Bos mutus: Revizyonlar arasındaki fark

*Bos mutus*
Yaşadığı dönem aralığı: 5 myö
Pliyosen
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
↓
Bos mutus; Yaşadığı dönem aralığı: 5 myö; Pliyosen PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Korunma durumu
	; Hassas (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Artiodactyla
Familya:	Bovidae
Oymak:	Bovini
Cins:	Bos
Tür:	B. mutus
İkili adlandırma
	Bos mutus Przewalski, 1883
	Tibet öküzü dağılım haritası

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 10.55, 5 Ağustos 2021 tarihindeki hâli

Bos mutus, Tibet öküzü, Tibet sığırı, Yak veya Hotoz olarak da bilinir, boynuzlugiller (Bovidae) familyasından Tibet, Himalaya bölgeleri ve Moğolistan'da bulunan uzun tüylü kamburlu bir sığır türüdür. Büyük evcil bir nüfusa ek olarak, küçük korunmasız vahşi bir yak nüfusu vardır. Evcilleri de, yabanileri de sürü hayvanlarıdır.

Etimoloji

Tibetçede yak kelimesi sadece türün erkeğini tanımlamakta kullanılır, dişiler nak veya dri olarak adlandırılır. Buna rağmen birçok dilde yak iki cinsiyet için kullanılmaktadır.

Özellikleri

Yabani Tibet sığırları ayaktan omuza 16 ila 2,05 m (52,5 ila 6,7 ft) boyunda ve 500-1.200 kg (1.100-2.600 lb) ağırlığındadır. Baş ve kuyruğa kadar olan vücut uzunluğu 2,4 ila 3,8 m (7,9 ila 12 ft), kuyruk kısmı ise yaklaşık 60 ila 100 cm (24 ila 39 in) uzunluğundadır.^[1] Dişiler erkeklere oranla 1/3 ağırlıkta ve %30 oranında daha küçüktür. Evcil olan Bos grunniens ise bir şekilde daha küçüktür.^[2]^[3]^[4]^[5]

Bos mutus kendisini soğuktan koruyan uzun tüylere sahiptir, vücutlarının yanlarında ve altlarında son derece uzun ve yumuşak tüyler vardır. Tüyleri genellikle tüm vücuda yayılı olarak siyah veya koyu kahverengi olurlar. Evciller ise beyaz da olabilir. Altın renkli tüyleri olanlarda mevcuttur (Çince: 金色野牦牛; pinyin: jīnsèyě máoniú) ve Çin'de yabani ortamda nüfusları yaklaşık olarak 170'den az olduğundan dolayı tehlike altındaki türler kategorisindedir.^[6]

Qilian ve Kunlun olmak üzere iki morfolojik türü tanımlanmıştır.^[1]

Hem dişilerin hem de erkeklerin ay biçiminde ayrık boynuzları vardır. Tibet Sığırı kısa bacaklı ve iri ayaklıdır. Geviş getiren hayvanlardır. Burunları ise kılsızdır.

Vahşi yaklar, 1,000 kg kadar tartabilir. Genellikle 10-30 hayvanlık gruplar halindedirler.

Yaşam alanları, tepeler gibi ağaçsız yüksek araziler, 3,200- 5,400 m'in arasında dağlar ve yaylalardır. Otlar, likenler ve diğer bitkileri yerler.

Üreme

On aylık bir gebelik süresinden sonra sonbaharda yavrularlar. Yabaniler sadece dişilerden oluşan sürülerde yaşar. Erkeklerse yalnız yaşarlar.

Kültür

Tibet sığırları, özellikle Tibetlilerin yaşamında önemli bir yer tutmuştur. Bunun nedeni Tibet'in yüksek karlı yaylalarına çok iyi uyum sağlayabilmesidir. Toprağa çok sağlam basar. Bu nedenle ulaşım araçlarının giremediği bölgelerde büyük rağbet görürler, binek, çeki ve yük hayvanı olarak kullanılırlar. Ayrıca sütünden, kılından, etinden yararlanılır. Bu öküzün yağından kandil yapımında, tezeğinden gübre olarak faydalanılırdı. Ayrıca kuyruğundan tuğ, tüyünden de yapılan ve at gerdanına süs olarak takılan püsküle de Kotas, Kotaz yahut Kutas adı verilirdi.

Dış bağlantılar

ARKive - Vahşi yakların resim ve videoları(Bos grunniens)
AnimalInfo.Org: Animal Info – Wild Yak
Wikimedia Commons'ta Bos mutus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Bos mutus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Kaynakça

^ ^a ^b Han Jianlin, M. Melletti, J. Burton, 2014, Wild yak (Bos mutus Przewalski, 1883), Ecology, Evolution and Behavior of Wild Cattle: Implications for Conservation, Chapter 1, p.203, Cambridge University Press
^ Nowak, R. (1999). Walker's Mammals of the World, 6th Edition, Volume II. Baltimore: Johns Hopkins University Press (quoted in Oliphant, M. 2003. "Bos grunniens" (On-line), Animal Diversity Web. Accessed 4 April 2009)
^ Boitani, Luigi (1984). Simon & Schuster's Guide to Mammals. Simon & Schuster/Touchstone Books, 978-0-671-42805-1
^ "Bos grunniens (Linnaeus). zsienvis.nic.in". 16 April 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2016-12-03.
^ Wild yak photo – Bos mutus – G13952 . ARKive. Retrieved on 2012-12-19.
^ Leslie, D.M.; Schaller, G.B. (2009). "Bos grunniens and Bos mutus (Artiodactyla: Bovidae)". Mammalian Species. 836: 1–17. doi:10.1644/836.1.

