Dijital vatandaşlık

Dijtal vatandaşlık ve 9 boyutu

Dijital vatandaşlık, çevrimiçi ortamları kullanırken etik değerlere dikkat eden, sorumlu ve bilinçli davranan, başkalarının haklarına saygı gösteren bireyleri tanımlamak için kullanılır.

Web 2.0 teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte günlük yaşamda gerçekleştirilebilen işlemlerin dijital ortamlara taşınmasıyla dijital vatandaşlık kavramı ortaya çıkmıştır. Bu dijitalleşme ile bireylerin, internet kullanmanın ve çevrimiçi ortamlarda bulunmanın getirdiği hak ve sorumluluklara dikkat etmeleri gerekmektedir. Bireylerin birer dijital vatandaş olabilmeleri için öncelikle internete erişebilmeleri ve bunu sağlayan bilgisayar, akıllı telefon gibi araçları kullanabilmeleri büyük önem taşımaktadır. 21.yüzyıl becerileri olarak tabir edilen becerilerden olan bilgi ve iletişim teknolojileri okuryazarlığı, dijital vatandaşlık için önemli bir beceridir. Medya ve bilgi okuryazarlıkları da çevrimiçi ortamları kullanırken dijital vatandaşların sahip olmaları gereken becerilerdendir. Uzaktan eğitim, bankacılık, sağlık, alışveriş gibi birçok konuda internet kullanım oranı oldukça yüksektir. Tüm bu işlemlerini internet ortamlarından gerçekleştirebilen dijital vatandaşlar, bilinçli ve güvenli bir şekilde internet kullanabilen, başkalarının haklarına saygı gösteren ve şahit olduğu hukuksuz bir olayı ilgili kurumlara şikayet yoluyla bildiren vatandaşlardır.

Dijital vatandaşlıkta temel ilke, günlük hayatta yapılmayan davranışların internet ortamlarında da yapılmamasıdır. Bu ilke doğrultusunda dijital vatandaşlar kendileri saygılı ve bilinçli olduğu gibi etrafını da bu konuda uyaran ve teşvik eden vatandaşlardır.

Boyutları

Dijital vatandaşlık 9 boyutta incelenmektedir. Bunlar: Dijital erişim, dijital ticaret, dijital iletişim, dijital okuryazarlık, dijital etik, dijital kanun, dijital hak ve sorumluluklar, dijital sağlık ve dijital güvenliktir.

Dijital erişim

Bireylerin teknoloji okuryazarlığı doğrultusunda dijital platformlara erişebilmesi ve bunu sağlayan teknolojik araçları kullanma becerisidir. Vatandaşlar erişim konusunda farklı cihazları ve işletim sistemlerini de aktif kullanabilmeli ve teknolojik farklılıklara kolay adapte olabilmelidirler.

Dijital ticaret

Ticari işlemlerin de dijital ortamlara taşınması ile birlikte bireylerin alım satım, alışveriş gibi harcama ve gelirlerini doğru ve güvenilir kaynaklardan sağlamaları gerekmektedir. Sipariş vermek, para transferi yapmak, banka işlemlerini gerçekleştirebilmek gibi işlemleri bilinçli ve doğru bir şekilde gerçekleştirebilmeleridir. Dolandırıcılık, fidye gibi kötü niyetli tuzaklardan kendilerini ve maddi kaynaklarını koruyabilmelidirler.

Dijital iletişim

Web 2.0 teknolojisinin çevrimiçi ortamlara sağladığı en büyük yenilik etkileşim olarak karşımıza çıkmaktadır. Web 2.0 ile blog ve sosyal medya platformlarının sayıları artmıştır. Bunun nedeni Web 2.0 teknolojisinin bireylere sağladığı iletişim imkanıdır. Bu teknoloji ile birlikte insanlar, çevrimiçi ortamlarda paylaşım yapma, yorum ekleme, diğer insanlar ile sohbet edebilme imkanı bulmuşlardır. Dijital iletişim, bu etkileşim içerisinde bireylerin birbirlerine karşı saygılı olması, iletişim kurulan kişilerle gerçek hayatta nasıl hitap edilmesi gerekiyorsa, aynı iletişimi bu ortamlarda da sağlamasıdır.

