birbirine benzetmiştir. Nihayet 1869 yılında karakteristik oluklu dişlere dayanarak bu dinozor cinsine Rhabdodon adını verdi. İguanodon'un akrabası olan bu dinozor için Matheron Rhabdodon priscum ikili adlandırmasını tercih etti. (Sonradan tür adı Rhabdodon priscus oldu).[1][2]
Fiziksel Özellikler
3-3.5 metre uzunluğunda, 300–350 kg ağırlığa ulaşmaktaydı. Bulunan fosil parçalarının değerlendirilmesine göre yaklaşık 16 yılda bir yarış atı boyutlarına ulaşıyordu. Ayrıca şimdiye kadarki numuneler ışığında bu cinsin iki türü vardır. R. priscus ve R. septimanicus.[1]Bazı araştırmalara göre de uzunluğu 4 metre ve ağırlığı 250 kg civarındaydı, ayrıca Buffetaut and Le Loeuff'ün yaptığı bir çalışmada daha küçük bir Rhabdodon fosili bulunmuştur ve bu numune üzerinden de R. robustus adlı yeni bir tür oluşturulmuştur; ama yeni araştırmalarda bu fosil canlının ayrı bir tür olmadığı, bunun yerine bu numunelerin Geç Kretase Avrupası'ndaki ada habitatlarında nanizm (cücelik) gösteren ayrı bir cins olduğu saptanmıştır. Yeni cinsin bir türü Zalmoxes robustus, 45 kg ağırlığa ve 2,5 metre uzunluğa sahiptir.[3]
Sınıflandırma
| Ornithopoda |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bugün Romanya'nın içinde yer alan Hateg kasabası jeolojik tarihte Tetis okyanusu içinde volkanik ada olarak izole konumdaydı ve son araştırmalar sonucu Rhabdodontidler içinde yeni bir cins ayağa kaldırıldı ve bu cins ada cücüleşmesi gösteren Zalmoxes cinsidir.[4]
Coğrafi Dağılım
Temel olarak Avrupa üzerinde dağılmış bir Ornithopod cinsi olan Rhabdodon fosilleri özellikle Geç Kretase yaşlı çökellere sahip Fransa, İspanya, Romanya ve Çekya gibi ülkelerde yoğunlaşmaktadır.[5] Maastrichtian tarihli (Geç Kretase periyodunun sonu) buluntulara göre eş zamanlı yaşadığı anlaşılan Rhabdodon ve Hadrosaurid bir grup aynı nişi doldurmuş ve zamanla muhtemelen yiyecek için rekabet etmiştir. Özelleşmiş çene yapısı sayesinde uzun vadede Rhabdodonların soyunun tükenmesi de bu rekabeti kaybetmelerine bağlı olmuş olabilir.[1]
Beslenme
Kretase Avrupa'sının tek büyük bir kara parçasından değil de adalardan oluştuğunu ve Rhabdodonun da kısıtlı ada ekosistemine uyum sağladığını biliyoruz. Üst çene dişleri oluklu ve nispeten dikdörtgen şekilliyken; alt çene dişleri geniş ve elmas biçimlidir. Her iki diş grubu da kalın bir mine tabakasına sahipti ve gelişmiş lateral dudak yapısı sayesinde sert bitki parçalarıyla beslenebildiği tahmin ediliyor.[1]
Kaynakça
- ^ a b c d e Chanthasit, Phornphe. "The ornithopod dinosaur Rhabdodon from the Late Cretaceous of France: anatomy, systematics and paleobiology" (PDF). HAL. HAL. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
- ^ Brett-Surman, M. K.; Holtz, Thomas R.; Farlow, James O. (2012). The complete dinosaur 2nd Edition. Bloomington, Indiana 47404-3797 USA: Indiana University Press. s. 66. ISBN 978-0-253-00849-7.
- ^ Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. s. 312. ISBN 978-0-691-16766-4.
- ^ a b Ösi, Attila; Prondvai, Edina; Butler, Richard; Weishampel, David. "Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary". https://www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Center for Biotechnology Information Search database.
|website=dış bağlantı (yardım) - ^ PINCEMAILLE-QUILLEVERE, Marie. "DESCRIPTION D'UN SQUELETTE PARTIEL DE RHABDODONPRISCUS (EUORNITHOPODA) DU CRETACE SUPERIEUR DE VITROLLES (BOUCHES DU RUÔNE, FRANCE" (PDF). www.dinosauria.org. ORYCTO.