Alt familya: Sığırlar (Bovinae)

Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.

Oymak: Boselaphini

Boselaphus	Nilgai (B. tragocamelus)
Tetracerus	Dört boynuzlu antilop (T. quadricornis)

Oymak: Bovini

Bizon	Amerika bizonu (B. bison) • Avrupa bizonu (B. bonasus)
Bubalus	Asya mandası (B. bubalis) • Ova anoası (B. depressicornis) • Cüce bufalo (B. mindorensis) • Dağ anoası (B. quarlesi)
BOS	Gaur (B. gaurus) • Banteng (B. javanicus) • Tibet sığırı (B. mutus) • Boz sığır (B. sauveli) • Macar grisi (sığır) (B. primigenius)
Pseudonovibos	Yılan yiyen sığır (P. spiralis)
Pseudoryx	Saola (Pseudoryx nghetinhensis)
Syncerus	Afrika mandası (S. caffer)

Oymak: Strepsicerotini

Taurotragus	Dev boğa antilobu (T. derbianus) • Bayağı eland (T. oryx)
Tragelaphus	Nyala (T. angasii) • Bongo (T. eurycerus) • Küçük kudu (T. imberbis) • Buşbok (T. scriptus) • Marşbok (T. spekeii) • Büyük kudu (T. strepsiceros)

[Han2014-1] Han Jianlin, M. Melletti, J. Burton, 2014, Wild yak (Bos mutus Przewalski, 1883), Ecology, Evolution and Behavior of Wild Cattle: Implications for Conservation, Chapter 1, p.203, Cambridge University Press

[2] Nowak, R. (1999). Walker's Mammals of the World, 6th Edition, Volume II. Baltimore: Johns Hopkins University Press (quoted in Oliphant, M. 2003. "Bos grunniens" (On-line), Animal Diversity Web. Accessed 4 April 2009)

[3] Boitani, Luigi (1984). Simon & Schuster's Guide to Mammals. Simon & Schuster/Touchstone Books, 978-0-671-42805-1

[4] "Bos grunniens (Linnaeus). zsienvis.nic.in". 16 April 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2016-12-03.

[5] Wild yak photo – Bos mutus – G13952 . ARKive. Retrieved on 2012-12-19.