Dijital okuryazarlık

Dijitalleşme ile birlikte okuryazarlık kavramı da değişmiştir. Dijital vatandaşlar, çevrimiçi araçlardan bilgi edinirken bu bilgileri doğru değerlendirmeli ve güvenilir kaynak süzgecinden geçirmelidirler. Bilgi kirliliğinin yüksek olabileceği bilinci ile özellikle yeni medya olarak tabir edilen kitle iletişim kanallarından gelen bilgilerin dezenformasyon, asparagas gibi bozulmalara uğrayabileceğinin farkında olarak internet kullanmalarıdır.

Dijital etik

Dijital vatandaşların, etik değerler çerçevesinde, saygılı ve empati içerisinde internet kullanımını ifade eden bir dijital vatandaşlık boyutudur. Dijital vatandaşlar saygı ve etik değerlere kendileri dikkat edeceği gibi aynı zamanda çevresini de bu konularda uyaran vatandaşlardır.

Dijital kanun

Dijital kanun, internet kullanımının getirdiği hukuksal düzenlemeleri ve suç olabilecek internet ihlallerinin vatandaşlar tarafından bilinmesi ve dikkat edilmesidir. Siber suçlar gibi suçların yanı sıra sosyal medya ortamlarında, zorbalık, ifade özgürlüğü ihlali, şantaj, itibar zedeleme gibi suçların da kanun önünde cezai yaptırımlarının bulunduğunun bilinmesi ve bu konuda diğerlerinin bilinçlenmesi bir dijital vatandaşın görevidir.

Dijital hak ve sorumluluklar

Dijital vatandaşların, dijital kanunda bilinmesi gereken tüm hukuki boyutların, bireylerin kendileri ve sevdikleri için uygulaması ve sorumluluk bilinci ile hareket etmeleridir. Bir dijital vatandaş, şahit olduğu ihlalleri, CİMER, Emniyet Genel Müdürlüğü gibi resmi kurumlara belgeli ve kanıtlı bir şekilde şikayet etmeli ve sorumluluğunu yerine getirmelidir.

Dijital sağlık

Bilgisayar, akıllı telefon gibi internet erişimi sağlayan cihazların kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilecek fiziksel ve ruhsal sağlık sorunlarının farkında olarak bu cihazları kullanmak gerekmektedir. Uzun sürelerde bilgisayar, akıllı telefon ve tablet gibi cihazların kullanımı fiziksel olarak başta göz organı olmak üzere insan sağlığına zarar verebilir. Bir başka boyutu ise bilinçsiz internet kullanımının insanların ruhsal sorunlar yaşamasa ve manevi çöküntüye sebep olmasıdır. Tüm bunların önüne geçmek için iyi bir dijital vatandaş, önce farkında olarak kendi önlemini kendisi alabilmelidir.

Dijital güvenlik

Güvenlik konusu dijital vatandaşlıktaki tüm boyutların sağlıklı gerçekleşmesini sağlayan bir boyuttur. Vatandaşlar internet kullanırken, bir program indirirken, bir bilgiye erişmeye çalışırken veya bir paylaşım yaparken bunu doğru kaynaklardan, doğru yöntemler ile sağlamalıdır. Aksi durumlarda bilgisayar virüslerinin bulaşması, kötü amaçlı yazılımların bilgisayara indirilmesi gibi kişisel bilgilerin çalınmasına neden olabilecek hatalarda bulunabilirler. Bu da teknoloji ve bilgisayar okuryazarlığı gerektiren bir beceridir. Bunun yanında sosyal medya gibi ortamlardan bireysel şifreler, özel bilgiler paylaşılmamalıdır. Dijital vatandaşlar kendilerinin, sevdiklerinin ve çevresindekilerin güvenliği için internet kullanımında bilinçli davranırlar.