[Leslie2009-6] Leslie, D.M.; Schaller, G.B. (2009). "Bos grunniens and Bos mutus (Artiodactyla: Bovidae)". Mammalian Species. 836: 1–17. doi:10.1644/836.1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
-{{kaynaksız|tarih=Ağustos 2020}}
-{{uzman|Vikiproje=Biyoloji|tarih=Ağustos 2020}}
 {{otomatik taksonkutu
+| italik_başlık = evet
 | en_eski_fosil = 5
 | en_genç_fosil = 0
@@ 12. satır: / 11. satır: @@
 | sıralama = [[Przewalski]], 1883
 | aralık_haritası = Bos mutus map.png
-| aralık_haritası_altyazı = Tibet sığırı dağılım haritası
+| aralık_haritası_altyazı = Tibet öküzü dağılım haritası
 }}
-'''Tibet sığırı''' (''Bos grunniens''), '''Yak''' yahut '''Hotoz''' olarak da bilinir, [[boynuzlugiller]] (Bovidae) [[familya]]sından [[Tibet]], [[Himalaya]] bölgeleri ve [[Moğolistan]]'da bulunan uzun tüylü kamburlu bir [[sığır]] [[tür]]üdür. Büyük evcil bir nüfusa ek olarak, küçük korunmasız vahşi bir yak nüfusu vardır. Evcilleri de, yabanileri de sürü hayvanlarıdır.
+'''Bos mutus''', '''Tibet öküzü''', '''Tibet sığırı''', '''Yak''' veya '''Hotoz''' olarak da bilinir, [[boynuzlugiller]] (Bovidae) [[familya]]sından [[Tibet]], [[Himalaya]] bölgeleri ve [[Moğolistan]]'da bulunan uzun tüylü kamburlu bir [[sığır]] [[tür]]üdür. Büyük evcil bir nüfusa ek olarak, küçük korunmasız vahşi bir yak nüfusu vardır. Evcilleri de, yabanileri de sürü hayvanlarıdır.
 == Etimoloji ==
@@ 20. satır: / 19. satır: @@
 == Özellikleri ==
+Yabani Tibet sığırları ayaktan omuza {{Convert|1.6|to|2,05|m|ft|abbr=on}} boyunda ve {{Convert|500|-|1200|kg|lb|abbr=on}} ağırlığındadır. Baş ve kuyruğa kadar olan vücut uzunluğu {{Convert|2,4|to|3,8|m|ft|abbr=on|sigfig=2}}, kuyruk kısmı ise yaklaşık {{convert|60|to|100|cm|in|abbr=on}} uzunluğundadır.<ref name=Han2014>Han Jianlin, M. Melletti, J. Burton, 2014, Wild yak (Bos mutus Przewalski, 1883), Ecology, Evolution and Behavior of Wild Cattle: Implications for Conservation, Chapter 1, p.203, [[Cambridge University Press]]</ref> Dişiler erkeklere oranla 1/3 ağırlıkta ve %30 oranında daha küçüktür. Evcil olan [[Bos grunniens]] ise bir şekilde daha küçüktür.<ref>Nowak, R. (1999). ''Walker's Mammals of the World, 6th Edition, Volume II''. Baltimore: [[Johns Hopkins University Press]] (quoted in [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Bos_grunniens.html Oliphant, M. 2003. "Bos grunniens" (On-line), Animal Diversity Web. Accessed 4 April 2009])</ref><ref>Boitani, Luigi (1984). ''Simon & Schuster's Guide to Mammals.'' Simon & Schuster/Touchstone Books, {{ISBN|978-0-671-42805-1}}</ref><ref>{{cite web |url=http://zsienvis.nic.in/endb/end_mam/bos_grunniens.htm |title=Bos grunniens (Linnaeus). zsienvis.nic.in |access-date=2016-12-03 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20090416203715/http://zsienvis.nic.in/endb/end_mam/bos_grunniens.htm |archive-date=16 April 2009 }}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20130310080154/http://www.arkive.org/wild-yak/bos-mutus/image-G13952.html#text=Facts Wild yak photo – Bos mutus – G13952] . ARKive. Retrieved on 2012-12-19.</ref>
-Yabani Tibet Sığırları (''B. g. mutus'' alt türü) yerden omuza kadar 2 metre boyundayken evcil olanlar bunun yarısı kadardır. İki türde kendilerini soğuktan koruyan uzun tüylere sahiptirler, vücutlarının yanlarında ve altlarında son derece uzun ve yumuşak tüyler vardır. Yabanileri [[siyah]] veya [[kahverengi]] olurlar. Evciller ise [[beyaz]] da olabilir. Hem dişilerin hem de erkeklerin ay biçiminde ayrık [[boynuz]]ları vardır. Tibet Sığırı kısa bacaklı ve iri ayaklıdır. Geviş getiren [[hayvan]]lardır. [[Burun]]ları ise kılsızdır.
+[[Bos mutus]] kendisini soğuktan koruyan uzun tüylere sahiptir, vücutlarının yanlarında ve altlarında son derece uzun ve yumuşak tüyler vardır. Tüyleri genellikle tüm vücuda yayılı olarak [[siyah]] veya koyu [[kahverengi]] olurlar. Evciller ise [[beyaz]] da olabilir. Altın renkli tüyleri olanlarda mevcuttur ({{zh|c={{linktext|金|色|野|牦|牛}}|p=jīnsèyě máoniú}}) ve Çin'de yabani ortamda nüfusları yaklaşık olarak 170'den az olduğundan dolayı tehlike altındaki türler kategorisindedir.<ref name=Leslie2009>{{cite journal | author1 = Leslie, D.M. | author2 = Schaller, G.B. | year = 2009 | title = ''Bos grunniens'' and ''Bos mutus'' (Artiodactyla: Bovidae) | journal = Mammalian Species | volume = 836 | pages = 1–17 | doi = 10.1644/836.1}}</ref>
+''Qilian'' ve ''Kunlun'' olmak üzere iki morfolojik türü tanımlanmıştır.<ref name=Han2014 />
+Hem dişilerin hem de erkeklerin ay biçiminde ayrık [[boynuz]]ları vardır. Tibet Sığırı kısa bacaklı ve iri ayaklıdır. Geviş getiren [[hayvan]]lardır. [[Burun]]ları ise kılsızdır.
 Vahşi yaklar, 1,000&nbsp;kg kadar tartabilir. Genellikle 10-30 hayvanlık gruplar halindedirler.
@@ 36. satır: / 41. satır: @@
 == Dış bağlantılar ==
 * ARKive - [https://web.archive.org/web/20080915170705/http://www.arkive.org/species/GES/mammals/Bos_grunniens/ Vahşi yakların resim ve videoları''(Bos grunniens)'']
+*[http://www.animalinfo.org/species/artiperi/bos_mutu.htm AnimalInfo.Org: Animal Info – Wild Yak]
+* {{commons-inline}}
+* {{wikispecies-inline}}
+== Kaynakça ==
-{{Sığırlar}}
+{{Kaynakça}}
+{{Sığırlar}}
 {{Taksonçubuğu|from=Q26547}}
 {{Otorite kontrolü}}
-{{çift toynaklılar-taslak}}
 [[Kategori:Durumu hassas hayvanlar]]
 [[Kategori:Bovinae]]